Błonkoskrzydłe w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaBłonkoskrzydłe, błonkówki (Hymenoptera) – rząd owadów obejmujący ponad 125 tys. opisanych gatunków występujących na całym świecie, z wyjątkiem rejonów polarnych. Najwięcej gatunków spotyka się w krajach tropikalnych. Do błonkówek należą m.in. pszczoły, osy, mrówki, pilarzowate, gąsieniczniki, bleskotki i trzpiennikowate.
Błonkoskrzydłe uważane są za rząd owadów o największym znaczeniu dla gospodarki człowieka: wiele z nich odgrywa dużą rolę w zapylaniu roślin, inne to pasożyty owadów szkodliwych, będące naturalnym regulatorem ich liczebności.
Błonkówki pojawiły się prawdopodobnie w permie (ok. 225 mln lat temu), najstarsze kopalne okazy pochodzą ze środkowej jury (150 mln lat temu), a pierwsze pszczołowate z miocenu (od 26 do 20 mln lat temu). Rząd błonkówek dzieli się na dwa podrzędy: rośliniarek (Symphyta) oraz stylikowców (Apocrita).
Spis treści
Wygląd | edytuj kod
Wielkość ciała błonkówek jest bardzo zróżnicowana – osiągają długość od 0,21 mm (rodzina rzęsikowate) do ponad 5 cm (rodzina Pelecinidae). Większość przedstawicieli nie przekracza jednak 2,5 cm. U wielu gatunków odwłok oddzielony jest od tułowia trzonkowatym przewężeniem. Błonkówki to owady o 2 parach błoniastych, przezroczystych skrzydeł, połączonych podczas lotu specjalnymi haczykami. Owady te mają narządy gębowe typu gryząco-liżącego lub liżąco-ssącego. Na górnej stronie głowy występuje para dużych oczu złożonych oraz dodatkowo zwykle 3 oczy proste. Budowa czułków jest zróżnicowana; są one najczęściej średniej długości, niekiedy jednak dłuższe od ciała. Na końcu odwłoka samic znajduje się pokładełko.
Charakterystyka | edytuj kod
Gatunki owadów należących do rzędu błonkoskrzydłych są bardzo zróżnicowane, ogólnie charakteryzują je:
- dwie pary błoniastych skrzydeł, chociaż np. żeńskie osobniki niektórych os i robotnice mrówek są bezskrzydłe.
- tylna para skrzydeł jest nieco mniejsza niż przednia; skrzydła z obu par połączone są ze sobą małymi haczykami, co pozwala utworzyć im jednolitą powierzchnię nośną podczas lotu.
- osobniki żeńskie zazwyczaj posiadają pokładełko (ovipositor)
Systematyka | edytuj kod
Do rzędu błonkówek należy ponad 125 tysięcy opisanych gatunków, a ich całkowita liczba szacowana jest na milion lub więcej[2]. Dzieli się je na 2 podrzędy i 22 nadrodziny[1][2][3]:
- podrząd: rośliniarki (Symphyta)
- nadrodzina: okrzeszowce (Xyeloidea)
- nadrodzina: osnujowce (Pamphilioidea, syn. Megalodontidea)
- nadrodzina: pilarzowe (Tenthredinoidea)
- nadrodzina: trzpiennikowce (Siricoidea)
- nadrodzina: Xiphydroidea
- nadrodzina: ździeblarzowce (Cephoidea)
- nadrodzina: wnikowce (Orussoidea)
- podrząd: trzonkówki, stylikówki, stylikowce lub stylikoodwłokowe (Apocrita)
- grupa: owadziarki (Terebrantia, Terebrantes lub Parasitica)
- nadrodzina: dwojarki (Ceraphronoidea)
- nadrodzina: bleskotki (Chalcidoidea)
- nadrodzina: galasówki (Cynipoidea)
- nadrodzina: skrócienie (Evanioidea)
- nadrodzina: gąsieniczniki (Ichneumonoidea)
- nadrodzina: Megalyroidea
- nadrodzina: Mymarommatoidea
- nadrodzina: Platygastroidea
- nadrodzina: tybelaki (Proctotrupoidea)
- nadrodzina: Serphitoidea
- nadrodzina: Stephanoidea
- nadrodzina: przydanki (Trigonaloidea)
- grupa: żądłówki (Aculeata)
- nadrodzina: złotolitki (Chrysidoidea)
- nadrodzina: osy (Vespoidea)
- nadrodzina: pszczoły (Apoidea)
- seria: grzebaczokształtne (Spheciformes)
- seria: pszczołokształtne (Apiformes)
- grupa: owadziarki (Terebrantia, Terebrantes lub Parasitica)
Przypisy | edytuj kod
- ↑ a b Hymenoptera, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Józef Banaszak: Rząd: błonkówki — Hymenoptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 324-325.
- ↑ Hymenoptera of the world: An identification guide to famihes. Henri Goulet, John T. Huber (red.). Ottawa: Minister of Supply and Services Canada, 1993, s. 358-359. ISBN 0-660-14933-8.
