Język fryzyjski w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaJęzyk fryzyjski (Frysk) – język, którym posługują się Fryzowie. Fryzyjski składa się z wielu dialektów, często bardzo się od siebie różniących.
Po fryzyjsku mówi ok. 400 tys. osób, głównie w Holandii w prowincji Fryzja, a także w niemieckich landach Dolna Saksonia (region Saterland, region Fryzja Wschodnia) i Szlezwik-Holsztyn (region Fryzja Północna) oraz na Wyspach Fryzyjskich.
Spis treści
Ogólna charakterystyka | edytuj kod
Język fryzyjski jest podobny do staroangielskiego (także do współczesnego angielskiego), niderlandzkiego i dolnoniemieckiego.
Język fryzyjski należy do grupy języków zachodniogermańskich, jest silnie zróżnicowany terytorialnie i nie występuje w postaci jednolitego języka ponaddialektalnego. Najstarsze zabytki tego języka pochodzą z XIII – XV wieku. Od XVI wieku oficjalnym językiem kulturalnym był niderlandzki, natomiast językiem literatury ludowej był zachodni dialekt Kleifries. Właśnie w tym języku pisał Gysbert Japiks – twórca podstaw literatury fryzyjskiej.
W Niderlandach, w użyciu jest język zachodniofryzyjski, używa się również holenderskiego i tzw. fryzyjsko–miejskiego, który jest mieszanką holenderskiego i fryzyjskiego. Istnieje również język literacki (standert frysk). Fryzowie, mieszkający w Niemczech, mówią językami północnofryzyjskim (na zachodnim wybrzeżu Szlezwika – Holsztynu) i wschodniofryzyjskim (w Dolnej Saksonii, jego ostatnim szczątkiem jest dialekt z okolic Saterlandu). Ponadto używają języków niemieckiego, dolnoniemieckiego i duńskiego.
Współczesny zasięg języka fryzyjskiegoOjcze Nasz po fryzyjsku | edytuj kod
Us Heit yn 'e Himel,
lit jo namme hillige wurde,
lit jo keninkryk komme,
lit jo wil dien wurde
op ierde likegoed as yn 'e himel.
Jou ús hjoed ús deistich brea
en ferjou ús ús skulden,
sa't wy ús skuldners ek ferjûn hawwe;
en lit ús net yn fersiking komme,
mar ferlos ús fan 'e kweade.
want jowes is it keninkryk
en de krêft
en de hearlikheid
oant yn ivichheid.
Amen!
Porównanie z innymi językami | edytuj kod
Nazwy miesięcy | edytuj kod
W językach niderlandzkim i fryzyjskim, miesiące, prócz nazw pochodzących z łaciny, mają swoje alternatywne, germańskie nazwy (niekiedy po kilka). Podano je w nawiasach, o ile niderlandzkie i fryzyjskie mają ten sam źródłosłów.
Język fryzyjski a język niderlandzki | edytuj kod
Gramatyka | edytuj kod
- Przyimki:
- Wyrażenie niderlandzkie in de w języku fryzyjskim skraca się do yn'e.
- Zaimki nieokreślone:
- Spójniki:
- Przedrostki:
- Przyrostki:
Różnice w ortografii | edytuj kod
- Niderlandzkiemu c przed a, o, u lub przed spółgłoską t odpowiada fryzyjskie k, ale nie musi być odwrotnie: nid. combinatie, factoren – fryz. kombinaasje, faktoaren.
- Literze v w wyrazach niderlandzkich odpowiada f we fryzyjskich, choć niekoniecznie w odwrotną stronę: nid. variatie – fryz. farjaasje. Są wyjątki od tej reguły, głównie tam, gdzie v czyta się jak polskie „w” (np. w wyrazach zakończonych -ieve (fryz. -ive).
- Niderlandzkiej grupie -th- odpowiada fryzyjskie -t-, ale nie musi być odwrotnie: nid. theorie, methode – fryz. teory, metoade.
