Homeostaza w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaHomeostaza (gr. homoíos - podobny, równy; stásis - stanie, trwanie, postawa)[1] – zdolność utrzymywania stałości parametrów wewnętrznych w systemie (zamkniętym lub otwartym). Pojęcie to zwykle odnosi się do samoregulacji procesów biologicznych. Zasadniczo sprowadza się to do utrzymania stanu stacjonarnego płynów wewnątrz- i (w organizmach wielokomórkowych) zewnątrzkomórkowych. Pojęcie homeostazy wprowadził Walter Cannon[2] w 1939 roku na podstawie założeń Claude Bernarda z 1857 r. dotyczących stabilności środowiska wewnętrznego. Homeostaza jest podstawowym pojęciem w fizjologii. Pojęcie to jest także stosowane w psychologii zdrowia dla określenia mechanizmu adaptacyjnego.
Spis treści
- 1 Sposoby kontroli składu płynów wewnątrz- i zewnątrzkomórkowych
- 2 Mechanizmy utrzymania homeostazy
- 3 Homeostaza - warunek zdrowia
- 4 Zobacz też
- 5 Przypisy
Sposoby kontroli składu płynów wewnątrz- i zewnątrzkomórkowych | edytuj kod
Utrzymanie wewnętrznej stabilności warunków wymaga regulowania lub kontrolowania wartości najważniejszych parametrów wewnętrznego środowiska organizmu. Należą do nich głównie:
- temperatura ciała (u organizmów stałocieplnych),
- pH krwi i płynów ustrojowych,
- ciśnienie osmotyczne,
- objętość płynów ustrojowych,
- stężenie związków chemicznych w płynach ustrojowych,
- ciśnienie tętnicze krwi,
- ciśnienie parcjalne tlenu i dwutlenku węgla we krwi.
Kontrola wymienionych parametrów odbywa się poprzez receptory (głównie chemoreceptory), które informacje o wartości określonego parametru przekazują do interpretatora (np. w przypadku temperatury ciała ssaków do podwzgórza), gdzie dokonuje się porównanie wartości wykrytej ze stałą wartością prawidłową (tzw. punktem nastawczym) lub, co zdarza się częściej, z jej przedziałami akceptowalnymi. Jeśli aktualny stan parametru jest zbyt wysoki lub zbyt niski, centrum integrujące wymusza na efektorach odpowiedź odpowiednią do sytuacji.
Mechanizmy utrzymania homeostazy | edytuj kod
Mechanizmy wytwarzania odpowiedzi i tym samym regulacji wartości parametru można podzielić na dwie grupy:
- fizjologiczne (np. zwiększenie częstotliwości skurczów mięśni w celu podwyższenia temperatury) oraz
- behawioralne (np. wyjście z cienia, w tym samym celu).
Fizjologiczne mechanizmy opierają się na sprzężeniu zwrotnym (ang. feedback):
- ujemnym
- wyprzedzającym (wczesnym)
- dodatnim
Homeostaza - warunek zdrowia | edytuj kod
Homeostaza jest niezbędnym warunkiem zdrowia (prawidłowego funkcjonowania) organizmu, a co za tym idzie, choroby u swego podłoża mają zaburzenia mechanizmów utrzymania homeostazy.
Obecnie zastępuje się pojęcie homeostazy, nowym - homeodynamiką.
Homeostaza może być utrzymywana w organizmach żywych lub układach technicznych. W latach 50. XX wieku elektryczny model homeostatu opracował William Ross Ashby[3]. W teorii systemów autonomicznych zadaniem jednego z podsystemów funkcjonalnych (nie należy go mylić z odrębnym organem) zwanego homeostatem, jest utrzymywanie równowagi funkcjonalnej systemu przez przeciwdziałanie przepływom informacji i energii zmniejszającym możliwość oddziaływania systemu na otoczenie[4].
Zobacz też | edytuj kod
- Walter Cannon
- Claude Bernard
- Milieu interieur
- Apoptoza
- termostat
- negentropia
- reguła przekory (chemia)
- system
- oś podwzgórze-przysadka-nadnercza
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Słownik Wyrazów Obcych
- ↑ Walter Cannon: Homeostasis (ang.). W: The Wisdom of the Body [on-line]. 1932. [dostęp 2012-09-03].
- ↑ W. Ross Ashby, Wstęp do cybernetyki. Wyd. 2, PWN, Warszawa 1958, s. 125-127.
- ↑ Marian Mazur, Cybernetyka i charakter. Wyd. PIW, Warszawa 1976, s. 164. Seria: Plus Minus.
Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć medycznych i pokrewnych w Wikipedii.
Kontrola autorytatywna (warunek):