Bliski Wschód w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Bliski Wschód Mapa polityczna Zdjęcie satelitarneBliski Wschód (arab. الشرق الأوسط; hebr. המזרח התיכון; per. خاورمیانه, Xâvar-e Miyâne; przestarzałe Lewant) – region geograficzny leżący na styku Azji, Europy i Afryki.
Spis treści
- 1 Geografia
- 2 Historia
- 3 Uwarunkowania polityczne
- 4 Spójność geopolityczna
- 5 Gospodarka
- 6 Pozostałe informacje
- 7 Przypisy
- 8 Linki zewnętrzne
Geografia | edytuj kod
Obejmuje on głównie państwa położone w południowo-zachodniej Azji. Najczęściej do krajów Bliskiego Wschodu zalicza się: Arabię Saudyjską, Bahrajn, Cypr, Egipt, Irak, Iran, Izrael z Palestyną, Jemen, Jordanię, Katar, Kuwejt, Liban, Oman, Syrię, Turcję i Zjednoczone Emiraty Arabskie. W sumie zajmują one powierzchnię ok. 9,7 mln km² z liczbą ludności wynoszącą 450 mln mieszkańców (2012).
Historia | edytuj kod
Bliski Wschód jest regionem, gdzie prawdopodobnie rozpoczęły się procesy przejścia z paleolitu do neolitu. Region ten (Żyzny Półksiężyc) jest również kolebką wielkich cywilizacji starożytnych (Mezopotamia, starożytny Egipt) oraz trzech wielkich religii abrahamowych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu. Przez prawie trzydzieści wieków było to centrum starożytnego świata.
Było to też wielkie pole bitwy wielkich imperiów:
- Asyrii z Królestwem Medów,
- Medów z Persami,
- Persów z Królestwem Macedonii,
- Macedonii z Seleucydami,
- Seleucydów z Królestwem Partii,
- Partów z imperium rzymskim,
- Rzymu z Persją Sasanidów,
- Persów z Cesarstwem Bizantyńskim,
- Bizancjum z Imperium Arabskim,
- Arabów z krzyżowcami,
- krzyżowców z Mamelukami,
- Mameluków z imperium osmańskim,
- Turków z Persją Safawidów
- oraz muzułmanów z kolonializmem europejskim.
Po I wojnie światowej na Bliskim Wschodzie ścierały się interesy Francji i Wielkiej Brytanii, po II wojnie zaczęły stopniowo tracić swe wpływy na rzecz Stanów Zjednoczonych.
Uwarunkowania polityczne | edytuj kod
Współcześnie pod względem kulturowym zdecydowaną większość stanowi ludność arabskojęzyczna wyznająca islam (oprócz Arabów wyznają go również Turcy oraz ludy irańskie).
Region ten był i nadal jest niestabilny pod względem politycznym, by wymienić tylko konflikt izraelsko-arabski i związane z nim wojny izraelsko-arabskie, wojnę iracko-irańską czy wojnę w Zatoce Perskiej.
Spójność geopolityczna | edytuj kod
Spójność geopolityczna regionu Bliskiego Wschodu jest związana z szeregiem czynników, które identyfikują ten obszar jako całość. Do czynników spajających region należą:
- przewaga ludności arabskiej na obszarze,
- większość sunnicka,
- dominacja języków semickich,
- wspólna tradycja, kultura i historia,
- działalność Ligi Państw Arabskich.
Gospodarka | edytuj kod
Bliski Wschód jest bardzo ważnym regionem gospodarczym, gdzie koncentruje się znaczna część światowego wydobycia ropy naftowej. Ponadto krzyżują się tu ważne międzynarodowe linie komunikacji lotniczej i morskiej (Kanał Sueski).
Pozostałe informacje | edytuj kod
Określenia Bliski, Środkowy i Daleki Wschód to typowy przykład nazwy etnocentrycznej, a w tym wypadku europocentrycznej, czyli z punktu widzenia Europejczyków. Nazwa „Bliski Wschód” oznacza południowo-zachodnią Azję i północno-wschodnią Afrykę. Obecnie w języku angielskim nazwa Near East jest wypierana przez Middle East (Środkowy Wschód).
Badaniem starożytnych i nowożytnych, żywych i wymarłych kultur Bliskiego Wschodu zajmują się odpowiednie działy orientalistyki.
Bliski Wschód odgrywa duże znaczenie gospodarcze i strategiczne. Leży na skrzyżowaniu trzech kontynentów: Europy, Azji i Afryki, przechodzą tędy ważne szlaki komunikacyjne z Europy i północy Afryki na Daleki Wschód. Drogi morskie przebiegają przez cieśniny czarnomorskie, Morze Śródziemne, Kanał Sueski, Morze Czerwone i zatokę Perską, krzyżują się linie powietrzne łączące najważniejsze porty lotnicze Europy z południową Afryką, Azją, Dalekim Wschodem i Australią[1].
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Jerzy Zdankowski: Bunt czy rewolucja?. Kraków: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2011, s. 34. ISBN 978-83-7571-122-6.
Linki zewnętrzne | edytuj kod
- Emiddle East – Strona portalowa o Krajach Bliskiego Wschodu
- Middle east expat portal (ang.)