Gubernia grodzieńska

Na mapach: 53,666667°N 23,816667°E/53,666667 23,816667

Gubernia grodzieńska w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Mappa generalna gubernii grodzieńskiey i obwodu białostockiego, Petersburg 1820, Gubernia grodzieńska i obwód białostocki

Gubernia grodzieńska (ros. Гродненская губерния; biał. Гродзенская губерня lub Гарадзенская губэрня; lit. Gardino gubernija[1]) – jedna z guberni Imperium Rosyjskiego w latach 1796–1915, utworzona na ziemiach zabranych I Rzeczypospolitej.

Spis treści

Historia | edytuj kod

W latach 1796–1801 gubernia była znana jako słonimska. Od 1819 roku gubernia grodzieńska pozostawała pod naczelnym zarządem administracyjnym wielkiego księcia Konstantego[2]. W 1842 roku do guberni grodzieńskiej włączono tereny zlikwidowanego obwodu białostockiego.

W 1891 ludność guberni liczyła 1 509 728 mieszkańców. Po wybuchu I wojny światowej od 1915 pod okupacją niemiecką, w składzie Ober-Ostu. W 1919 początkowo pod administracją marionetkowej Litewsko-Białoruska Socjalistycznej Republiki Rad, następnie po ofensywie Wojska Polskiego w kwietniu 1919 pod administracją polską w formie Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich. Po wojnie polsko-bolszewickiej teren guberni wszedł po traktacie ryskim w całości w skład II Rzeczypospolitej. Zostało wówczas podzielone między województwo białostockie, województwo poleskie i nowogródzkie. Po agresji sowieckiej na Polskę w 1939 jej byłe terytorium anektowane przez ZSRR zostało włączone do Białoruskiej SRR (w 1940 okręg Druskienik przekazano Litewskiej SRR).

Po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej jej byłe terytorium podzielono między obwód białostocki, włączony do III Rzeszy a Komisariaty Rzeszy Białoruś i Ukraina. 16 sierpnia 1945 część b. guberni na zachód od tzw. Linii Curzona znalazła się w granicach PRL[3], część na wschód od tej linii po stronie sowieckiej, w granicach Białoruskiej SRR i Litewskiej SRR[4].

Podział administracyjny | edytuj kod

Początkowo w skład guberni wchodziło 8 ujezdów (powiatów), a od 1843 było ich 9:

Oświata | edytuj kod

Według spisu z 1897 roku, w guberni umiejętność czytania i pisania posiadało 39% ludności powyżej 9 roku życia[5].

Ludność według rosyjskiego spisu z 1897 roku | edytuj kod

Według rosyjskiego spisu ludności z 1897 roku Gubernię zamieszkiwało 1 603 409 osób, podział etniczny populacji przedstawiał się następująco[6]:

  • Rosjanie (w spisie jako Rosjan określano także Ukraińców i Białorusinów) – 1 141 714 (71,1%) w tym:
    • Białorusini – 705 045 (43,9%)
  • Żydzi – 278 542 (17,3%)
  • Polacy – 161 662 (10,1%)
  • Inni – 21 491 (1,6%)

Największe miasta | edytuj kod

Największa miasta na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego z 1897 roku oraz porównanie przynależności administracyjnej przed rozbiorami Polski oraz przynależności państwowej w międzywojniu i współcześnie:

Białystok, ok. 1900

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Oficjalny status miała jedynie nazwa rosyjska.
  2. ↑ Wacław Tokarz, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, Warszawa 1993, s. 55–56.
  3. ↑ Odwiedzamy polską część Grodzieńszczyzny, PolskieRadio.pl [dostęp 2020-03-06] .
  4. ↑ HannaH. Kondratiuk-Świerubska HannaH., Na Grodzieńszczyźnie jak w Sokółce. Reportażystka opowiadała o Białorusi i swoich książkach, https://isokolka.eu/sokolka/7929-na-grodzienszczyznie-jak-w-sokolce-reportazystka-opowiadala-o-bialorusi-i-swoich-ksiazkach-foto .
  5. ↑ Rozdział I. Białoruś i jej mieszkańcy w XIX i na początku XX wieku. W: Białoruska Republika Ludowa…. s. 48.
  6. ↑ Demoscope Weekly – Annex. Statistical indicators reference.

Bibliografia | edytuj kod

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Na podstawie artykułu: "Gubernia grodzieńska" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy