Granat (minerał)

Granat (minerał) w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Granaty – grupa minerałów zaliczana do gromady krzemianów. Tworzą ją izostrukturalne i (przeważnie) izomorficzne krzemiany wyspowe.

Ich nazwa pochodzi od łacińskiego słowa granatus = granat, owoc granatu, co wskazuje na podobieństwo kamieni do ziaren owocu granatu.

Jest to bardzo powszechna w przyrodzie grupa krzemianów. Tworzy zwykle kryształy mieszane o podobnej strukturze i ogólnym wzorze chemicznym X3Y2(SiO4)3, gdzie:

X oznacza wapń, magnez, dwuwartościowe żelazo lub mangan; Y oznacza glin, trójwartościowe żelazo, chrom, tytan, cyrkon, wanad.

Krystalizują w klasie 48-ścianu.

Spis treści

Chemizm niektórych granatów | edytuj kod

Granaty bardzo często tworzą między sobą kryształy mieszane, stąd tak duże ich zróżnicowanie. Część granatów wykazuje też znaczne zawartości sodu, itru i tytanu.

Odmiany | edytuj kod

Ze względu na skład chemiczny dzielą się na

a także magnezowe, manganowe i wapniowe.

Do rzadkich odmian zaliczają się goldmanit, hydrogrossular, kimzeyit, knorringit i majoryt.

Granaty magnezowe, żelazowe i manganowe określane są w łączną nazwą piralspit, a odmiany wapniowe – ugrandyt. Skrócone nazwy pochodzą od pierwszych sylab ich głównych przedstawicieli.

Sposób występowania | edytuj kod

Wszystkie krystalizują w układzie regularnym – najbardziej rozpowszechniona jest postać dwunastościanów rombowych i dwudziestoczterościanów deltoidowych. Tworzą skupienia ziarniste, zbite, i naskorupienia. Są przezroczyste, przeświecające. Niektóre kryształy wykazują specjalne efekty optyczne: asteryzm, efekt kociego oka. Część zmienia barwę w zależności od rodzaju oświetlenia. Są kruche, ale stosunkowo twarde. Skrajne ogniwa granatów rzadko występują w przyrodzie, a przeważnie tworzą one różne izomorficzne roztwory stałe.

Występowanie | edytuj kod

Granaty są grupą minerałów charakterystyczną dla skał metamorficznych: gnejsów, łupków mikowych – tworząc niekiedy prawie że monomineralne skały granatowe, zmetamorfizowanych wapieni i dolomitów (skarnów). Wchodzą również w skład skał magmowych. Rozpowszechnione wśród utworów kontaktowych. Należą do najczęściej spotykanych minerałów ciężkich klastycznych skał osadowych – piaskowców, arkoz itp. W szczególnych warunkach geologicznych ulegają one koncentracji, np. wśród piasków plażowych. Luźne wykształcenia granatów w postaci cienkich smug znane są z bałtyckich plaż, gdzie zwykle towarzyszy im ilmenit, oraz cyrkon.

Miejsca występowania: RPA – typowy "produkt odpadowy" przy eksploatacji diamentów; Czechy – Żulova, Vápenná k. Jesionika, Uście nad Łabą; Brazylia; Indie; Madagaskar; Norwegia – największe kryształy granatu (największy okaz miał średnicę 2,5 m i wagę 37 ton); USA – stan Nowy Jork (największy kryształ miał masę 1500 kg), Arizona (topazolity); kraje byłego ZSRR.

Polska – Masyw Śnieżnika, Góry Sowie, Karkonosze, Góry Izerskie, Pogórze Izerskie.

Zastosowanie | edytuj kod

  • znajdują zastosowanie jako materiał ścierny,
  • należą do wysoko cenionych kamieni kolekcjonerskich
  • ładne i czyste kamienie bywają stosowane do wyrobu biżuterii i ozdób

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Garnet Group (ang.). www.gemdat.org. [dostęp 2018-04-23].

Bibliografia | edytuj kod

  • W.Szumann: Kamienie szlachetne i ozdobne.
  • N.Sobczak: Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych.
  • Rupert Hochleitner: Minerały i kryształy. Określanie minerałów według barwy rysy. Warszawa: Muza S.A, 1994. ISBN 83-7079-281-2.
  • K. Maślankiewicz: Kamienie szlachetne.
  • C. Hall: Klejnoty kamienie szlachetne i ozdobne.
  • Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas: Atlas mineralogii. Barbara Zapolska (tłum. z hiszp.). Warszawa: Wiedza i Życie, 1992. ISBN 83-85231-10-2.
  • A. Bolewski: Mineralogia Szczegółowa.
Kontrola autorytatywna (krzemiany wyspowe):
Na podstawie artykułu: "Granat (minerał)" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy