Gubernia wołyńska

Na mapach: 50,254444°N 28,657778°E/50,254444 28,657778

Gubernia wołyńska w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Patent zaświadczający szlachectwo wystawiony przez marszaka guberni wołyńskiej w 1803 roku Pieczęć zgromadzenia szlacheckiego guberni wołyńskiej z 1803 roku Mapa guberni wołyńskiej 1820

Gubernia wołyńska (1792—1925, do 1796 roku namiestnictwo izasławskie) – południowo-zachodnia gubernia Imperium Rosyjskiego, utworzona po II rozbiorze z terytorium województwa wołyńskiego i zachodniego skrawka (z Żytomierzem) województwa kijowskiego Rzeczypospolitej.

Centrum administracyjnym był do 1795 Zasław, później do 1804 Nowogród Wołyński. Od 1804 Żytomierz.

Obszar: 71 736 km2 Ludność: 3 501 600 osób (początek XX wieku).

W latach 1819-1830 gubernia wołyńska pozostawała pod naczelnym zarządem administracyjnym wielkiego księcia Konstantego[1]. Od 1832 weszła w skład Kraju Południowo-Zachodniego (generał-gubernatorstwo kijowskie).

Po traktacie ryskim zachodnia część guberni znalazła się w Polsce i utworzono z jej terenów województwo wołyńskie. Z pozostałej przy ZSRR części w 1923 utworzono 4 okręgi: korosteński, nowogrodzki, szepetowski i żytomierski.

Spis treści

Ujezdy (powiaty) | edytuj kod

Położenie | edytuj kod

Gubernia wołyńska znajdowała się na granicy z Galicją. Część południowa poprzecinana była wyniesieniami, których kulminacją była Góra Awratyńska w pobliżu Krzemieńca 1328 stóp (405 m) (najwyższy ówczesny punkt Rosji Europejskiej za wyłączeniem Uralu, Krymu i wschodnich Gór Archangielskich). Część północna guberni była terytorium płaskim, bagnisto-nizinnym, pokrytym torfowiskami i lasami, należała do Polesia Pińskiego.

Warunki naturalne | edytuj kod

Na północy znajdowały się gleby błotniste i piaszczyste, w części środkowej – gliniaste i kurzowe, miejscami kamieniste, na południu dobry czarnoziem.

Lasy zajmowały 2136 tys. dziesięcin (23337 km²) (32% obszaru), położone na północy, część południowa bezleśna.

Rzek stosunkowo dużo, wszystkie, za wyłączeniem Bugu i Teterewa wpadały do Prypeci, wiele z nich było spławnych. Statki poruszały się po Bugu, Styrze, Horyni.

Bogactwa mineralne: granit, kryształ górski, gliny ceramiczne, torf, rudy żelaza. Znaleziono ale nie wydobywano: grafit, węgiel kamienny, bursztyn.

Klimat umiarkowany, średnioroczna temperatura dla Żytomierza +7,6°C.

Gospodarka | edytuj kod

Główny produkt rolny: żyto ozime: (średnio w latach 1900 — 1904: 32,7 mln pudów), pszenica ozima (średnio 16,8 mln pudów), jęczmień (średnio 7,2 mln pudów), owies (śr. 19,4 mln pudów), gryka (śr. 3,6 mln pudów), proso (śr. 2,3 mln pudów), groch (śr. 2 mln pudów), ziemniaki (śr. 53 mln pudów), buraki cukrowe (około 2 mln berkowców), tytoń i chmiel.

Sadownictwo rozwinęło się głównie na południu: brzoskwinie, morele i winogrona.

W okolicach lesistych chłopi zajmowali się pszczelnictwem (182 tys. pni, 35 tys pudów miodu, wosku 4 tys pudów). Hodowla rozwinęła się dzięki licznym pastwiskom i pokosom. W roku 1903 było 693 tys koni (45 stadnin), bydła rogatego 4096 tys., owiec 829 tys., świń 680 tys. Wełna wykorzystywana częściowo na potrzeby Rosji, częściowo do Austrii.

Fabryki i zakłady oraz przemysł drobny produkowały towary wartości 33,5 mln rubli i zatrudniały 20 tys. robotników.

Oświata | edytuj kod

Szkół (1903): 3003 z 129 454 uczniami.

  • 727 szkół początkowych
  • 956 szkół parafialnych
  • 523 szkół elementarnych (z liczbą uczniów — 106 634)
  • 10 średnich uczelni (z 3 649 uczniami)
  • 7 seminariów duchownych
  • 1 seminarium nauczycielskie
  • 5 szkół wiejskich
  • 1 szkoła felczerska
  • 770 szkół żydowskich (z 17 265 uczniów)

Demografia | edytuj kod

Mapa etnograficzna guberni wołyńskiej według spisu 1897

Według pierwszego spisu powszechnego Imperium Rosyjskiego z 1897 gubernię zamieszkiwało 2 989 482 osób,

Podział etniczny populacji przedstawiał się następująco[2]:

Ludność w powiatach według deklarowanego języka ojczystego 1897 | edytuj kod

Podział wyznaniowy guberni 1897[3] | edytuj kod

Generał-gubernatorowie | edytuj kod

1794—1796 — Timofiej Tutołmin

…

Miasta | edytuj kod

Żytomierz, początek XX wieku

Największe miasta guberni w 1897 roku na podstawie danych z carskiego spisu powszechnego oraz porównanie przynależności administracyjnej przed rozbiorami Polski oraz przynależności państwowej w międzywojniu i współcześnie:

Literatura | edytuj kod

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Wacław Tokarz, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, Warszawa 1993, s. 55-56.
  2. ↑ Demoscope Weekly - Annex. Statistical indicators reference Pierwszy powszechny spis ludności Imperium Rosyjskiego - gubernia wołyńska- ludność według deklarowanego języka ojczystego
  3. ↑ Pierwszy spis powszechny Imperium Rosyjskiego 1897 - gubernia wołyńska- ludność według wyznania
Na podstawie artykułu: "Gubernia wołyńska" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy