Bereza

Na mapach: 52°33′N 24°58′E/52,550000 24,966667

Bereza w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Bereza, Bereza Kartuska (biał. Бяроза, Biaroza; ros. Берёза, Bierioza) – miasto na Białorusi, w obwodzie brzeskim, siedziba rejonu bereskiego. Miejscowość leży nad rzeką Jasiołdą, przy linii kolejowej Brześć – Baranowicze. W 2010 roku liczyła ok. 29,4 tys. mieszkańców[1].

Spis treści

Historia | edytuj kod

I Rzeczpospolita | edytuj kod

Klasztor kartuzów w XVIII w.

Klasztor kartuzów ufundował podkanclerzy litewski Kazimierz Leon Sapieha w roku 1648. Kamień węgielny pod budowę klasztoru poświęcił nuncjusz apostolski Jan de Torres (abp adrianopolitański). Kartuzja budowana była przez architekta sprowadzonego z Włoch. Uposażenie klasztoru (okoliczne miasteczka, wsie, wody i lasy) zatwierdził sejm w 1653. Po zakończeniu budowy kościoła klasztornego konsekrował go biskup wileński Aleksander Kazimierz Sapieha dnia 6 czerwca 1666. Kościół wraz z eremami otoczony został wałami tak, że całość miała kształt sześciokątnej twierdzy. W 1706 car Piotr I Wielki wraz z Augustem II zajęli klasztor z wojskiem. W klasztorze pozostał garnizon 1500 dragonów. Klasztor został zdobyty przez wojska króla Szwecji Karola XII w dniu 28 kwietnia 1706. Karol XII w klasztorze spędził dzień 30 kwietnia.

Prywatne miasto duchowne położone było w końcu XVIII wieku powiecie brzeskolitewskim województwa brzeskolitewskiego[2].

Pod zaborami | edytuj kod

Napoleon Orda, Klasztor obronny Kartuzów (XIX w.)

Miejscowość zajęta w III rozbiorze Polski przez carską Rosję. Administracyjnie leżała w powiecie prużańskim guberni grodzieńskiej. Po powstaniu listopadowym w 1831 nastąpiła kasata klasztoru. Później kościół klasztorny służył jako kościół parafialny dekanatu prużańskiego[potrzebny przypis].

Stacja kolejowa drogi żelaznej moskiewsko–brzeskiej między Liniewem a Kosowem. Wcześniej, gdy funkcjonowała poczta konna, była tu stacja pocztowa między pobliskimi stacjami Swadbicze i Zapole. Poczta konna obsługiwała trasę aż do Moskwy.

II Rzeczpospolita | edytuj kod

Rynek za czasów II RP  Osobny artykuł: Bój pod Berezą Kartuską.

Na początku 1919 roku Berezę Kartuską zajęli bolszewicy. 14 lutego 1919 roku miejscowość została odbita przez grupę Wojska Polskiego pod dowództwem kpt. Piotra Mienickiego. Polacy zmusili bolszewicki garnizon do wycofania się na wschód, wzięli do niewoli 80 żołnierzy i zdobyli 2 karabiny maszynowe. Datę tę przyjmuje się jako początek wojny polsko-bolszewickiej[3].

Dawny klasztor kartuzów za czasów II RP

Przed 1939 miasto znajdowało się w powiecie prużańskim w województwie poleskim. Burmistrzem miasta był Jan Downar (w 1945 pierwszy starosta powiatu kętrzyńskiego). W Berezie był jeden kościół katolicki i jedna cerkiew. Miasto było siedzibą wiejskiej gminy Bereza Kartuska (do 1932). 1 kwietnia 1939 roku do miasta włączono wieś Nowosiółki z gminy Sielec[4].

 Osobny artykuł: Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej.

W latach 1934–1939 w Berezie Kartuskiej funkcjonował obóz zwany Miejscem Odosobnienia w Berezie Kartuskiej, przeznaczony głównie dla więźniów politycznych będących przeciwnikami rządów sanacyjnych. Przetrzymywano w nim m.in. działaczy endeckich, komunistycznych, ludowych i socjalistycznych oraz nacjonalistów ukraińskich[5].

Białoruś | edytuj kod

12 września 1995 roku podczas 39 zawodów Pucharu Gordona Bennetta po przekroczeniu granicy Polsko-Białoruskiej został zestrzelony balon reprezentacji Wysp Dziewiczych Stanów Zjednoczonych. Według oficjalnych informacji balon został uznany za bezzałogową sondę meteorologiczną. Z powodu naruszenia przestrzeni powietrznej oraz braku kontaktu ze sportowcami generał Walery Kostenko wydał rozkaz zestrzelenia obiektu. W okolicy miejscowości Bereza na wysokości 2000 metrów załoga śmigłowca Mi-24 wykonała zadanie. Alan Fraenckel oraz John Stuart-Jervis zginęli na skutek upadku z dużej wysokości. Według jednej z hipotez zawodnicy nie nawiązali kontaktu z obroną powietrzną Białorusi ze względu na utratę przytomności pod wpływem niedoboru tlenu[6].

Demografia | edytuj kod

Liczba mieszkańców:

  • 1 stycznia 1878 – 2507 osób, w tym 1386 kobiet (w liczbie ogólnej 1113 Żydów)
  • przed 1939 – 3986 osób.

Transport | edytuj kod

W mieście znajduje się przystanek kolejowy Bereza Miasto.

Ludzie związani z Berezą | edytuj kod

Galeria | edytuj kod

  • Ruiny klasztoru

  • Zachowana brama klasztorna

  • Stara część miasta

  • Cerkiew św. Piotra i św. Pawła

  • Cerkiew św. Michała Archanioła

  • Kościół Św. Trójcy

  • Park miejski

  • Ratusz

  • Fontanna

  • Deptak

  • Przystanek kolejowy Bereza Miasto

  • Budynek prokuratury i sądu

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года (ros.)
  2. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі, Т. 2, Mińsk 2013, s. 108 .
  3. ↑ Wstępna faza walk. W: Lech Wyszczelski: Wojna polsko-rosyjska 1919–1920. Wyd. 1. Warszawa: Bellona, 2010, s. 57. ISBN 978-83-11-11934-5.
  4. ↑ Dz.U. z 1939 r. nr 27, poz. 178
  5. ↑ SławomirS. Koper SławomirS., Afery i skandale Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 2015, s. 285 .
  6. ↑ Jak białoruskie lotnictwo zestrzeliło balon z Amerykanami na pokładzie (pol.). kresy24.pl, 2015-07-20. [dostęp 2020-06-20].

Bibliografia | edytuj kod

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (city of raion surbodinance):
Na podstawie artykułu: "Bereza" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy