Bałtijsk

Na mapach: 54°39′13″N 19°54′31″E/54,653611 19,908611

Bałtyjsk w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii (Przekierowano z Bałtijsk) Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Bałtyjsk[2] (ros. Балтийск Bałtijsk), do 1946 roku Piława (niem. Pillau) – miasto i port morski w Rosji, w obwodzie kaliningradzkim, na Mierzei Wiślanej, po obu stronach Cieśniny Piławskiej u wejścia do Zalewu Wiślanego. Najbardziej na zachód położone miasto Federacji Rosyjskiej. Ośrodek życia polonijnego; mieszkający tam Polacy przybyli przeważnie z okolic Grodna.

Spis treści

Historia | edytuj kod

Pierwsza wzmianka w źródłach historycznych z 1430. Dogodne warunki rozwoju zapewniło powstanie w rezultacie wielkich sztormów na przełomie XV i XVI w. Cieśniny Piławskiej. Do 1525 było częścią państwa krzyżackiego, potem Prus Książęcych. Wraz z nimi od 1618 we władaniu Brandenburgii. Pomiędzy 1466 a 1657 lenno Królestwa Polskiego.

W XVII wieku budowa pierwszych fortyfikacji. Ze względu na strategiczne położenie miasto z biegiem czasu przekształcone w twierdzę rozbudowywaną aż do XIX wieku. W XVIII w. dla jej budowy cegłę pozyskiwano m.in. z rozbieranych zamków średniowiecznych, w tym Lochstedt (obecnie osiedle Pawłowo w granicach administracyjnych miasta).

Piława przed 1944 r.

W 1626 miejsce lądowania króla Szwecji Gustawa Adolfa i jego armii, podczas wojny polsko-szwedzkiej (1625–1629). Tym desantem Szwedzi przenieśli główny front wojny z Inflant do Prus. W 1635 roku działające na rozkaz króla Polski Władysława IV kozackie czajki pod wodzą Konstantego Wołka zdobyły pod Piławą szwedzki okręt[3][4].

Od 1701 roku część Królestwa Prus. Otrzymało prawa miejskie w roku 1725. W 1807 roku oblężone przez wojska Napoleona. Między 24 lutego 1812 i 6 lutego 1813 we władaniu Francji.

W czasie II wojny światowej Piława była jednym z głównych ośrodków szkolenia załóg U-bootów. 16 kwietnia 1945 roku, został ostrzelany przez artylerię nacierających wojsk sowieckich i zatopiony służący jako źródło energii elektrycznej okręt podwodny U-78. Miasto zostało zdobyte przez Rosjan 25 kwietnia 1945.

Zabytki | edytuj kod

Z II wojny światowej ocalało wiele budynków, m.in.:

  • latarnia morska,
  • twierdza,
  • forty: Wschodni i Zachodni,
  • większość obiektów portu wojennego, m.in. koszary, kasyno i wieża ciśnień,
  • neogotycka kaplica ewangelicko-reformowana (poświęcona w 1867), obecnie służąca jako cerkiew prawosławna św. Jerzego (sobór katedralny Floty Bałtyckiej),
  • cztery wieże ciśnień,
  • siedziba sądu (ob. Muzeum Floty Bałtyckiej),
  • budynek szkoły średniej,
  • dom pastora z pocz. XX w.

Nie zachowały się 2 barokowe kościoły ewangelickie (parafialno-garnizonowy i w Starej Piławie), ani neogotycki katolicki kościół NMP Gwiazdy Morza (proj. Fritz Heitmann, konsekrowany 1910).

W pobliżu latarni stoi pomnik Piotra I, a nad portem dominuje konny pomnik carycy Elżbiety, która w 1757 po opanowaniu Prus ogłosiła ich wcielenie do Rosji. Nieopodal cmentarz wojenny, z nagrobkami niemieckich marynarzy z I wojny światowej oraz żołnierzy i cywili, którzy zginęli w 1945, zrekonstruowany po 1991.

  • Wybrane zabytki

  • Latarnia morska

  • Twierdza

  • Fort Wschodni

  • Dawny kościół ewangelicki, ob. sobór św. Jerzego

  • Wieża ciśnień portu wojennego

  • Kolejowa wieża ciśnień

  • Muzeum Floty Bałtyckiej

  • Dom pastora

Militaria | edytuj kod

Bałtyjsk – zdjęcie satelitarne Landsat

Główna baza morska Floty Bałtyckiej wraz ze Stocznią Remontową (33-й судоремонтный завод). W pobliżu (5 km na płd.-zach. od centrum), na Mierzei Wiślanej lotnisko wojskowe, obecnie opuszczone. M.in. stacjonowały tam samoloty-amfibie Be-12 Czajka (Бе-12 Чайка).

Transport | edytuj kod

Prócz portu w mieście jest stacja kolejowa.

Miasta partnerskie | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ http://www.gks.ru/free_doc/doc_2017/bul_dr/mun_obr2017.rar
  2. ↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych Poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2013. ISBN 978-83-254-1988-2.
  3. ↑ Kozackie czajki na Haff, Historia Wysoczyzny Elbląskiej [dostęp 2020-03-13]  (pol.).
  4. ↑ KatarzynaK. Matwiejczyk KatarzynaK., Z Zaporoża nad Haff. Wykorzystanie flotylli czajek kozackich na Zalewie Wiślanym w wojnie ze Szwecją w 1635 roku, [w:] J.A.J.A. Włodarski (red.), Szkice z dziejów Prus Królewskich XVI – XVIII wieku. Gospodarka – Społeczeństwo – Kultura, Gdańsk 2008, s. 90–111 .

Bibliografia | edytuj kod

  • Adolf Boetticher, Die Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Ostpreussen, H. 1, Das Samland, Königsberg, Teichert, 1898
  • Georg Dehio, Handbuch der Deutschen Kunstdenkmäler, Deutschordensland Preussen; Berlin, Deutscher Kunstverlag, 1952
  • Handbuch der historischen Stätten, Ost- und Westpreussen, Stuttgart, Kröner, 1981, ​ISBN 3-520-31701-X​.
  • Walter Dignath, Herbert Ziesmann, Die Kirchen des Samlandes. Eine Dokumentation, Leer, Rautenberg, 1987, ​ISBN 3-7921-0355-9​.
  • Dehio-Handbuch der Kunstdenkmäler West- und Ostpreussen. Die ehemaligen Provinzen West- und Ostpreussen (Deutschordensland Preussen) mit Bütower und Lauenburger Land; Berlin, Dt. Kunstverl., 1993, ​ISBN 3-422-03025-5​.
  • Anatolij Bachtin, Gerhard Doliesen, Vergessene Kultur. Kirchen in Nord-Ostpreussen. Eine Dokumentation, 2. Aufl., Husum, Husum, 1998, ​ISBN 3-88042-849-2​.
  • Vadim Jur’evič Kurpakov, Kaliningradskaja oblast. Putevoditel, Kaliningrad, Terra Baltika, 2007, ​ISBN 978-5-98777-012-2​.
Na podstawie artykułu: "Bałtijsk" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy