Hesja w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaHesja (niem. Hessen) – kraj związkowy w zachodniej części Niemiec. Stolicą kraju związkowego jest Wiesbaden.
Spis treści
- 1 Geografia
- 2 Podział administracyjny
- 3 Polityka
- 4 Historia
- 5 Gospodarka
- 6 Ciekawostki
- 7 Zobacz też
- 8 Przypisy
- 9 Linki zewnętrzne
Geografia | edytuj kod
Największe miasta (których liczba mieszkańców na dzień 30 VI 2013 przekraczała 50 000):
- Frankfurt nad Menem 693 436
- Wiesbaden 273 117
- Kassel 193 105
- Darmstadt 148 483
- Offenbach am Main 117 898
- Hanau 89 221
- Gießen 76 810
- Marburg 72 170
- Fulda 64 649
- Rüsselsheim am Main 60 507
- Bad Homburg vor der Höhe 52 337
- Wetzlar 50 979
Rzeźba terenu jest zróżnicowana. Tereny górzyste to: Rhön (Wasserkuppe 950,2 m n.p.m.), Taunus (Großer Feldberg 881,5 m), Vogelsberg (Taufstein 773,0 m), Westerwald (Fuchskaute 657,3 m), Knüllgebirge (Eisenberg 635,5 m), Odenwald (Katzenbuckel 626,0 m), Spessart (Geiersberg 585,0 m), poprzedzielane dolinami następujących rzek: Ren, Men, Neckar, Lahn i Wezera. Największe równiny leżą w obszarze regionu Ren-Men i Wetterau.
Podział administracyjny | edytuj kod
Powiaty ziemskie (Landkreise) | edytuj kod
Powiaty w HesjiMiasta na prawach powiatu (Kreisfreie Städte) | edytuj kod
- Darmstadt (DA) (Reg.-Bez. Darmstadt)
- Frankfurt nad Menem (F) (Reg.-Bez. Darmstadt)
- Kassel (KS) (Reg.-Bez. Kassel)
- Offenbach am Main (OF) (Reg.-Bez. Darmstadt)
- Wiesbaden (WI) (Reg.-Bez. Darmstadt)
Polityka | edytuj kod
Podstawą polityki kraju związkowego jest Konstytucja Hesji z dnia 1 grudnia 1946. Landtag składający się z 110 deputowanych jest wybierany co pięć lat.
Historia | edytuj kod
Obecna Hesja, jako kraj związkowy powstała stosunkowo niedawno, bo pod okupacją amerykańską po II wojnie światowej, ale jej historia zaczęła się w XIII wieku[2]. We wczesnym średniowieczu Hesja była częścią Turyngii. Jako samodzielne państwo powstała w roku 1264 po wojnie o sukcesję w Turyngii, a jej pierwszym władcą (landgrafem) został młodszy syn księcia Brabancji Henryka II, Henryk I Dziecię (Heinrich I das Kind).
Największe znaczenie Hesja miała za panowania jej ostatniego władcy Filipa Wielkodusznego, który przyjął religię protestancką w 1524 roku, a następnie podjął kroki do utworzenia sojuszu obronnego grupującego państwa protestanckie. Wraz z jego śmiercią w roku 1567 Hesja podzielona została między jego czterech synów z pierwszego małżeństwa, na cztery mniejsze państewka[2] – Hesja-Kassel, Hesja-Darmstadt, Hesja-Rheinfels i Hesja-Marburg. Znalazły się one w związku Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Z czasem powstały kolejne państwa heskie: w 1622 Hesja-Homburg, w 1627 Hesja-Rotenburg, w 1760 Hesja-Hanau. Poza państwami heskimi istniały tu także inne kraje, m.in. Elektorat Moguncji, Księstwo Solms-Braunfels, Hrabstwo Hanau (od którego odłączyło się Hanau-Münzenberg), Hrabstwo Isenburg oraz wolne miasta Frankfurt nad Menem, Wetzlar, Gelnhausen, Friedberg.
Osobne artykuły: Hesja-Kassel, Hesja-Darmstadt, Hesja-Rheinfels, Hesja-Marburg i Hesja-Homburg.Ostatecznie do roku 1806, czyli do przekształcenia państewek w Wielkie Księstwo Hesji przetrwały tylko Hesja-Kassel i Hesja-Darmstadt[2]. W XIX wieku w Hesji na dużą skalę zaczął rozwijać się handel[2]. W czasie rewolucji przemysłowej nad brzegami Menu zaczęły powstawać duże koncerny (np. Opel – początkowo firma produkowała maszyny do szycia, później rowery, a w końcu samochody)[2]. Był to też czas, gdy arystokracja próbowała skłócić ze sobą Austrię i Prusy[2]. W roku 1806, po likwidacji Świętego Cesarstwa Rzymskiego, hrabstwo krajowe Hesja-Darmstadt na skutek akcji podjętej przez Napoleona podniesione zostało do rangi Wielkiego Księstwa. W 1867 roku północna część Wielkiego Księstwa (Oberhessen, tzn. Górna Hesja) stała się częścią Związku Północnoniemieckiego (Norddeutscher Bund), podczas gdy druga połowa Wielkiego Księstwa, leżąca na południe od rzeki Men (Starkenburg i Hesja Reńska zwana Rheinhessen) pozostały poza tym związkiem. W 1870 roku Wielkie Księstwo Hesji stało się częścią Cesarstwa Niemieckiego, a pod koniec I wojny światowej przemianowane na Volksstaat Hessen (Ludowa Republika Hesji).
Jeśli chodzi o Hesję-Kassel, to w roku 1806 Wilhelm I za swoje poparcie dla Prus został zdetronizowany przez Napoleona, a miasto Kassel stało się stolicą nowego Królestwa Westfalii rządzonego przez brata Napoleona Hieronima. Po klęsce Napoleona w 1813 roku Hesja-Kassel została odtworzona. Pomimo tego, że Święte Cesarstwo Rzymskie przestało istnieć, Wilhelm I zachował swój świeżo nabyty tytuł kurfürsta, gdyż dawał mu on wyższą rangę w porównaniu z kuzynem, Wielkim Księciem Hessen-Darmstadt.
W roku 1866 elektor Fryderyk Wilhelm I w wojnie austriacko-pruskiej stanął po stronie Austrii i dlatego po pruskim zwycięstwie jego ziemie zostały wcielone do Prus. Razem z wcielonymi do Prus ziemiami Nassau i z Frankfurtem nad Menem ziemie Hesji-Kassel utworzyły nową pruską prowincję o nazwie Hesja-Nassau (Hessen-Nassau).
Po II wojnie światowej większość terenów Wielkiego Księstwa Hesji wraz z Frankfurtem nad Menem i obszarem Waldeck utworzyły wraz z byłą pruską prowincją Hesja-Nassau kraj związkowy o nazwie Hesja. Wyjątkiem był okręg Montabaur, który poprzednio stanowił część Hesji-Nassau, a także leżąca na lewym brzegu Renu Hesja Reńska, które weszły w skład Nadrenii-Palatynatu. Wimpfen, które stanowiło enklawę Hesji-Darmstadt, weszło w skład Badenii-Wirtembergii.
Podział polityczny obszaru dzisiejszej Hesji w 1789 r.Dawne państwa na terenie Hesji | edytuj kod
Gospodarka | edytuj kod
Południowa część Hesji jest jednym z najbardziej uprzemysłowionych regionów w Niemczech. Znajdują się tam zakłady przemysłu chemiczno-farmaceutycznego, maszynowego, samochodowego, a przede wszystkim liczne banki (ok. 300) i inne przedsiębiorstwa usługowe we Frankfurcie nad Menem. Miasto Offenbach am Main kojarzone jest z obecnym tam przemysłem skórzanym, którego znaczenie w ostatnich latach silnie spadło.
Około 1/3 obszaru Hesji jest pod uprawami rolnymi.
Najwięksi pracodawcy w Hesji | edytuj kod
Ciekawostki | edytuj kod
Pozostałości rzymskiej łaźni we Frankfurcie- W starożytności sięgały tu granice Cesarstwa Rzymskiego. Na terenie dzisiejszego Frankfurtu istniało rzymskie miasto Nida.
- W klasztorze Ahnaberg w Kassel została pochowana królowa Polski Adelajda Heska, żona Kazimierza III Wielkiego. Klasztor został rozebrany w XIX wieku.
Zobacz też | edytuj kod
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Bevölkerung der hessischen Gemeinden (niem.). statistik-hessen.de. [dostęp 2016-10-09].
- ↑ a b c d e f rozdz. pierwszy: Hesja. W: Gordon McLachlan: Praktyczny Przewodnik. Niemcy – część północna. Wyd. trzecie, aktualiz. i popr.. Bielsko-Biała: Pascal, 1998, s. 51. ISBN 83-87037-97-4.