Janis Joplin w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaJanis Lyn Joplin (ur. 19 stycznia 1943 w Port Arthur, zm. 4 października 1970 w Los Angeles[2][3]) – amerykańska piosenkarka rockowa, soulowa i bluesowa, autorka tekstów, najczęściej wiązana z szeroko pojętym stylem psychodelicznego rocka (hipisowski rock) i blues rocka.
Zdobyła popularność w drugiej połowie lat sześćdziesiątych XX wieku jako wokalistka zespołu Big Brother and the Holding Company. Choć kariera artystyczna piosenkarki trwała zaledwie kilka lat, przeszła ona do legendy gatunku i ciągle uznawana jest za jedną z najbardziej wpływowych postaci współczesnej kultury masowej. Joplin karierę rozpoczęła w 1962 występami w klubach. W 2004 magazyn Rolling Stone umieścił Joplin na 46. miejscu w rankingu 100 Największych Artystów Wszech Czasów.
Spis treści
- 1 Dzieciństwo
- 2 Kariera
- 3 Obecność w popkulturze
- 4 Dyskografia
- 5 Przypisy
- 6 Bibliografia
- 7 Linki zewnętrzne
Dzieciństwo | edytuj kod
Janis Joplin była córką Setha (1910–1987) i Dorothy (1913–1998) Joplin. Jej ojciec był inżynierem, zaś matka archiwistką w wyższej szkole handlowej. Była najstarsza z trójki rodzeństwa. Rodzice Joplin zawsze uważali, że Janis trzeba poświęcić więcej uwagi niż pozostałym dzieciom. Dorothy Joplin powiedziała, że „[Janis] była niezadowolona i nieusatysfakcjonowana, gdy poświęcano jej za mało uwagi. Wzajemne zrozumienie nie wchodziło w grę”.
Jako nastolatka zaprzyjaźniła się z grupą wyrzutków, którzy zapoznali ją z twórczością artystów afroamerykańskiego bluesa, takich jak Bessie Smith oraz Leadbelly, których muzyka, według Janis, zainspirowała ją do podjęcia decyzji o rozpoczęciu kariery muzycznej. Dołączyła do lokalnego chóru, a następnie zaczęła słuchać takich bluesowych wykonawczyń jak Big Mama Thornton czy Odetta Holmes.
Początkowo jej pasją było malarstwo, później, wraz z grupą przyjaciół, zaczęła śpiewać wybrane piosenki nie tylko z gatunku blues, ale i folk. Twierdziła, że podczas nauki w szkole średniej im. Thomasa Jeffersona głównie unikała towarzystwa. Powiedziała: „Byłam nieprzystosowana. Czytałam. Malowałam. Nie darzyłam czarnuchów nienawiścią”. Będąc nastolatką, cierpiała na nadwagę. Jej skórę pokryły tak głębokie blizny i rozstępy, że musiała poddać się zabiegowi dermabrazji. Jej rówieśnicy naśmiewali się z jej wyglądu.
W 1960 ukończyła szkołę i udała się na studia na uniwersytet Lamar State College of Technology w Beaumont, a później na Uniwersytet Teksasu w Austin, jednak nigdy nie ukończyła studiów. Tamtejsza gazeta studencka opublikowała artykuł o Janis, zatytułowany „Ona ma odwagę być inna”.
Kariera | edytuj kod
Janis Joplin i Tom Jones, 1969W 1966 dołączyła jako wokalistka do mało znanego zespołu bluesrockowego Big Brother and the Holding Company. Wkrótce jej nieco skrzeczący, lecz bardzo ekspresyjny głos o dużych możliwościach, stał się sygnaturą zespołu, z którym wydała dwa albumy. Do statusu gwiazdy podniósł Janis Joplin występ z zespołem na festiwalu rockowym Monterey Pop Festival w 1967 roku. W grudniu 1968 artystka rozstała się z zespołem i rozpoczęła karierę solową, wspomagana przez utworzone w tym celu efemeryczne grupy: Kozmic Blues Band, a następnie Full Tilt Boogie Band. Kolejne dwa albumy, wydane pod nazwiskiem artystki (drugi już pośmiertnie), stały się również klasykami psychodelicznego rocka, balansując na pograniczu muzyki soul i bluesa. Janis Joplin wystąpiła również na słynnym festiwalu rockowym w Woodstock w 1969.
Porsche 356C Janis Joplin pomalowane w stylu psychodelicznymSeria znakomitych utworów, w tym przeboje „Cry Baby”, „Piece of My Heart”, „Try (Just a Little Bit Harder)” i „Me and Bobby McGee” (kompozycja Krisa Kristoffersona), humorystyczny utwór a cappella „Mercedes Benz”, czy brawurowa interpretacja „Summertime” George’a Gershwina, weszły na trwałe do kanonu rocka. Janis Joplin związana była z ruchem hippisowskim. Krótkie lata jej kariery wypełnione były alkoholowymi, narkotycznymi i obyczajowymi ekscesami, przeplatanymi kuracjami odwykowymi. Zmarła na krótko przed wydaniem swojej drugiej solowej płyty, Pearl, 4 października 1970 roku w pokoju numer 105 w Hotelu Landmark w Hollywood, gdzie wówczas mieszkała. Przyczyną zgonu było ostre zatrucie heroinowo-morfinowe w wyniku wstrzyknięcia nadmiernej dawki. Ciało Janis Joplin poddano kremacji, a prochy zostały rozsypane w Kalifornii nad Oceanem Spokojnym.
Obecność w popkulturze | edytuj kod
- Janis J. jest wymieniona w piosence pt. Czas ołowiu z repertuaru polskiej grupy Budka Suflera. Autorem tekstu jest Marek Dutkiewicz, a kompozytorem Romuald Lipko[4].
- W 1995 roku Janis Joplin została wprowadzona do Rock and Roll Hall of Fame[5].
- W grudniu 2005 roku w warszawskim Teatrze Roma odbyła się premiera monodramu muzycznego „Moja mama Janis” w którym wykorzystano 16 piosenek artystki, na tę okazję po raz pierwszy przetłumaczonych na język polski przez Daniela Wyszogrodzkiego i Maciejkę Mazan. Główną rolę w monodramie gra i piosenki Joplin śpiewa Jolanta Litwin-Sarzyńska. Ta rola została uznana za najlepszą kreację I Festiwalu Teatrów Muzycznych w Gdyni (2008).
- W styczniu 2010 roku Agencja Artystyczna MMJ wydała płytę zatytułowaną „Moja mama Janis” z 12 utworami pochodzącymi z monodramu o tym samym tytule. Wykonawczynią jest Jolanta Litwin-Sarzyńska.
Dyskografia | edytuj kod
Janis Joplin w całej swojej karierze nagrała cztery albumy studyjne, z czego ostatni został wydany niedługo po jej śmierci. Dwa pierwsze nagrała jako członek grupy Big Brother and the Holding Company, a dwa ostatnie były jej solowymi wydawnictwami z udziałem dwóch różnych zespołów. Pozostałe utwory studyjne, nagrania koncertowe i alternatywne wersje piosenek zostały wydane na różnych albumach kompilacyjnych, takich jak Farewell Song z 1982 roku. Kilka koncertów Janis Joplin zostało profesjonalnie nagranych i oficjalnie wydano, co kontrastuje z ogromną ilością bootlegów koncertów do dziś niewydanych.
- z zespołem Big Brother and the Holding Company:
- z zespołem Kozmic Blues Band:
- z zespołem Full Tilt Boogie Band:
- późniejsze wydawnictwa:
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Janis Joplin Vocal Profile/Range (ang.). divadevotee.com. [dostęp 2011-12-07].
- ↑ allmusic ((( Janis Joplin > Overview ))) (ang.).
- ↑ Janis Joplin Biography (ang.). biography.com. [dostęp 2011-04-23].
- ↑ Marek Dutkiewicz: Jolka, Jolka pamiętasz?. Warszawa: Wydawnictwo Edipresse Książki, 2015, s. 117–118.
- ↑ Janis Joplin: inducted in 1995 (ang.). The Rock and Roll Hall of Fame and Museum, Inc.. [dostęp 2016-07-01].
Bibliografia | edytuj kod
- Ellis Amburn: Perła. Obsesje i namiętności Janis Joplin. Tłum. Lidia Drapińska. Warszawa, Iskry, 1995
- Myra Friedman: Janis Joplin. Żywcem pogrzebana. Tłum. Anna Kołyszko. Warszawa, W.A.B., 2005
- Guinness – Encyklopedia muzyki popularnej. Lata sześćdziesiąte, Atena, Rock-Serwis, 1995, ISBN 83-85335-22-6.
Linki zewnętrzne | edytuj kod
Kontrola autorytatywna (osoba):- ISNI: 0000 0000 8086 9937
- VIAF: 7574301
- ULAN: 500335882
- LCCN: n50038070
- GND: 118849840
- NDL: 00620898
- LIBRIS: ljx168l430z18p1
- BnF: 138957526
- SUDOC: 033143579
- NLA: 35321896
- NKC: jn20000603247
- BNE: XX940331
- NTA: 07336312X
- Open Library: OL6198486A
- PLWABN: 9810566616605606
- NUKAT: n96402263
- CONOR: 12513891
- ΕΒΕ: 72283
- WorldCat: lccn-n50038070