Higieja

Higieja w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Higieja (Hygieja, Hygea, Hygia, Zdrowie; stgr. Ὑγίεια Hygíeia ‘zdrowie’, łac. Hygea, Salus ‘zdrowie’) – w mitologii greckiej bogini i uosobienie zdrowia[1][2].

Spis treści

Mitologia grecka | edytuj kod

Uchodziła za córkę boga Asklepiosa i Epione oraz za siostrę Panakei (Panacei), Iaso, Ajgle, Akeso, Podalejriosa i Machaona[1][2][3][4], przypuszczalnie także Telesforosa (Akesisa)[5]. Czczona była wraz z Asklepiosem. Należała do jego orszaku[1][6]. Jej rzymską odpowiedniczką była Salus[7][8]. W sztuce przedstawiana jest zwykle jako młoda kobieta z atrybutami – miską (lub czarą albo pucharem) i wężem (ze względu na swe linienie – „odradzanie się” – symbolizuje ciągłą samoodnowę życia, ozdrowienie, długowieczność, uzdrawianie) – które obecnie stanowią symbol (emblemat) farmacji[2][9][10][11]. Wyobrażenie o bogini przejawia się w sztukach plastycznych, między innymi w greckim malarstwie wazowym i rzeźbie (np. rzeźby w parkach uzdrowiskowych)[2]. Wizerunek Higjei jak i puchar Higjei są symbolami farmacji i aptek. Ignacy Kraszewski pisze w Dzieciach Wieku w 1869 roku: „Pan Skalski od dawna zamyślał i kłopotał się jakby pozybyć apteki [..] ale ilekroć przychodziło do pozbycia się oficyny sanitatis, na której starych okiennicach odmalowanym był Eskulap i Hygia, żal się robiło [..]”[12].

Od Hygiei pochodzi nazwa dziedziny medycyny o wpływie środowiska na zdrowie ludzkie – higiena[2][13][14]. Imieniem bogini została nazwana jedna z planetoid – (10) Hygiea.

Polonica | edytuj kod

Polskie nazewnictwo | edytuj kod

Poradnik językowy z 1920 roku omawia użycie słowa Higiea (albo Hygiaea) twierdząc, że pisownia Hygiaea nie jest ani łacinska (Hygea i Hygia), ani nie jest transkrypcją formy greckiej, więc „jej bezwarunkowo używać nie można”. Wyrazy pokrewne higjena, higjeniczny „domagałyby się jednolitej pisowni: Higjea”. Autor argumentuje, że w Słowniku wyr. obcych M. Arcta (1913, s. 302). przejrzanym i poprawionym przez prof. H. Ułaszyna „użyte jest: Higjea”[15].

Fontanna Higiei w Poznaniu

Posąg Higiei w Poznaniu | edytuj kod

Posąg Higiei noszący rysy żony fundatora, hr. Konstancji z Potockich Raczyńskiej umieszczony został w Poznaniu w roku 1908[16]. Na posągu jest też charakterystyczny kielich Higiei.

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b c Pierre Grimal: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2008, s. 149. ISBN 83-04-04673-3.
  2. ↑ a b c d e Vojtech Zamarovský: Bohovia a hrdinovia antických bájí. Bratislava: Perfekt a.s., 1998, s. 192. ISBN 80-8046-098-1. (słow.); polskie wydanie: Bogowie i herosi mitologii greckiej i rzymskiej (Encyklopedia mitologii antycznej, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej).
  3. ↑ PierreP. Grimal PierreP., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, JerzyJ. Łanowski (red.), MariaM. Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 45, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612 .
  4. ↑ Młodsi bogowie. W: Zygmunt Kubiak: Mitologia Greków i Rzymian. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 266. ISBN 83-7391-077-8.
  5. ↑ Aaron J. Atsma: Telesphoros (ang.). theoi.com. [dostęp 2011-01-06].
  6. ↑ Mity o herosach. W: Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1979, s. 177. ISBN 83-221-0111-2.
  7. ↑ PierreP. Grimal PierreP., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, JerzyJ. Łanowski (red.), MariaM. Bronarska (tłum.), Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, 2008, s. 317, ISBN 978-83-04-04673-3, OCLC 297685612 .
  8. ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990, s. 658. ISBN 83-01-03529-3.
  9. ↑ Władysław Kopaliński: Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1990, s. 451–455. ISBN 83-214-0746-3.
  10. ↑ Leksykon symboli. Warszawa: ROK Corporation, 1991, s. 171. ISBN 83-85344-23-3.
  11. ↑ Encyklopedia Powszechna PWN. T. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 146.
  12. ↑ Dzieci Wieku, powieść J. I. Kr., Kłosy : czasopismo illustrowane, tygodniowe. 1869, t.9, nr 209 (1 lipca) + spis treści nr 209-235 + wkł. Dostęp https://polona.pl/item/7941887/4/
  13. ↑ Higiena. sjp.pwn.pl. [dostęp 2010-05-07].
  14. ↑ higiena. swo.pwn.pl. [dostęp 2012-04-30].
  15. ↑ Poradnik Językowy R.17, z. 16 (czerwiec 1920) R.17, str. 84. Dostęp: https://polona.pl/item/8900354/11/
  16. ↑ Założycielowi wodociagów poznańskich. Napis na pomniku „Higiei”, Kurjer Poznański R.22, nr 109 (9 marca 1927) – wyd. poranne. Dostęp: https://polona.pl/item/17786113/2/

Bibliografia | edytuj kod

  • Aaron J. Atsma: Hygeia (ang.). theoi.com. [dostęp 2010-05-07].
  • Hygeia (ang.). mythindex.com. [dostęp 2010-10-13].
  • Hezjod: Narodziny bogów (Theogonia); Prace i dni; Tarcza. Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999. ISBN 83-7255-040-9.
  • Carlos Parada: Hygia (ang.). maicar.com. [dostęp 2010-10-13].
  • Oskar Seyffert: Dictionary of Classical Antiquities, 1894, s. 311–312: Hygieia (ang.). ancientlibrary.com. [dostęp 2010-11-25].
  • William Smith: A Dictionary of Greek and Roman biography and mythology: Hygieia (ang.). perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-03-28].
  • Harry Thurston Peck: Harpers Dictionary of Classical Antiquities, 1898: Hygiēa (ang.). perseus.tufts.edu. [dostęp 2012-03-28].
Kontrola autorytatywna (osoba):
Na podstawie artykułu: "Higieja" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy