Jeřáb (Wysoki Jesionik)

Na mapach: 50°08′18,1″N 17°10′48,4″E/50,138361 17,180111

Jeřáb (Wysoki Jesionik) w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Jeřáb (historyczna nazwa niem. Käulig Felsen[1]) – szczyt o wysokości 1077 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 1076 m n.p.m. lub bardziej dokładna 1077,3 m n.p.m.[2]), będący formacją skalną w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na Śląsku, w obrębie gminy Bělá pod Pradědem, oddalony o około 7,1 km na północny zachód od szczytu góry Pradziad (cz. Praděd)[3][4].

Spis treści

Charakterystyka | edytuj kod

Lokalizacja | edytuj kod

Jeřáb (podobnie jak m.in. Velký Děd) z uwagi na nie przekraczającą minimalną wysokość pomiędzy skaliskiem szczytowym a najniższym punktem mało wybitnej przełęczy w kierunku góry Velký Klín (min. 5 m) nie jest przez niektórych autorów zaliczony jako odrębna góra[5]. Traktowany raczej jako samodzielne skalisko położone na wydłużeniu stoku góry Velký Klín[3].

Widok z drogi nr 44 Jesionik – Šumperk na szczyty Jeřáb i Velký Klín

Jest dobrze rozpoznawalny, położony blisko miejscowości Bělá pod Pradědem, pomiędzy biegnącymi drogami nr 44 na trasie Jesionik (cz. Jeseník) – Šumperk i nr 450 Bělá pod Pradědem – Bruntál, na bocznej gałęzi grzbietu głównego (grzebieniu) góry Pradziad, ciągnącego się od przełęczy Červenohorské sedlo do przełęczy Skřítek[4]. Jest dobrze widoczny, szczególnie z okolic serpentyn drogowych na stoku sąsiedniej góry Červená hora podążających w kierunku przełęczy Červenohorské sedlo drogą nr 44 podróżnych. Masyw góry, na którym położony jest Jeřáb ma charakterystyczny kształt „dwugarbny”, z których wyższy „garb” to Velký Klín, a niższy o około 100 m to właśnie Jeřáb. Leży w części (mikroregionie) Wysokiego Jesionika o nazwie Masyw Pradziada i Wysokiej Holi (cz. Pradědská hornatina). Można dodać, że Jeřáb jest szczytem położonym najdalej na północ w całym Masywie Pradziada i Wysokiej Holi, a jednocześnie graniczącym z dwoma pozostałymi mikroregionami: Masywem Keprníka (cz. Keprnická hornatina) i Masywem Orlíka (cz. Medvědská hornatina) oraz od północy z sąsiednim pasmem Gór Opawskich (cz. Zlatohorská vrchovina).

Jest szczytem pojedynczym[4]. Jeřáb ograniczony jest: od południa mało wybitną przełęczą w kierunku głównego szczytu góry Velký Klín, od zachodu i północy doliną potoku Červenohorský p. i od północnego wschodu rzeką Biała Głuchołaska (cz. Bělá). Dolina potoku Červenohorský p. jest jednocześnie granicą z Masywem Keprníka, a dolina rzeki Białej Głuchołaskiej granicą z Masywem Orlíka[4].

W otoczeniu Jeřábu znajdują się następujące szczyty: od południa Velký Klín, od północnego zachodu Červená hora–V i Točník, od północy Bršť (leży już w paśmie Gór Opawskich), od północnego wschodu Bělská stráň, od wschodu Klanke i od południowego wschodu Skalnatý[4].

Stoki | edytuj kod

Stoki o mało zróżnicowanych nachyleniach (średnie nachylenie na odcinku 50 m wynosi około 25°), zmniejszających się proporcjonalnie wraz ze zmniejszającą się wysokością są zalesione w większości lasem świerkowym[3], z domieszką drzew liściastych[a], szczególnie w niższych partiach stoków. Na niemalże wszystkich stokach występują pasmowe przecinki oraz ogołocenia[4]. U podnóża stoku północno-wschodniego, poniżej wysokości około 650 m n.p.m. występują już łąki zlokalizowane przy miejscowości Belá pod Pradědem i osadzie Domašov[4]. Ponadto na stokach występują pojedyncze, nieliczne skaliska[4].

Widok ze stoku Jeřábu na dolinę miejscowości Bělá pod Pradědem

Poza wytyczonym, jedynym żółtym szlakiem turystycznym , stoki pokryte są siecią nieoznakowanych, krzyżujących się ścieżek[4]. Przemierzając je zaleca się korzystanie ze szczegółowych map, z uwagi na zawiłości ich przebiegu, znaczne odległości oraz zorientowanie w terenie. Ponadto przez stoki biegnie asfaltowa aleja łącząca dwie przełęcze Červenohorské sedlo i Videlské sedlo, na której wytyczono niebieski szlak rowerowy [4].

Szczyt | edytuj kod

Na szczycie Jeřábu znajduje się formacja skalna nazwana (cz. Skalý Jeřábu), ciągnąca się na długości około 300 m[3]. Z uwagi na zwiększającą się wysokość zalesienia skalisko szczytowe nie jest punktem widokowym[3]. Ponadto urwiskowe skalisko szczytowe uniemożliwia w miarę bezpieczne dojście na jego wierzchołek. Na połaci szczytowej znajduje się punkt geodezyjny o wysokości 1076,79 m n.p.m.[6]

Zalecane dojście do skaliska szczytowego następuje z żółtego szlaku turystycznego , oraz skrzyżowania turystycznego o nazwie (cz. Pekárka)[7], położonego na wysokości 1045 m n.p.m. Ze skrzyżowania tego należy przejść w prawo, nieoznakowaną ścieżką odcinek około 680 m do przełęczy, pomiędzy oboma szczytami masywu sąsiedniej góry Velký Klín. Z przełęczy tej należy skręcić w lewo i prostą nieoznakowaną ścieżką (biegnącą w linii prostej) przejść odcinek o długości około 530 m, dochodząc do szczytu góry Velký Klín. Idąc dalej tą ścieżką, po około dalszych 550 m dojdziemy do skaliska na stoku góry Velký Klín, a po następnych około 150 m dojdziemy już do skaliska szczytowego.

Geologia | edytuj kod

Pod względem geologicznym masyw Jeřábu należy do jednostki określanej jako warstwy vrbneńskie[8] i zbudowany jest ze skał metamorficznych, głównie: fyllitów, kwarcytów, porfiroidów, fyllonitów (biotytów, chlorytów i muskowitów), gnejsów i łupków metamorficznych[9] oraz skał magmowych, głównie meta-granitoidów[10].

Wody | edytuj kod

Wszystkie stoki należą do zlewni Morza Bałtyckiego do którego płyną wody m.in. z dorzecza Odry, będącej przedłużeniem płynących z jej stoków kilku krótkich górskich potoków, będących dopływami wymienionych wcześniej potoków: Biała Głuchołaska i Červenohorský p[4].

Jaskinia z figurą Matki Bożej nad źródłem Mariin pramen

Na stoku północno-wschodnim w odległości około 1050 m na północny wschód od skaliska szczytowego Jeřábu, na wysokości około 713 m n.p.m. znajduje się źródło o nazwie (cz. Mariin pramen; niem. Marien Quelle)[11], położone blisko skrzyżowania o tej samej nazwie (cz. Mariin pramen)[4], będące jednocześnie miejscem pielgrzymkowym z jaskinią, w której ustawiono figurę Matki Bożej.

 Osobny artykuł: Mariin pramen (Jeřáb).

Ochrona przyrody | edytuj kod

Cała góra znajduje się w obrębie wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky)[4], a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt.

Turystyka | edytuj kod

Do bazy turystycznej z hotelem Červenohorské Sedlo i pensjonatami, położonymi na przełęczy Červenohorské sedlo jest od szczytu około 2,4 km w kierunku południowo-zachodnim, do bazy turystycznej w miejscowości Bělá pod Pradědem z położonym w niej m.in. Hotelem Eduard[12] około 2 km w kierunku wschodnim oraz również około 2 km w kierunku północno-zachodnim do bazy turystycznej w Filipovicach, z hotelem Stará pošta[13][4].

Miejscami godnymi polecenia, zlokalizowanymi u podnóża Jeřábu są m.in.:

  • Rzymskokatolicki kościół św. Jana Chrzciciela w Domašovie (cz. Kostel sv. Jana Křtitele)[14]
  • Muzeum-skansen (cz. Venkovský skanzen) w miejscowości Bělá pod Pradědem[15]

Szlaki turystyczne | edytuj kod

Bezpośrednio na szczyt nie prowadzi żaden szlak turystyczny, natomiast przez stoki wytyczono jedyny szlak na trasie[4]:

Filipovice – Jeřáb – źródło Mariin pramen – góra Velký Klín – przełęcz Červenohorské sedlo – Kouty nad Desnou – dolina potoku Hučivá Desná – przełęcz Sedlo pod Vřesovkou – Kamenne okno – góra Červená hora – Bílý sloup

Szlaki rowerowe | edytuj kod

W obrębie Jeřábu poprowadzono również trzy szlaki rowerowe, na trasach[4]:

Drátovna – Jeřáb – źródło Mariin pramen – góra Velký Klín – Pod Velkým Klínem Jesionik – Adolfovice – Bělá pod Pradědem – Domašov – góra Velký Klín – Jeřáb – źródło Mariin pramen Videlské sedlo – Rezerwat przyrody Vysoký vodopád – góra Malý Děd – góra Velký Jezerník – góra Malý Klín – góra Velký Klín – Jeřáb – góra Velký Klínovec – Červenohorské sedlo[16]

Podjazdy drogowe | edytuj kod

Droga nr 450 jest podjazdem na przełęcz Videlské sedlo, biegnącym częściowo u podnóża stoku Jeřábu[4], chętnie pokonywanym m.in. przez rowerzystów:

podjazd z miejscowości Bělá pod Pradědem drogą nr 450 (długość: 7,9 km, różnica wysokości: 388 m, średnie nachylenie: 4,9%, 2 pętlice drogowe)[17]

Trasy narciarskie | edytuj kod

W okresach ośnieżenia wzdłuż szlaków rowerowych przebiegają trasy narciarstwa biegowego[18][4].

W obrębie Jeřábu nie poprowadzono żadnej trasy narciarstwa zjazdowego.

Zobacz też | edytuj kod

Uwagi | edytuj kod

  1. ↑ Drzewostan całego Obszaru Chronionego Krajobrazu Jesioniki obejmuje: świerk pospolity 84%, buk zwyczajny 10%, modrzew europejski 1,5%, klon jawor 1,1%, brzoza 1%, olsza czarna 0,8%, kosodrzewina 0,4%, olsza szara 0,3% (jodła pospolita, jesion wyniosły i lipa) 0,2%, sosna zwyczajna 0,1%, pozostałe (sosna błotna, dąb, grab, klon zwyczajny, wiąz, jarząb, olsza zielona, topola osika, topola i wierzba iwa) 0,2% (→ Analýza vlivu lesního hospodaření na lesní ekosystémy v CHKO Jeseníky. hnutiduha.cz ↓).

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Skály Jeřábu (Käulig Felsen)1:12 000 (cz.). mapy.cz. [dostęp 2017-02-24].
  2. ↑ Jan Ondryáš: Přehled nejvyšších vrcholů Hrubého Jeseníku (cz.). lipova-lazne.cz, 2006-01-31. [dostęp 2016-11-21].
  3. ↑ a b c d e Skály Jeřábu (cz.). turistika.cz. [dostęp 2016-11-21].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Skály Jeřábu (Turistická mapa) 1:12 000 (cz.). mapy.cz. [dostęp 2016-11-21].
  5. ↑ Jan Bína, Jaromír Demek: Z nížin do hor: Geomorfologické jednotky České republiky. Wyd. 1. Praga: Academia, 2012. ISBN 978-80-200-2026-0. OCLC 811728407. (cz.)
  6. ↑ Základní mapa (ČÚZK). geoportal.cuzk.cz ↓.
  7. ↑ Pekárka (cz.). turistika.cz. [dostęp 2016-11-21].
  8. ↑ Cymerman 1998 ↓, s. 531 (mapa).
  9. ↑ Geologická mapa. (lokalita 13, 970, 1000, 1018 i 1020) ↓.
  10. ↑ Jaroslav Aichler, Pavlína Dekanová: Vyhledávání. Jeřáb. lokality.geology.cz, 2006-11-28. [dostęp 2016-11-21].
  11. ↑ Jan Otčenášek: Studánka Mariin pramen (3662) (cz.). estudanky.eu, 2010-07-28. [dostęp 2016-11-21].
  12. ↑ Hotel Eduard (cz.). firmy.cz. [dostęp 2016-11-21].
  13. ↑ Hotel Stará pošta – Bělá pod Pradědem, Filipovice (cz.). jeseniky.net. [dostęp 2016-11-21].
  14. ↑ Domašov – kostel sv. Jana Křtitele (cz.). turistika.cz. [dostęp 2016-11-21].
  15. ↑ Venkovský skanzen – Bělá pod Pradědem, Domašov (cz.). jeseniky.net. [dostęp 2016-11-21].
  16. ↑ Trasy rowerowe – Z Czervenogórskiego Sedla do Videlskiego Sedla (pol.). czeskiegory.pl. [dostęp 2016-11-21].
  17. ↑ Videlské sedlo od Bělá pod Pradědem (Czechy) (939 m n.p.m.). (pol.). altimetr.pl. [dostęp 2016-11-21].
  18. ↑ Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky sever. Turistická a cykloturistická mapa ↓.

Bibliografia | edytuj kod

Na podstawie artykułu: "Jeřáb (Wysoki Jesionik)" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy