39 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich

39 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich w encyklopedii

39 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich (39 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Utworzony został spośród listopadowych obrońców Lwowa 1918 roku.

Uczestnik walk o granice 1919 roku oraz wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku.

W okresie międzywojennym wchodził w skład 24 Dywizji Piechoty^[1]. Stacjonował w garnizonie Jarosław^[2] (I batalion w Lubaczowie)^[1].

W kampanii wrześniowej przeszedł szlak bojowy od Wojnicza – walcząc pod Zgłobicami i Zbylitowską Górą, Jawornikiem Ruskim, Boguszówką, Boratyczami, Husakowem, Mużyłowicami Kolonią, Rzęsną Ruską oraz Hołoskiem, przebijając się do oblężonego Lwowa, pod którym wykrwawił się ostatecznie 20 września 1939 roku.

Spis treści

• 1 Formowanie i zmiany organizacyjne
• 2 Pułk na wojnie z Ukraińcami
• 3 Pułk na wojnie z bolszewikami
• 4 Okres międzywojenny
• 5 Pułk w kampanii wrześniowej 1939 roku
  • 5.1 Mobilizacja
  • 5.2 Obrona na linii Dunajca
  • 5.3 Odwrót na linię Wisłoka, Wisłoki i Sanu
  • 5.4 Bój pod Jawornikiem i Birczą
  • 5.5 Kierunek: Lwów. Bitwa pod Boratyczami i Husakowem
  • 5.6 Walki pod Mużyłowicami Kolonią. Marsz do Lasów Janowskich
  • 5.7 Ostatnie boje pod Lwowem i rozwiązanie pułku
  • 5.8 Pododdziały formowane przez 39 pp
• 6 Strzelcy lwowscy
  • 6.1 Kawalerowie Virtuti Militari
  • 6.2 Obsada personalna w 1939 roku
  • 6.3 Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku
• 7 Symbole pułku
• 8 Uwagi
• 9 Przypisy
• 10 Bibliografia

Formowanie i zmiany organizacyjne | edytuj kod

39 pułk piechoty Strzelców Lwowskich powstał z oddziałów broniących Lwowa przed Ukraińcami, którzy 1 listopada 1918 roku, po rozpadzie Austro-Węgier, opanowali Małopolskę Wschodnią ze Lwowem włącznie. Samorzutnie zaczęły tworzyć się i walczyć tam polskie grupy bojowe. Przez trzy tygodnie trwały walki uliczne. 20 listopada 1918 roku z odsieczą przybyły: 4 i 5 pułk piechoty. 22 listopada Lwów został opanowany przez Polaków.

25 listopada 1918 roku zorganizowano trzy lwowskie pułki piechoty. Jednym z nich był 2 pułk Strzelców Lwowskich, sformowany przez Komendę Lwowa z różnych oddziałów. I batalion powstał z obsady odcinka Podzamcze–Rzęsna Polska, a II – z obrońców Dworca Głównego. 20 grudnia w skład oddziału włączony został 3 pułk Strzelców Lwowskich, jako III batalion.

25 stycznia 1919 roku batalion zapasowy pułku został przeniesiony do Jarosławia^[3].

Na podstawie rozkazu Nr 98 Sztabu Generalnego z 8 marca 1919 roku oddział został przemianowany na 39 pułk piechoty^[3].

4 kwietnia 1919 roku Minister Spraw Wojskowych generał porucznik Józef Leśniewski nadał pułkowi nazwę wyróżniającą „Strzelców Lwowskich”^[4].

Pułk na wojnie z Ukraińcami | edytuj kod

Pułk otrzymał zadanie obrony północno-zachodniego i zachodniego odcinka frontu lwowskiego. Bronił: Hołosko i Rzęsnę Polską, Lewandówkę, Biłohorszcze, Sygnówkę, Zboiska i Kościarnię. 14 lutego siły ukraińskie przeszły do ofensywy i przez miesiąc bataliony pułku walczyły w okrążeniu aż do przybycia odsieczy gen. Wacława Iwaszkiewicza (17 marca 1919 roku). Największe zwycięstwo pułk odniósł 29 kwietnia 1919 r., przerywając w Zboiskach i Brzuchowicach pierścień wojsk ukraińskich wokół Lwowa, zdobywając rejon umocniony Melechów–Laszki Murowane. W połowie maja rozpoczęła się polska ofensywa. Pułk w składzie 5 Dywizji Piechoty przełamał front nieprzyjaciela i dotarł do Zborowa i Jeziernej. 1 czerwca zajął Tarnopol, zdobywając dziewięć lokomotyw, kilkaset wagonów z amunicją i sprzętem wojskowym. Podczas kontrofensywy ukraińskiej pułk osłaniał odwrót dywizji, aby 28 czerwca przejść znów do działań zaczepnych. W trakcie ponownej ofensywy pułk zajął Kruchów, Kotłów i Załoźce, ponosząc jednak ogromne straty. W związku z tym pułk odszedł do odwodu frontu galicyjskiego do Hłuboczka Wielkiego. 1 września 1919 roku na mocy rozejmu ustalono linię demarkacyjną wzdłuż rzeki Zbrucz. Tutaj, w rejonie Satanowa pułk zakończył swój szlak bojowy w wojnie polsko-ukraińskiej.

Pułk na wojnie z bolszewikami | edytuj kod

W lutym 1920 roku pułk zdobył Nowokonstantynów po czterodniowych walkach, a 14 kwietnia 1920 roku wraz z 38 pułkiem piechoty nacierał na Wołkowińce, gdzie rozbito kilka pułków piechoty i jazdy sowieckiej. W kwietniu 1920 r. w składzie 6 Armii uczestniczył w wyprawie kijowskiej. 29 kwietnia 1920 roku pułk zajął Winnicę. Następnie działał w składzie Armii Rezerwowej gen. K. Sosnkowskiego. 4 lipca 1920 r. ruszyła generalna ofensywa sowiecka, co oznaczało dla pułku największe walki. W odwrocie pułk poniósł takie straty, że z jego resztek nie dało się sformować większego oddziału. Został wycofany z frontu i wysłany do Jarosławia do uzupełnienia i reorganizacji. W końcu sierpnia pułk wrócił na linię frontu i wziął udział w bojach pod Kutkorzem i Milatynem, gdzie stracił ponad 300 zabitych i rannych. Ostatnie walki pułk stoczył, forsując rzekę Boh i zdobywając Nowokonstantynów.

W czasie obu wojen poległo i zmarło z ran 25 oficerów i podchorążych oraz 361 podoficerów i szeregowców pułku^[5].

Okres międzywojenny | edytuj kod

W styczniu 1921 roku sztab pułku przeniesiony został do Jarosławia, I batalion stacjonował w Stanisławowie, II i III w Kołomyi. W lipcu 1921 roku pułk w całości dyslokowany został w Jarosławiu, w koszarach przy ul. Kościuszki. W 1922 roku I i III batalion przeniesiono do Lubaczowa, do koszar im. gen. Józefa Zajączka. I batalion stacjonował w Lubaczowie do września 1939 roku. III batalion został skadrowany i w 1930 roku powrócił do Jarosławia^[6]. Kadra batalionu zapasowego stacjonowała w Jarosławiu^[7].

Organizacyjnie od 1921 roku pułk wchodził w skład 24 Dywizji Piechoty. Składał się z dowództwa, batalionu sztabowego, trzech batalionów piechoty i kadry batalionu zapasowego. W 1924 roku zlikwidowano batalion sztabowy i kadrę batalionu zapasowego. W ich miejsce wprowadzono: drużynę dowódcy pułku i dwa plutony specjalne – pionierów i łączności^[6].

19 maja 1927 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski ustalił i zatwierdził dzień 29 kwietnia, jako datę święta pułkowego^[8]. Pułk obchodził swoje święto uroczyście w rocznicę zwycięskich walk pod Brzuchowicami i Zboiskami, stoczonych w 1919 roku^[9].

18 września 1928 w Ożańsku kpr. Józef Rychtyk w wyniku nieostrożnego obchodzenia się z granatem doprowadził do jego eksplozji w następstwie której zranił 4 osoby i 3 konie z orszaku weselnego^[10].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 39 pułk piechoty zaliczony został do typu I pułków piechoty (tzw. „normalnych”). W każdym roku otrzymywał około 610 rekrutów. Stan osobowy pułku wynosił 56 oficerów oraz 1500 podoficerów i szeregowców. W okresie zimowym posiadał batalion starszego rocznika, batalion szkolny i skadrowany, w okresie letnim zaś batalion starszego rocznika i dwa bataliony poborowych. Pułk szkolił rekrutów dla potrzeb Korpusu Ochrony Pogranicza^[11]. Reorganizacja 1930 roku wprowadziła: dowództwo, kwatermistrzostwo z kompanią administracyjną, trzy bataliony piechoty (każdy po 3 kompanie strzeleckie i 1 kompania ckm) oraz oddziały specjalne: łączności, pionierów, artylerii piechoty i zwiad konny^[6].

W 1937 roku w pułku sformowano kompanię przeciwpancerną. W 1938 roku kompania miała na stanie siedem 37 mm armatek. W tym samym roku utworzono oddział zwiadu w składzie: pluton kolarzy i pluton zwiadowców konnych^[12].

Pułk w kampanii wrześniowej 1939 roku | edytuj kod

Mobilizacja | edytuj kod

Pułk był jednostką mobilizującą. Zgodnie z planem mobilizacyjnym „W” dowódca pułku był odpowiedzialny za przygotowanie i przeprowadzenie mobilizacji następujących oddziałów:

• 39 pułku piechoty (I baonu w Lubaczowie),
• * kompanii kolarzy nr 104 (dla 45 DP),
• samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszących nr 103 (dla 24 DP),
• samodzielnej kompanii karabinów maszynowych i broni towarzyszących nr 104 (dla 45 DP),
• kompanii asystencyjnej nr 198 (dla 24 DP),
• parku intendentury typ I nr 13,
• kolumny taborowej parokonnej nr 18 (w Lubaczowie dla 24 DP),
• kolumny taborowej parokonnej nr 19 (w Lubaczowie dla 24 DP),
• Obozu Jeńców Lubaczów,

• III baonu 154 pułku piechoty,
• baonu marszowego 39 pp,
• uzupełnienia marszowego samodzielnej kompanii km i broni towarzyszących nr 103^[13].

Pod względem mobilizacji materiałowej dowódcy pułku była podporządkowana Komenda Rejonu Uzupełnień Jarosław^[13].

Mobilizację powszechną ogłoszono 31 sierpnia o godz. 11.30. I batalion mobilizował się w Młodowie pod Lubaczowem, pozostałe pod Jarosławiem – II w Tywonii, III we Wierzbnej. Mobilizacja przebiegała zgodnie z planami mobilizacyjnymi, które przewidywały całkowitą gotowość pododdziałów szóstego dnia. Jednak z uwagi na niepomyślną sytuację na froncie pułk otrzymał rozkaz zakończenia jej do godziny 12.00, 3 września.

Załadunek pododdziałów na eszelony odbywał się na stacjach Munina i Jarosław w następującej kolejności: pluton artylerii piechoty i kompania ppanc., I batalion, dowództwo pułku i kompania zwiadu, II batalion. Odjazd nastąpił o godz. 15.00. Załadunek III batalionu odbył się późną nocą na rampie w Jarosławiu, skąd wyruszył w rejon koncentracji 24 Dywizji Piechoty o godz. 3.00, 4 września.

Obrona na linii Dunajca | edytuj kod

Pierwszy transport wyładował się w Tarnowie 4 września. I batalion został wtedy zbombardowany i poniósł pierwsze straty. Zginął podoficer żywnościowy 2 kompanii, rozbita została kuchnia i wóz przykuchenny. II batalion wyładunek rozpoczął w południe, zbombardowany dwukrotnie nie poniósł żadnych strat. III batalion wyładował się dopiero rano 5 września, również dwukrotnie zbombardowany dołączył do pułku w dniu następnym i pozostał w odwodzie w rejonie Koszyc.

W składzie Armii Kraków pułk zorganizować miał obronę wschodniego brzegu Dunajca, na odcinku: Zgłobice–Zbylitowska Góra, na odcinku około 8 km. Pułk przygotował się do obrony stałej, nie mając jednak wsparcia artylerii. Do pierwszej styczności z oddziałami niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej doszło 6 września w Wojniczu, podczas próby opanowania mostu drogowego nad Dunajcem przez zmotoryzowany pododdział rozpoznawczy niemieckiej 4 Dywizji Lekkiej. Po południu pułk oddał swój III batalion na rzecz 38 pp. Jednocześnie dotarł do dywizji 24 pal, którego 1 bateria wzmocniła artylerię pułku. Około północy dotarł rozkaz wycofania się w kierunku Pilzna.

Odwrót na linię Wisłoka, Wisłoki i Sanu | edytuj kod

Odwrót rozpoczął się rano 7 września. W dniu następnym pułk zajmował skraj lasu na wschód od Pilzna, jednak po południu dotarł rozkaz o przeniesieniu obrony nad Wisłok. Późnym wieczorem 9 września pułk dotarł do Węglówki i ok. 23.00 zatrzymał się pod Domaradzem. 10 września, w trakcie dalszego marszu drogami zatłoczonymi oddziałami wojska i uciekinierami, oddziały pułku przemieszały się z oddziałami 11 Dywizji Piechoty. Nastąpiła też zmiana kierunku odwrotu: za San. W trakcie marszu doszło do starć z oddziałami niemieckimi, co spowodowało, że przeprawa rozpoczęła się późnym popołudniem. O świcie 11 września pułk ruszył przez Jawornik Ruski na Birczę^[14].

Bój pod Jawornikiem i Birczą | edytuj kod

Pod Jawornikiem Ruskim pułk wpadł w zasadzkę. Walkę podjęła część II i III batalionu, które powstrzymały niemiecki atak, ponosząc duże straty. Oddziały te zdołały oderwać się od nieprzyjaciela i dotarły wieczorem do Tarnawki. Następnie idąc wzdłuż Sanu, przez Iskań i Krasiczyn do Kruhela Wielkiego, połączyły się z resztą pułku. I batalion wraz z resztą II batalionu i częścią oddziałów specjalnych zdołały przejść przez Kotów i dotarły 12 września do rejonu na wschód od Birczy, a wieczorem do odwodu dywizji w Kruhelu Wielkim. Po tych walkach siły pułku spadły do dwóch batalionów.

Kierunek: Lwów. Bitwa pod Boratyczami i Husakowem | edytuj kod

Wieczorem 13 września dowódca Armii Małopolska gen. K. Sosnkowski nakazał 24 DP forsowny marsz w kierunku Lwowa w celu obrony przyczółka rumuńskiego na linii Dniestr–Stryj. W związku z tym rozkazem 39 pp otrzymał rozkaz marszu do Husakowa. W czasie postoju w Prałkowcach i Kruhelu Wielkim uzupełniono oddziały rozbitym batalionem ON „Nowy Sącz”. Resztki III batalionu utworzyły 2 kompanię strzelców – dowódca por. L. Zalasiński. Rozwiązana została również orkiestra pułkowa. Skład pułku po reorganizacji:

• I i II batalion z etatowymi kompaniami ckm
• kompania zwiadu z 2 ckm
• 4 moździerze 80 mm
• 4 armatki ppanc
• 2 działony artylerii 75 mm

Rano 14 września w rejonie Boratycz idący w straży przedniej I batalion uderzył z zaskoczenia na oddział rozpoznawczy niemieckiej 2 Dywizji Górskiej i zmusił go do odwrotu. Następnie pułk (wraz z 155 pułkiem piechoty) przeszedł do natarcia na las pod Boratyczami. Po ciężkich walkach zmuszono Niemców do wycofania się. W krytycznym momencie na polu walki pojawił się poczet ze sztandarem pułku. Zwycięstwo zostało okupione bardzo wysokimi stratami. W pułku pozostały trzy niepełne kompanie, liczące po kilkudziesięciu żołnierzy.

Walki pod Mużyłowicami Kolonią. Marsz do Lasów Janowskich | edytuj kod

15 września resztki pułku zatrzymały się na postój w Lipnikach. Po trzygodzinnym wypoczynku zarządzona została reorganizacja. Do pułku wcielono dwa bataliony Obrony Narodowej, które nie wzięły udziały w obronie Przemyśla oraz resztki batalionu KOP „Żytyń”. Po południu pułk wyruszył na pozycję wyjściową do przewidywanego nocnego uderzenia przez Słomianki do lasów koło Zarzecza. Po dotarciu na miejsce w czasie postoju dołączył do pułku batalion marszowy mjr. Henryka Dyducha i dwie armatki przeciwpancerne z III batalionu, przeznaczone do obrony Przemyśla. W czasie uderzenia pułk szedł w odwodzie dywizji i o północy dotarł do Dubnik, a następnie przeszedł przez Nowosiółki i Mogiłę. Rano 16 września straż przednia pułku dotarła pod Mużyłowice Kolonię, gdzie napotkała zdecydowany opór resztek – rozbitego w nocy przez 11 KDP, pułku zmotoryzowanego SS-Standarte Germania. Po kilkugodzinnej, zwycięskiej walce pułk dotarł do Mołoszkowic, a następnie do Lasów Janowskich (na północny zachód od Lwowa), obsadzając odcinek obronny Karczmary, wzgórze 336.

17 września wieczorem, po odrzuceniu kolejnego niemieckiego uderzenia, pułk przebijał się w kierunku Janowa. Kompanie miały wówczas po około 50 strzelców, a kompania zwiadu przestała istnieć. Rankiem 18 września pułk dotarł do Janowa.

Ostatnie boje pod Lwowem i rozwiązanie pułku | edytuj kod

Po krótkim postoju w Janowie pułk ruszył na Jamelnę – Kozice – Rzęsnę Ruską. Dalszy marsz zatrzymany został na przedpolu Rzęsnej Ruskiej przez oddziały niemieckiej 1 Dywizji Górskiej. Wobec zamknięcia drogi na Lwów zgrupowaniu gen. Sosnkowskiego, pułk otrzymał rozkaz uderzenia na Rzęsną Ruską. Po gwałtownej walce, wobec braku wsparcia, natarcie utknęło w połowie miejscowości. Po południu w gajówce Żorniska gen. Sosnkowski podjął decyzję o rozwiązaniu pozostałych jeszcze oddziałów. Z pułku pozostało wówczas niespełna 200 ludzi z dwoma kompaniami KM, bez broni ciężkiej, która zniszczona została wcześniej, na rozkaz d-cy zgrupowania. O godz. 22.00 pułk rozpoczął nocny marsz do Brzuchowic. O północy gen. Sosnkowskiemu udało się nawiązać łączność z dowódcą 11 Karpackiej Dywizji Piechoty, wobec czego odwołał swój poprzedni rozkaz o rozwiązaniu oddziałów i zniszczeniu ciężkiego sprzętu. Niestety, pułk zniszczył już swoje moździerze i dwa działony artylerii piechoty. Pozostało jednak dwadzieścia ckm, pięć armatek ppanc., cztery karabiny ppanc. oraz większość rkm.

19 września resztki pułku weszły do akcji w Lasach Brzuchowickich. Zacięte walki na odcinku działań pułku pod Hołoskiem Małym trwały do wieczora 20 września. Z pułku pozostało ok.: 400 żołnierzy, cztery armatki ppanc. i osiem ckm. Około godz. 20.00 przystąpiono do ostatniej próby przebicia się do Lwowa wąwozem biegnącym od strzelnicy wojskowej do Zboisk, a następnie uderzeniem przez tę miejscowość, jednak nie zdołano przełamać linii niemieckich. 20 września 1939 roku jarosławski 39 pułk piechoty Strzelców Lwowskich przestał istnieć.

Pododdziały formowane przez 39 pp | edytuj kod

III batalion 154 Pułku Piechoty Rezerwowego

Zmobilizowany został dla 45 Dywizji Piechoty Rezerwowej, która miała być odwodem Armii „Kraków”. Oprócz oficerów z 39 pp odeszło do mobilizowanego batalionu 200 strzelców z pełnym uzbrojeniem. Mobilizacji 45 DP (rez.) nie zakończono, nie udało się również sformować dowództwa 154 pp (rez.) i scalić jego pododdziałów. Z rozkazu dowódcy Okręgu Korpusu nr X gen. Wacława Wieczorkiewicza batalion przeznaczony został do organizowanej obrony linii Sanu i 9 września zajmował pozycje obronne w Nowosielcach koło Przeworska. Wieczorem opuścił stanowiska i wymaszerował pod Leżajsk w celu wzmocnienia obsady przyczółka mostowego pod Kuryłówką. Niestety, rano 10 września na postoju w lasach w rejonie Dębna został zaskoczony i rozbity przez oddziały niemieckiej 2 Dywizji Pancernej.

Dowódca – ppłk Franciszek Herzog

• 7 kompania – por. Tadeusz Gola
• 8 kompania – por. Henryk Mickiewicz
• 9 kompania – por. rez. Edward Tomaszewski
• 3 kompania karabinów maszynowych – por. Cyprian Osiński.

I batalion improwizowany 39 pp

Utworzony został z nadwyżek osobowych I batalionu 39 pułku piechoty. 7 września obsadzał odcinek obronny pod Przemyślem: Lipowica–Winna Góra–zakole Sanu pod Buszkowicami. Wycofany 14 września, obsadził odcinek drogi od Dobromila przez Zniesienie i Podzamcze do Krasiczyna i skutecznie odpierał wielokrotne ataki niemieckiej 7 Dywizji Piechoty. Batalion miał 68 zabitych i 97 rannych. Wieczorem wycofał się w lasy janowskie, gdzie uzupełnił stany osobowe macierzystego pułku.

Dowódca – kpt. Franciszek Wylęgała

• 1 kompania – por. Józef Przybylski
• 2 kompania – ppor. Jerzy Górkiewicz
• 3 kompania – ppor. rez. Szczepański
• 1 kompania karabinów maszynowych – ppor. Marian Kadlec
  • I pluton – ppor. Kazimierz Sokół + 14 IX 1939 Przemyśl

II batalion improwizowany 39 pp

Zorganizowany w Ośrodku Zapasowym 24 Dywizji Piechoty z nadwyżek mobilizacyjnych pułku. W związku z załamaniem frontu batalion przewidziany został do obrony Przemyśla. Obsadzał odcinek obrony na Zasaniu. 14 września wycofany został do wschodniej części miasta i nie dopuścił do przeprawy przez San niemieckiego podjazdu, który sforsował rzekę pod Buszkowicami. Wieczorem wycofał się do Mościsk, gdzie dołączył do 24 Dywizji Piechoty.

Dowódca – mjr Henryk Dyduch

• 4 kompania – ppor. Piotr Michał Kurek
• 5 kompania – kpt. Marian Ostrowski
• 6 kompania – ppor. rez. Leszek Winiarski
• 2 kompania karabinów maszynowych – por. rez. Józef Kupka

III batalion improwizowany 39 pp

Zorganizowany został w koszarach 5 psp. W trakcie obrony Przemyśla batalion obsadzał główną pozycję obronną w rejonie mostu kolejowego i drogowego. W nocy 13/14 września opuścił dotychczasową pozycję i zajął odcinek w południowo-wschodnim rejonie Przemyśla, od koszar 22 pal do cmentarza przy ul. Słowackiego. Podczas walk o miasto poniósł duże straty pod ogniem niemieckiej artylerii i broni maszynowej (54 zabitych i kilkudziesięciu rannych). Wieczorem 14 września wycofał się do Mościsk, gdzie dołączył do 24 Dywizji Piechoty.

Dowódca – kpt. Jakub Szutt

• adiutant – ppor. Kazimierz Radwański
• 7 kompania – por. rez. mgr Tomasz Sajdłowski
• 8 kompania – por. Józef Kuś
• 9 kompania – por. rez. Bolesław Osierda
• 3 kompania karabinów maszynowych – por. rez. Stanisław Kamiński

• Batalion Obrony Narodowej „Jarosław”

Strzelcy lwowscy | edytuj kod

• ppłk Jan Ryszard Hausner (25 XI 1918 – 20 VI 1919^[17])
• mjr Czunikin Krasowiecki (23 VI – 1 VII 1919^[17])
• mjr Kazimierz Topoliński (qqq2 VII – 7 VIII 1919^[17])
• płk Stanisław Eulagiusz Sobolewski (8 VIII – 15 VI 1920^[17])
• kpt. art. Karol Battaglia (16 VI – 15 VII 1920^[17])
• płk Stanisław Eulagiusz Sobolewski (16 VII – 28 VII 1920^[17])
• ppłk Franciszek Goliński (29 VII – 27 VIII 1920^[17])
• mjr piech. Bolesław Pytel (27 VIII 1920^[17] – 23 II 1921)
• ppłk / płk piech. Edward Kańczucki (1 VI 1921 – 31 III 1927 → praktyka poborowa w PKU Kalisz^[18])
• ppłk / płk dypl. piech. Zygmunt Durski (5 V 1927^[19] – 22 XII 1934 → dowódca piechoty dywizyjnej 22 DP)
• ppłk dypl. Józef Gruszka (22 XII 1934^[20] – † 18 XI 1937)
• ppłk dypl. piech. Roman Władysław Szymański (1938 – 20 XI 1939)

• ppłk piech. Stefan Wyspiański (1923 – IV 1924 → zastępca dowódcy 68 pp)
• tyt. płk piech. Stanisław Palle (IV 1924^[22] – V 1925)
• ppłk piech. Tadeusz Jeziorański (1925 – 11 X 1926 → dyspozycja dowódcy pułku^[23])
• ppłk piech. Konrad Witold Sieciński (11 X 1926^[24] – 31 III 1927 → praktyka poborowa w PKU Jarosław^[18])
• mjr / ppłk piech. Franciszek Szyszka (od 5 V 1927^[19] – VIII 1932 → stan spoczynku z dniem 30 XI 1932)
• ppłk dypl. sap. inż. Henryk Bagiński (10 VIII 1932 – 8 IV 1934)
• ppłk dypl. piech. Stanisław Sztarejko (8 V 1934 – X 1935 → Sztab Główny)
• ppłk piech. Stanisław Tworzydło (do VIII 1939 → dowódca OZ 24 DP)

• mjr / ppłk piech. Piotr Kaczała (VIII 1935^[25] – VIII 1939 → dowódca I baonu)

Kawalerowie Virtuti Militari | edytuj kod

Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1918–1920^[26]:

1. st. szer. Julian Kartasiński
2. kpr. Franciszek Filip
3. plut. Stanisław Barylski
4. sierż. Jan Czereba
5. sierż. Józef Eliaszów
6. pchor. Jan Gorzko
7. pchor. Rudolf Götz
8. pchor. Władysław Kolbuszowski
9. ppor. Franciszek Górski
10. ppor. Feliks Serbeński
11. ppor. Bożymir Stala
12. ppor. Stefan Sozański
13. por. Stanisław Kruszyński
14. por. Tytus Rotter
15. por. Władysław Sawicki
16. por. Jan Schram
17. por. Wacław Kruszewski
18. kpt. Ludwik Wiktor Kopeć
19. kpt. Stanisław Szyłejko
20. kpt. lek. dr Stanisław Ostrowski
21. mjr Walerian Sikorski
22. płk Stanisław Eulagiusz Sobolewski

Ponadto 59 oficerów, 12 podchorążych, 36 podoficerów i 64 szeregowców zostało odznaczonych Krzyżem Walecznych, w tym 7 żołnierzy z jednym okuciem, 6 z dwoma okuciami i 4 z trzema okuciami^[26].

Obsada personalna w 1939 roku | edytuj kod

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939 roku^[27][d]

• dowódca pułku – ppłk dypl. Roman Władysław Szymański
• I zastępca dowódcy – ppłk Stanisław Tworzydło
• adiutant – kpt. Stefan Józef Żółtowski
• starszy lekarz – mjr dr Józef Sławik
• młodszy lekarz – vacat
• II zastępca dowódcy (kwatermistrz) – ppłk Piotr Kaczała
• oficer mobilizacyjny – kpt. adm. (piech.) Jakub Szutt
• zastępca oficera mobilizacyjnego – por. Piotr Herzog
• oficer administracyjno-materiałowy – kpt. adm. (piech.) Franciszek Jachnik
• oficer gospodarczy – kpt. int. Adam Bolesław Markiewicz
• oficer Żywnościowy – vacat
• dowódca kompanii gospodarczej i oficer taborowy – kpt. tab. Jan Kowal
• kapelmistrz – ppor. adm. (kapelm. ) Wiktor Socewicz
• dowódca plutonu łączności – por. Roman Franciszek Zub
• dowódca plutonu pionierów – por. Cyprian Stanisław Osiński
• dowódca plutonu artylerii piechoty – por. art. Jan Dominik Cehak
• dowódca plutonu ppanc. – por. Tadeusz Gola
• dowódca oddziału zwiadu – por. Kazimierz Bukowy

• dowódca batalionu – ppłk Franciszek Karol Herzog
• adiutant batalionu – por. Stanisław Trondowski
• pomocnik dowódcy batalionu ds. gospodarczych – kpt. Władysław Leon Tomaka
• lekarz batalionu – por. lek. Antoni Mateusz Michał Pieszak
• dowódca 1 kompanii – kpt. Franciszek Ksawery Adam Wylegała
• dowódca plutonu – ppor. Jerzy Stanisław Głoskowski
• dowódca 2 kompanii – kpt. Miron Manuel Czmyr
• dowódca plutonu – ppor. Witold Marian Toth
• dowódca 3 kompanii – kpt. Edward Pycz
• dowódca plutonu – ppor. Jerzy Górkiewicz
• dowódca 1 kompanii km – mjr Zygmunt Ignacy Rylski
• dowódca plutonu – ppor. Maciej Józef Kielman

• dowódca batalionu – mjr Józef Bieniek
• dowódca 4 kompanii – por. Mieczysław Wiktor Przybylski
• dowódca 5 kompanii – kpt. Jan Bronisław Toth
• dowódca plutonu – por. Marian Michał Osiczko
• dowódca plutonu – ppor. Kazimierz Radwański
• dowódca 6 kompanii – kpt. adm. (piech.) Jan Bojarski
• dowódca plutonu – por. Kazimierz Adam Czabanowski
• dowódca 2 kompanii km – kpt. Zygmunt Stanisław Gawłowski
• dowódca plutonu – ppor. Marian Stanisław Kadlec
• dowódca plutonu – ppor. Witold Józef Skawiński

• dowódca batalionu – mjr Henryk Dyduch
• dowódca 7 kompanii – kpt. dypl. kontr. Jan Vano Nanuaszwili
• dowódca plutonu – ppor. Kazimierz Jarosz
• dowódca 8 kompanii – kpt. Eugeniusz Józef Buczyński
• dowódca plutonu – por. Leon Hieronim Zalasiński
• dowódca 9 kompanii – kpt. Karol Domiter
• dowódca plutonu – ppor. Józef Chirowski
• dowódca 3 kompanii km – kpt. Zygmunt Gronkowski
• dowódca plutonu – por. Adam Borowiec
• na kursie – por. Władysław Franciszek Sokołowski
• w szpitalu – ppor. Edmund Reimann
• w szpitalu – ppor. Filip Wołoszański

• dowódca – mjr Antoni Fleszar
• dowódca plutonu – por. Józef Wiktor Emil Blumski
• dowódca plutonu – por. Józef Ignacy Kuś
• dowódca plutonu – por. Henryk Mickiewicz
• dowódca plutonu – por. Marian Józef Żurawski

• kmdt obwodowy PW – kpt. piech. Władysław Bolesław Bochenek^[e]
• kmdt powiatowy PW Jarosław – kpt. piech. Stanisław Kubarski(*)
• kmdt powiatowy PW Przeworsk – kpt. adm. (piech.) Marcin Kosiński(*)
• kmdt powiatowy PW Lubaczów – kpt. adm. (piech.) Wincenty Stanisław Loster(*)

Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku | edytuj kod

Obsada personalna pułku we wrześniu 1939 roku^[30]

• dowódca pułku – ppłk dypl. piech. Roman Władysław Szymański
• I adiutant – kpt. Stefan Józef Żółtowski
• II adiutant – kpt. dypl. Jan Vano Nanuaszwili
• oficer łączności – kpt. Eugeniusz Józef Buczyński
• oficer łącznikowy – ppor. Józef Chirowski
• kwatermistrz – kpt. Władysław Leon Tomaka
• naczelny lekarz – por. lek. dr Antoni Mateusz Pieszak
• kompania gospodarcza – kpt. Stanisław Bronszewski

• dowódca I batalionu – ppłk Piotr Kaczała
• 1 kompania strzelecka – por. rez. Władysław Todt
• I pluton – ppor. Jerzy Stanisław Głoskowski + 14 IX 1939 Tyszkowice
• II pluton – ppor. Maciej Józef Kielman
• III pluton – st. sierż. Ciećkiewicz
• 2 kompania strzelecka – por. Michał Kwieciński
• 3 kompania strzelecka – kpt. Edward Pycz
• I pluton – por. rez. Stanisław Szczerbiński
• szef kompanii – sierż. Józef Bąk
• 1 kompania karabinów maszynowych – kpt. Miron Manuel Czmyr
• I pluton – ppor. rez. Henryk Ginalski

• dowódca II batalionu – mjr Józef Bieniek
• adiutant – ppor. rez. Alfred Sobel + 21 IX 1939
• 4 kompania strzelecka – kpt. rez. Józef Dziedzic
• 5 kompania strzelecka – kpt. Zygmunt Rylski
• 6 kompania strzelecka – por. Kazimierz Czabanowski + 14 IX 1939 Tyszkowce
• 2 kompania karabinów maszynowych – por. Stanisław Trondowski
• I pluton – ppor. rez. Ludwik Marian Krowicki

• dowódca III batalionu – kpt. Zygmunt Gawłowski
• 7 kompania strzelecka – por. Leon Hieronim Zalasiński
• 8 kompania – kpt. rez. Leopold Arendt
• 9 kompania – kpt. Karol Domiter
• I pluton – ppor. rez. Edmund Reimann †18 IX 1939 Rzęsna Ruska
• 3 kompania karabinów maszynowych – por. Marian Józef Żurawski

• kompania przeciwpancerna – NN
• kompania zwiadu – por. Kazimierz Bukowy + 18 IX 1939 Mużyłowice Narodowe
  • pluton zwiadu konnego – wachm. Stefan Bajorski
  • pluton kolarzy – sierż. Jan Tedys
  • pluton zwiadu pieszego – st. sierż. Stefan Wańczycki
• pluton artylerii piechoty – por. Jan Dominik Cehak
• pluton pionierów – st. sierż. Stanisław Szajnar
• pluton przeciwgazowy – NN
• pluton łączności – sierż. Emil Opielowski
  • zastępca dowódcy plutonu – sierż. Stanisław Argasiński
  • dowódca radiostacji N1 – plut. Józef Babiarz

Symbole pułku | edytuj kod

9 maja 1923 roku Prezydent RP Stanisław Wojciechowski zatwierdził wzór chorągwi 39 pp^[31][32].

29 kwietnia 1924 roku generał broni Lucjan Żeligowski, w imieniu Prezydenta RP, wręczył chorągiew ówczesnemu dowódcy oddziału, pułkownikowi Edwardowi Kańczuckiemu. Chorągiew została ufundowana przez Polonię amerykańską z Detroit^[1].

Motywem kolorystycznym obu stron płata był czerwony krzyż maltański na białym tle. W środku prawego płata umieszczono wieniec wawrzynowy z haftowanym srebrnym orłem. Między ramionami krzyża, również w otoku wieńca wawrzynu znajdowały się numery pułku: „39”. Środek lewego płata zajmował wieniec wawrzynowy z dewizą Wojska Polskiego Honor i Ojczyzna. W rogach herby Lwowa i Jarosławia i wizerunek Matki Bożej. Na ramionach krzyża nazwy miejscowości i daty związane z tradycjami bojowymi pułku:

• zwycięstwo pod Brzuchowicami i Zboiskami 29 IV 1919
• zajęcie Hłuboczka i Tarnopola 1 VI 1919
• zdobycie Nowokonstantynowa 24 II 1920
• bój nad rzeką Autą 4 VII 1920

Drzewce zwieńczone było srebrną głowicą z orłem, zwróconym głową w lewo, rozchylonymi skrzydłami, siedzącym na podstawie z numerem pułku. Na drzewcu, poniżej podstawy orła umocowana była kokarda z biało-czerwoną wstęgą.

We wrześniu 1939 roku, w związku z odejściem pułku na front, sztandaru nie oddano do Ośrodka Zapasowego pułku. Pojechał na front wozem sztabowym kapelana i przeszedł cały szlak bojowy^[1]. 14 września, w boju pod Boratyczami i Husakowem, w obliczu przełamania obrony przez Niemców – poczet sztandarowy wprowadzony został na pole walki, przyczyniając się do opanowania paniki^[33]. Zakopany nocą 18 września koło leśniczówki w Lasach Brzuchowickich zaginął i dalsze jego losy nie są znane. Jednak w Muzeum Wojska w Paryżu odnalazł się orzeł od sztandaru z numerem 39 na podstawie^[34].

23 kwietnia 1929 roku Minister Spraw Wojskowych marszałek Polski Józef Piłsudski zatwierdził wzór i regulamin odznaki pamiątkowej 39 pp^[35]. Odznaka o wymiarach 40×28 mm ma kształt ośmiobocznej tarczy otoczonej stylizowanym wieńcem laurowym. Na wieńcu data: 22 XI 1918 – walki w obronie i wyzwolenie Lwowa. W środku wieńca ośmiobok z podwójną krawędzią, na nim numer i inicjały pułku: „39 P.P.S.L”. Nad ośmiobokiem herb Jarosławia, pod ośmiobokiem herb Lwowa. Odznaka oficerska była tłoczona w srebrze i częściowo emaliowana. Pole ośmioboku granatowe, jego obwódka – żółta. Kolorystyka ta związana była ściśle z granatowymi mundurami z żółtymi wyłogami piechoty polskiej epoki napoleońskiej i powstania listopadowego. Odznaka żołnierska była tłoczona z mosiądzu, nie była emaliowana^[36].

Uwagi | edytuj kod

1. ↑ Mjr piech. Marian Dzierzbicki - urodzony 20.05.1890 r. w Krośniewicach, syn Karola, żołnierz armii rosyjskiej. W sierpniu 1920 r., jako porucznik batalionu zapasowego 14 pp, bronił Włocławka przed bolszewicką nawałą. Wieloletni oficer 14 pułku piechoty, między innymi na stanowiskach: oficera komendy Placu Włocławek, oficera instruktażowego PW i WF przydzielonego do PKU Włocławek oraz dowódcy II/14 pp. Zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem od dnia 01.06.1919 r., awansowany do stopnia majora z dniem 01.01.1928 r. W 1930 roku przeniesiony został do Batalionu Podchorążych Rezerwy Piechoty Nr 10a w Nisku, a od marca 1931 r. dowodził batalionem w 39 pułku piechoty. W II połowie lat 30. XX w. przeniesiony w stan spoczynku. Zmarł w roku 1967 i spoczywa na starym cmentarzu parafialnym w Gostyninie. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Medalem Międzysojuszniczym i Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918 - 1921.
2. ↑ Dowódca pułku kierował osobiście szkoleniem oficerów i był odpowiedzialny za gotowość bojową, całokształt wyszkolenia, służbę gospodarczą i wewnętrzną pułku^[16].
3. ↑ 13 czerwca 1922 roku Minister Spraw Wojskowych zniósł dotychczasowe stanowisko referenta wyszkolenia pułku piechoty i ustanowił etatowe stanowisko zastępcy dowódcy pułku zaszeregowanego do stopnia podpułkownika, wyznaczanego przez Ministra Spraw Wojskowych. Zakres działania zastępcy dowódcy określał dowódca pułku, przed którym był on całkowicie odpowiedzialny^[21]. W 1938 roku zmieniona została nazwa stanowiska na „I zastępca dowódcy”. W organizacji wojennej pułku nie było stanowiska zastępcy dowódcy.
4. ↑ Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939^[28].
5. ↑ Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję^[29].

Przypisy | edytuj kod

1. ↑ ^{a b c d} Satora 1990 ↓, s. 85.
2. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 77.
3. ↑ ^{a b} Smotrecki 1929 ↓, s. 6.
4. ↑ Dz. Rozk. Wojsk. Nr 39 z 8 kwietnia 1919 roku, poz. 1267.
5. ↑ Smotrecki 1929 ↓, s. 22-26.
6. ↑ ^{a b c} Kubrak 1999 ↓, s. 8.
7. ↑ Almanach 1923 ↓, s. 51.
8. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku, poz. 174.
9. ↑ Smotrecki 1929 ↓, s. 11.
10. ↑ Głos Jarosławski. Czasopismo Katolicko-Narodowe, Nr 38, Jarosław, 28 września 1928, s. 4.
11. ↑ Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
12. ↑ Kubrak 1999 ↓, s. 8-9.
13. ↑ ^{a b} Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 91.
14. ↑ Buczyński 1985 ↓, s. 123.
15. ↑ Prugar-Ketling (red.) 1992 ↓, metryka.
16. ↑ Almanach 1923 ↓, s. 49.
17. ↑ ^{a b c d e f g h} Księga chwały 1992 ↓.
18. ↑ ^{a b} Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 marca 1927 roku, s. 97.
19. ↑ ^{a b} Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 127.
20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 22 grudnia 1934 roku, s. 257.
21. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 24 z 13 czerwca 1922 roku, poz. 357.
22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 35 z 8 kwietnia 1924 roku, s. 191-196.
23. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 11 października 1926 roku, s. 334.
24. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 42 z 11 października 1926 roku, s. 335.
25. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 96.
26. ↑ ^{a b} Smotrecki 1929 ↓, s. 26.
27. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 594-595 i 676.
28. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
29. ↑ Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
30. ↑ Kubrak 1999 ↓, s. 38.
31. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 29 z 7 sierpnia 1923 roku, poz. 379.
32. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 43 z 13 listopada 1923 roku, poz. 555.
33. ↑ Buczyński 1985 ↓, s. 133-135.
34. ↑ Kazimierz Satora, Na tropach wrześniowych sztandarów, s. 72.
35. ↑ Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 13 z 23 kwietnia 1929 roku, poz. 129.
36. ↑ Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 77-80.

Bibliografia | edytuj kod

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2018-03-22].
• Eugeniusz Buczyński: Smutny wrzesień. Wspomnienia. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1985. ISBN 978-83-08-01208-6.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24. T. 2. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Zdzisław Jagiełło: Piechota Wojska Polskiego 1918-1939. Warszawa: Bellona, 2007. ISBN 978-83-11-10206-4.
• Jerzy Kłoczewski: Polska gospodarka wojskowa 1918-1939 (zarys systemu). Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1987. ISBN 83-11-07488-7.
• Zygmunt Kubrak: 39 Pułk Piechoty. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1999, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 978-83-87103-84-2.
• Księga chwały piechoty. Bronisław Prugar-Ketling (red.). Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1992.
• Kazimierz Satora: Opowieści wrześniowych sztandarów. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1990. ISBN 83-211-1104-1.
• Kazimierz Satora, Na tropach wrześniowych sztandarów, Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych Warszawa Śródmieście Fundacja Moje Wojenne Dzieciństwo, Warszawa 2001, ​ISBN 83-911280-5-9​.
• Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945: Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-204-3299-2.
• Henryk Smotrecki: Zarys historii wojennej 39-go pułku Strzelców Lwowskich. Warszawa: Zakłady Graficzne „Polska Zjednoczona”, 1929, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich 1918–1920.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.

Na podstawie artykułu: "39 Pułk Piechoty Strzelców Lwowskich" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy