Gdańska Kolej Dojazdowa

Gdańska Kolej Dojazdowa w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Gdańska Kolej Dojazdowa, 1995

Gdańska Kolej Dojazdowa – nieistniejąca już sieć kolei wąskotorowej (750 mm) na obszarze Gdańska i powiatu gdańskiego. Sieć gdańskiej wąskotorówki występuje również pod nazwą Lewobrzeżna Żuławska Kolej Dojazdowa.

Spis treści

Historia | edytuj kod

17 sierpnia 1905 zostało uruchomione połączenie kolejowe do Świbna przez most nad śluzą w Przegalinie. Pociągi dojeżdżały do stacji Lewy Brzeg Wisły na obszarze Wyspy Sobieszewskiej, przeprawiały się na drugą stronę Przekopu Wisły promem kolejowym do stacji Prawy Brzeg Wisły w sąsiedztwie Mikoszewa i kontynuowały podróż do Sztutowa, Nowego Dworu lub Malborka. Ponadto uruchomiono linię okrężną Przejazdowo – Koszwały przez Giemlice. Również w 1905 powstała wąskotorowa infrastruktura dworcowa na obszarze gdańskiego Rudna – stacja kolejowa Gdańsk Wąskotorowy (niem. Danzig Kleinbahnhof) w okolicy dzisiejszego stadionu żużlowego i Bramy Żuławskiej.

W czasach Wolnego Miasta Gdańska cała sieć kolei wąskotorowej, mimo rozdzielenia granicami, pozostała pod zarządem WKAG (Westpreuβische Kleinbahnen Aktien-Gesellschaft – Zachodniopruska Spółka Akcyjna Kolei Lokalnych)[1] i nie została przejęta przez PKP. Osobliwością tej kolejki były tzw. pociągi teatralne oraz pociąg kąpielowy z Gdańska do Stegny i Sztutowa. Inną ciekawostką był pociąg przyspieszony, który w latach 1923–1925 kursował w relacji Malbork – Nowy Dwór Gdański – Stegna – Świbno – Koszwały – Gdańsk i z powrotem. Zniszczoną przez działania wojenne kolejkę uruchomiono w lipcu 1948 i wznowiono przeprawę promową.

W latach 50. na lewobrzeżnej kolei dojazdowej panował bardzo intensywny ruch pociągów, a prom parowy pracował przez całą dobę na „pełnych obrotach”. Jednak brak należytej konserwacji i różne meandry biurokracji doprowadziły do tego, że ponad 50-letni prom trzeba było w 1955/1956 wycofać z eksploatacji. Od tego czasu nie istniała już przeprawa taboru przez Przekop Wisły a pasażerowie korzystali z promu drogowego „Wisła” oddalonego ca. 300 m od stacyjek Prawy Brzeg Wisły i Lewy Brzeg Wisły.

Wiosną 1965 obsługę większości pociągów pasażerskich przejęły wagony motorowe zbudowane w warsztatach w Lisewie i kolejka zaczęła być częściej używana. Ówczesna polityka transportowa spowodowała zawieszenie w 1971 kursowania pociągów na odcinkach Koszwały – Lewy Brzeg Wisły i Prawy Brzeg Wisły – Stegna, a w 1974 zlikwidowano całą lewobrzeżną (gdańską) część sieci. Likwidacji uległa również infrastruktura (stacja, warsztaty i parowozownia Gdańsk Wąskotorowy) a tabor przekazano na prawobrzeżną część kolei.

Pod koniec lat 90. pozostałości kolejki wąskotorowej na lewej stronie Wisły zostały rozkradzione lub rozebrane, a tabor przeznaczono na złom. Ostatnie ślady gdańskiej wąskotorówki można jeszcze zobaczyć na mostach w Przegalinie, koło Cedr Małych i nad Opływem Motławy w Gdańsku.

Kalendarium | edytuj kod

Wiadukt kolejki w Przegalinie
  • 1886 – uruchomienie przez cukrownie Nowy Staw pierwszej kolei wąskotorowej na Żuławach do Dębiny Południe (4,5 km) z trakcją konną
  • 1893 – uruchomienie linii Nowy Staw – Parszewo – Kącik i przez Lichnowy do Nowej Cerkwi
  • 1894 – dotarcie torów do Lipinki Gdańskiej
  • 1897 – przejęcie cukrowni Lisewo i Nowy Staw przez Allgemeine Deutsche Kleinbahn-Gesellschaft (ADKG)
  • 1898 – powołanie Neutech-Liessauer Kleinbahn (NLK)
  • 1899 – budowa odcinka Lisewo – Lichnowy, powstanie WKAG
  • 1900 – budowa odcinków Ostaszewo – Nowa Cerkiew (NLK), Malbork – Kałdowo – Lipinka Gd. oraz Kałdowo – Miłoradz (WKAG)
  • 1901 – budowa odcinków Ostaszewo – Nowy Dwór Gdański oraz Stare Pole – Stalewo
  • 1903 – otwarcie linii Malbork – Stare Pole
  • 1905 – otwarcie linii Gdańsk – Sztutowo oraz Przejazdowo – Giemlice – Koszwały
  • 1906 – otwarcie linii Stegna – Nowy Dwór Gdański z mostami obrotowymi na Linawie (wówczas Prieznik) i Tudze (w Żelichowie, niezachowany)
  • 1909 – WKAG oddaje do użytku odcinki Nowy Dwór Gdański – Lipinka Gdańska oraz Stalewo – Jasna
  • 1913 – po kampanii cukrowniczej 1912/13 następuje likwidacja cukrowni Lisewo i przejęcie 116 km sieci NLK przez WKAG
  • 1917 – uruchomienie ruchu towarowego na odcinku Jeziernik – Nowa Kościelnica
  • 1920 – uruchomienie odcinka Nowa Kościelnica – Żuławki Północne na Kanale Wiślano – Zalewowym
  • 1 stycznia 1922 – zawieszenie ruchu pasażerskiego na odcinkach Giemlice – Cedry Wielkie oraz Lichnowy – Nowy Staw
  • 1923 – zawieszenie ruchu pasażerskiego Malbork – Jasna
  • 1931 – zawieszenie ruchu pasażerskiego na odcinku Nowy Dwór Gdański – Ostaszewo
  • 1945 – budowa przez Wehrmacht linii Sztutowo – Krynica Morska – Piaski – Alttief
  • 1945 – uruchomienie przez Polaków odcinków Malbork – Jasna oraz Kałdowo – Lipinka Gdańska – Nowy Staw – Nowy Dwór Gdański
  • 1946 – uruchomienie linii Kałdowo – Lisewo – Lichnowy – Nowy Staw oraz Lichnowy – Ostaszewo
  • 1947 – uruchomienie linii Ostaszewo – Nowy Dwór Gdański – Rybina
  • 1948 – uruchomienie linii Gdańsk – Lewy Brzeg Wisły oraz Prawy Brzeg Wisły – Stegna – Sztutowo
  • 1950 – odbudowa linii Sztutowo – Krynica Morska dla potrzeb Marynarki Wojennej (tylko ruch towarowy)
  • 1951 – odbudowa linii Jeziernik – Żuławki Północne
  • 1953 – zawieszenie przewozów i likwidacja linii Sztutowo – Krynica Morska
  • 1956 – likwidacja kolejowego połączenia promowego w Świbnie
  • 1967 – decyzja o likwidacji linii Malbork – Jasna
  • 1968 – zawieszenie ruchu pasażerskiego na trasie Lichnowy – Nowy Staw – Lipinka Gd.
  • 1969 – zawieszenie ruchu na linii Jeziernik – Żuławki Północne
  • 1971 – zawieszenie ruchu pasażerskiego Koszwały – Lewy Brzeg Wisły i Prawy Brzeg Wisły – Stegna
  • 1974 – zawieszenie ruchu na pozostałej części kolejki na lewym brzegu Wisły
  • 1978 – reaktywacja przewozów pasażerskich od Stegny do Mikoszewa (Jantar Expres)
  • 1988 – zawieszenie ruchu pasażerskiego z Lisewa do Kałdowa
  • 1992 – zawieszenie ruchu pasażerskiego z Kałdowa do Nowego Dworu Gdańskiego
  • 1 września 1995 – zawieszenie ruchu pasażerskiego Lisewo – Ostaszewo – Nowy Dwór Gdański
  • 1996 – całkowite zawieszenie ruchu na kolejce przez PKP

Linie kolejowe wchodzące w skład Gdańskich Kolei Dojazdowych | edytuj kod

Część prawobrzeżna

Część lewobrzeżna

Zobacz też | edytuj kod

 Wykaz literatury uzupełniającej: Gdańska Kolej Dojazdowa.

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Joanna Schneider. Kolej wąskotorowa na Żuławach dziedzictwem kulturowym. „Rocznik Elbląski”. Tom XXVI, s. 131, 2015. Polskie Towarzystwo Historyczne – Oddział w Elblągu. ISSN 0485-3059. 

Bibliografia | edytuj kod

  • Roman Witkowski: „Świat kolei” nr.nr. 2/2007, 8/2007, 12/2007, 3/2008, 9/2008 i 11/2008
  • Roman Witkowski: Koleje Wąskotorowe na Żuławach, Kolpress, 2009
Na podstawie artykułu: "Gdańska Kolej Dojazdowa" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy