Borysław (miasto)

Borysław w encyklopedii

Borysław (ukr. Борислав) – miasto na Ukrainie, w obwodzie lwowskim miasto wydzielone z rejonu drohobyckiego, nad rzeką Tyśmienicą.

Ośrodek wydobycia ropy, gazu ziemnego i ozokerytu; przemysł chemiczny, porcelanowy, spożywczy i wytwórnia sztucznych diamentów. Węzeł drogowy.

Spis treści

• 1 Historia
• 2 Sport
• 3 Ludzie związani z Borysławiem
  • 3.1 Urodzeni w Borysławiu
  • 3.2 Związani z Borysławiem
• 4 Galeria
• 5 Pobliskie miejscowości
• 6 Zobacz też
• 7 Przypisy
• 8 Linki zewnętrzne

Historia | edytuj kod

Wzmiankowany w 1387, od XIV wieku w granicach Królestwa Polskiego, następnie wraz z Koroną w Rzeczypospolitej. Po I rozbiorze Polski (1772) wcielone do monarchii Habsburgów, pozostawało w jej składzie na terytorium kraju koronnego Galicji do upadku Austro-Węgier (1918).

W drugiej połowie XIX w. centrum przemysłu naftowego, potem także eksploatacji gazu ziemnego (Borysławskie Zagłębie Naftowe). Praktyczna Szkoła Wiercenia Kanadyjskiego, która istniała w Ropiance w latach 1885–1888, w 1888 r. przeniesiona została do Wietrzna, a w 1896 r. do Borysławia, gdzie już od 1886 r. działała Szkoła Górnicza. W krótkim czasie w rejonie Borysławia wyrosło kilkanaście tysięcy szybów naftowych i powstało blisko tysiąc zajmujących się ich eksploatacją przedsiębiorstw zatrudniających ponad dziesięć tysięcy osób^[2]. W 1898 w mieście odsłonięto pomnik poświęcony Adamowi Mickiewiczowi. Ośrodek polskiego ruchu socjalistycznego (PPSD).

Od 1 listopada 1918 do maja 1919 pod administracją ZURL, od maja 1919 do 14 marca 1923 pod administracją tymczasową Polski, zatwierdzoną przez paryską konferencję pokojową 25 czerwca 1919. Suwerenność Polski na terytorium Galicji Wschodniej Rada Ambasadorów uznała 15 marca 1923.

Od 15 marca 1923 do 16 sierpnia 1945 w granicach Polski w woj. lwowskim. 14 czerwca 1930 roku do Borysławia włączono miasto Tustanowice^[3]. W 1931 Borysław zamieszkiwało 41 683 osób, czyniąc miasto szóstym (po Lwowie, Wilnie, Stanisławowie, Grodnie i Brześciu) najludniejszym spośród utraconych przez Polskę 14 lat później.

Po agresji ZSRR na Polskę miasto znalazło się pod sowiecką okupacją. Nastąpiły aresztowania elit miasta przez NKWD i deportacje ludności, głównie polskiej, w głąb ZSRR. Po ataku III Rzeszy na ZSRR funkcjonariusze NKWD zamordowali w miejscowym areszcie co najmniej kilkadziesiąt osób (głównie Ukraińców, lecz również Polaków)^[4][5].

1 lipca 1941 do miasta wkroczyły oddziały niemieckie. W dniach 2–3 lipca 1941 miejscowa ludność urządziła pogrom, w którym zginęło co najmniej 250 Żydów^[6]. W okresie niemieckiej okupacji miasto zostało włączone administracyjnie do Dystryktu Galicja Generalnego Gubernatorstwa. W latach 1941–1943 okupacyjne władze niemieckie niemal całkowicie eksterminowały ludność żydowską Borysławia, która na początku okupacji liczyła ok. 13 tys. osób. Z tej liczby przeżyło ok. 400 osób, w tym m.in. rodzina Szewacha Weissa^[7].

7 sierpnia 1944 miasto zostało ponownie okupowane przez Armię Czerwoną (oddziały 4 Frontu Ukraińskiego)^[8].

Po konferencji jałtańskiej (4–11 lutego 1945), wyłoniony w konsekwencji jej ustaleń Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej podpisał 16 sierpnia 1945 umowę z ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944. W konsekwencji umowy Borysław i wschodnią część województwa lwowskiego włączono do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej w ramach ZSRR.

W latach 1944–1946 władze sowieckie przeprowadziły wobec Polaków akcje wysiedleńczą, oraz pozbawili wiernych obu rzymskokatolickich świątyń znajdujących się przed II wojną w Borysławiu.

Po rozpadzie ZSRR miasto administracyjnie weszło w skład Ukrainy. Kościoły rzymskokatolickie nie zostały zwrócone wiernym, a przekazane cerkwi greckokatolickiej i prawosławnej. W 2012 roku oddano do użytku nowo wybudowany – kosztem darczyńców polskich i Polonii zagranicznej – kościół rzymskokatolicki św. Barbary.

28 lutego 2011 Rada Miejska Borysławia nadała honorowe obywatelstwo miasta Borysławia Stepanowi Banderze, Romanowi Szuchewyczowi i Jewhenowi Konowalcowi^[9]. W mieście znajduje się także wybudowany w 1998 roku z inicjatywy samorządowych władz ukraińskich pomnik Stepana Bandery^[10].

W Borysławiu działa oddział Towarzystwa Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej^[11].

Sport | edytuj kod

Do 1939 roku w mieście działał klub piłkarski Strzelec Borysław.

Ludzie związani z Borysławiem | edytuj kod

Urodzeni w Borysławiu | edytuj kod

• Zbigniew Balik (ur. 1935) – polski polityk, samorządowiec, chemik,
• Adam Daniewicz (1906–1984) – polski aktor, pedagog,
• Roman Daszkewycz – ukraiński polityk,
• Wilhelm Dichter (1935) – polski pisarz pochodzenia żydowskiego
• Wilhelm Friedberg (1873–1941) – polski geolog i paleontolog,
• Witold Hryniewski (1925–2007) – polski działacz sportowy i społeczny, członek organizacji kombatanckich, sekretarz Krajowej Rady Żołnierzy Weteranów Września 1939,
• Włodzimierz Hubicki (1914–1977) – polski chemik,
• Zdzisław Leśniak (1930–2002) – polski aktor teatralny i filmowy, także reżyser,
• Marta Lipińska (ur. 1940) – polska aktorka teatralna, radiowa, filmowa i telewizyjna,
• Józef Lipman (ur. 1931) – emerytowany prof. PW, wydz. chem., specjalizacja naukowa: technologia nafty, petrochemia, kataliza, przeżył w Borysławiu Holocaust.
• Dmytro Mycak - ukraiński narciarza alpejski,
• Władysław Nehrebecki (1923–1978) – polski reżyser i twórca filmów animowanych, projektodawca serialu animowanego „Bolek i Lolek”, jeden z pionierów polskiej animacji,
• Roman Stanisławowycz Pecyna (1950–2010) – arcybiskup drohobycki i samborski Ukraińskiej Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej
• Kazimierz Rolewicz (1898–1986) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego i Armii Krajowej,
• Marek Staffa (ur. 1942) – polski architekt, autor publikacji krajoznawczych poświęconych Sudetom,
• Janusz Sztumski (ur. 1930) - socjolog profesor zwyczajny
• Wiesław Sztumski (ur.1934) - profesor, fizyk, filozof
• Jerzy Trunkwalter (1933–2007) – polski dziennikarz, teoretyk i krytyk filmowy,
• Piotr Wach (ur. 1944) – polski polityk, profesor, nauczyciel akademicki, senator VI, VII i VIII kadencji III RP, były rektor Politechniki Opolskiej,
• Jerzy Ważny (1927–2010) – polski naukowiec, profesor zwyczajny, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk, twórca polskiej szkoły ochrony i konserwacji drewna,
• Szewach Weiss (ur. 1935) – izraelski polityk, ambasador Izraela w Polsce w latach 2000–2003,
• Wira Wowk (ur. 1926) – ukraińska poetka, historyk literatury, literaturoznawca, tłumaczka z języka ukraińskiego na język portugalski,
• Marek Tomasz Zahajkiewicz (1934–2015) – polski duchowny rzymskokatolicki, teolog, historyk Kościoła, profesor,
• Zdzisław Żygulski (1921–2015) – polski historyk i teoretyk sztuki, profesor

Związani z Borysławiem | edytuj kod

• Aleksander Roman Boroński (1893–1975) – polski dowódca wojskowy, major artylerii Wojska Polskiego,
• Tadeusz Chłapowski (1870–1938) – polski przemysłowiec naftowy, dyrektor Towarzystwa Naftowego „Galicja”, burmistrz Borysławia w l. 1915-17
• Robert Doms (1816–1893) – lwowski działacz społeczny, przedsiębiorca, filantrop,
• Maksymilian Fingerchut (1890–1955) – działacz przemysłu naftowego,
• Roman Machnicki (1889–1943) – oficer, przedsiębiorca branży naftowej, burmistrz Borysławia w okresie II Rzeczypospolitej
• Wincenty Markowski (1874–1958) – polski działacz socjalistyczny,
• Andrzej Osikowicz (1900–1943) – ks, wikariusz (1928-1931) a następnie proboszcz (1931-1943) parafii św. Barbary w Borysławiu, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata
• Wilhelm Russ (1873–1934) – nestor fotografii polskiej,
• Konstanty Tołwiński (1876–1961) – polski geolog, specjalista geologii Karpat,
• Zbigniew Stanisław Wyszyński (1916–1992) – polski geolog, specjalista złóż ropy naftowej, wiertnik, specjalista wierceń naftowych i hydrogeologicznych,
• Jan Zeh (1817–1897) – polski przemysłowiec, pionier przemysłu naftowego, jedyny posiadacz uprawnień przetwarzania ropy naftowej w Galicji.

Galeria | edytuj kod

• Cerkiew greckokatolicka św. Anny (do 1945 kościół św. Barbary)

• Dzwonnica przy greckokatolickiej cerkwi św. Anny

• Pomnik Adama Mickiewicza

• Pałac Kultury

• Muzeum

• Tablica w Starej Kopalni - Centrum Nauki i Sztuki w Wałbrzychu

Pobliskie miejscowości | edytuj kod

• Drohobycz
• Sambor
• Stryj
• Truskawiec

Zobacz też | edytuj kod

• Szlak naftowy – transgraniczny szlak pól naftowych

Przypisy | edytuj kod

1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2019 року. Державна служба статистики України. Київ, 2019. стор.49
2. ↑ Andrzej Wielocha, Przedwojenne Bieszczady, Gorgany i Czarnohora. Najpiękniejsze fotografie, Wydawnictwo RM, Warszawa 2013, s. 40.
3. ↑ Dz.U. z 1930 r. nr 44, poz. 375.
4. ↑ Bogdan Musiał: Rozstrzelać elementy kontrrewolucyjne. Brutalizacja wojny niemiecko-sowieckiej latem 1941 roku. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2001, s. 146–147. ISBN 83-88747-40-1.
5. ↑ Jerzy Węgierski: Lwów pod okupacją sowiecką 1939–1941. Warszawa: Editions Spotkania, 1991, s. 277–278. ISBN 83-85195-15-7.
6. ↑ Bogdan Musiał: op.cit. s. 168–169.
7. ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ​ISBN 978-5-8243-1296-6​ s. 98–99.
8. ↑ ВОВ-60 – Сводки.
9. ↑ Borysław honoruje liderów OUN.
10. ↑ Pomniki Bandery (ukr.).
11. ↑ Towarzystwo Kultury Polskiej Ziemi Lwowskiej.

Linki zewnętrzne | edytuj kod

• Borysław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 332 .
• Oficjalna strona miasta Borysław
• Historia Żydów w Borysławiu na portalu Wirtualny Sztetl
• M. Żukow-Karczewski, Borysław – „Galicyjskie piekło”

• VIAF: 139703044
• LCCN: n93018928
• GND: 4281840-0
• BnF: 137502560
• NKC: ge757223
• WorldCat: lccn-n93018928

Na podstawie artykułu: "Borysław (miasto)" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy