Krystyna Janda

Krystyna Janda w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Z Janem Englertem i Joanną Szczepkowską podczas Wieczoru Wyborców w Warszawie, 2019 Magda Umer i Krystyna Janda w czasie koncertu „Pamiętajmy o Osieckiej”, Teatr Atelier, 2014 Odcisk dłoni i podpis Jandy na Promenadzie Gwiazd w Międzyzdrojach Gwiazda Krystyny Jandy w Alei Gwiazd w Łodzi

Krystyna Jolanta Janda (ur. 18 grudnia 1952[1][2] w Starachowicach) – polska aktorka filmowa i teatralna, reżyserka, prozaiczka, felietonistka i piosenkarka; dyrektorka artystyczna Teatru „Polonia” oraz Och-Teatru w Warszawie.

Spis treści

Życiorys | edytuj kod

Urodziła się i wychowała w Starachowicach, jest córką Zdzisławy Jandy i Ryszarda Jandy, inżyniera czeskiego pochodzenia[3]. Jest absolwentką warszawskiego Państwowego Liceum Plastycznego. W 1975 ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Warszawie.

Janda debiutowała w czasie studiów rolą Maszy Kułyginy w dramacie Trzy siostry Antona Czechowa w reżyserii Aleksandra Bardiniego w Teatrze Telewizji w 1974[4]; w tym samym roku zagrała rolę Manekina 34 w ulicznej grotesce scenicznej Bal manekinów Brunona Jasieńskiego w reżyserii Janusza Warmińskiego[4]. W 1976 zagrała rolę Doriana Graya w Portrecie Doriana Graya Oscara Wilde’a w adaptacji Johna Osborne’a i reżyserii Andrzeja Łapickiego w Teatrze Małym w Warszawie[4]. W latach 1976–1987 była aktorką Teatru Ateneum w Warszawie.

Po raz pierwszy na ekranie pojawiła się w 1973 w serialu Czarne chmury jako dziewczyna tańcząca na chłopskim weselu, ale dopiero rola Agnieszki w filmie Andrzeja Wajdy Człowiek z marmuru (1976) była przełomem w jej karierze artystycznej[5]. Grywa najczęściej postacie kobiet silnych i zdecydowanych o bogatym życiu wewnętrznym. Do najbardziej znanych należą jej role w filmach – oprócz Człowieka z marmuru – Człowiek z żelaza, Przesłuchanie oraz Kochankowie mojej mamy. Na estradzie Janda debiutowała w 1977 na XV Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu piosenką Guma do żucia z muzyką i do słów Marka Grechuty[4].

Od lat 80. gra nieprzerwanie w filmach kinowych i telewizyjnych oraz w sztukach teatralnych. Od 10 lat także reżyseruje w teatrze i telewizji. Ma na swoim koncie reżyserię filmu fabularnego Pestka, według kultowej powieści o miłości autorstwa Anki Kowalskiej.

W teatrze zagrała około 60 ról od antyku przez Szekspira do współczesnego repertuaru teatralnego polskiego i światowego. Przy czym ma na swoim koncie sukcesy właściwie we wszystkich gatunkach scenicznych. Największym sukcesem była Medea Eurypidesa. Miała w swoim repertuarze wiele monodramów, z których każdy był sukcesem. Zagrała także około 45 ról od klasycznych do współczesnych w Teatrze Telewizji oraz około 50 ról w filmach fabularnych. Wystąpiła w 6 filmach Andrzeja Wajdy. Poza Człowiekiem z marmuru kontynuowała współpracę z reżyserem w jego kolejnych dziełach, jak np.: Człowiek z żelaza, Dyrygent, czy Bez znieczulenia.

Jest laureatką wielu nagród przyznawanych w Polsce, jak i na świecie. Za rolę w Przesłuchaniu otrzymała nagrodę dla najlepszej aktorki na 43. MFF w Cannes, a za rolę w filmie Zwolnieni z życia Waldemara Krzystka – Srebrną Muszlę na MFF w San Sebastián. Za rolę w filmie niemiecko-francuskim Laputa knerii Helmy Sanders-Brahms została nagrodzona na MFF w Montrealu.

Gra, śpiewa, reżyseruje, pisze felietony, wydała 6 płyt i 5 książek. Pisuje felietony[6] m.in. do magazynu „Poradnik Domowy”[7], a wcześniej także do miesięczników Pani oraz Uroda[8], występuje w reklamach telewizyjnych. Prowadzi blog[9].

Wielokrotnie nagradzana jako najpopularniejsza i najbardziej ceniona aktorka w Polsce. W 1998 w ankiecie „Koniec wieku” przeprowadzonej przez tygodnik „Polityka” została wybrana do grona najwybitniejszych aktorów XX wieku[10]. W maju 2006 otrzymała nagrodę Medaille Charlemagne pour des Medias Européens (Medal Karola Wielkiego Europejska nagroda mediów) za wybitny dorobek aktorski, zaangażowanie w europejskie porozumienie między Wschodem i Zachodem oraz walkę o równouprawnienie kobiet. W tym samym roku za rolę Tonki Babić w spektaklu Ucho, gardło, nóż (w jej własnej reżyserii) została nagrodzona prestiżowym Feliksem Warszawskim.

W 2000 odbyła jedną z największych tras teatralnych w historii polskiego teatru (Sto twarzy Krystyny Jandy). W ciągu dwóch miesięcy zagrała 48 spektakli w 8 największych miastach Polski.

W 2005 podjęła też – jako jedna z pierwszych – wyzwanie stworzenia własnego, prywatnego teatru w Warszawie, Teatru „Polonia”[11]. Jest również fundatorką i Prezesem Zarządu Fundacji Krystyny Jandy na rzecz Kultury[12]. 16 stycznia 2010 Fundacja Krystyny Jandy na rzecz Kultury świętowała otwarcie nowej sceny nazwanej Och-Teatr, mieszczącej się w Warszawie przy ulicy Grójeckiej w sali dawnego kina „Ochota”[13].

Zasiada w Radzie Nadzorczej Fundacji Okularnicy[14].

We wrześniu 2015[15] na rynku pojawiły się kosmetyki sygnowane jej nazwiskiem[16].

Życie prywatne | edytuj kod

W latach 1974–1979 związana z aktorem Andrzejem Sewerynem. 5 stycznia 2008 zmarł jej mąż Edward Kłosiński, którego poślubiła w 1981. Jest matką trójki dzieci: córki Marii Seweryn oraz dwóch synów, Adama i Jędrzeja Kłosińskich. Mieszka w podwarszawskim Milanówku.

Dorobek artystyczny | edytuj kod

 Osobny artykuł: Dorobek artystyczny Krystyny Jandy.

Filmografia | edytuj kod

Spektakle (wybór) | edytuj kod

Publikacje | edytuj kod

Ordery i odznaczenia | edytuj kod

Inne nagrody i wyróżnienia
Miejsce na liście najcenniejszych osobowości show-biznesu w Polsce według Forbesa
  • 2009 – miejsce 19[29]
  • 2010 – miejsce 24[29]

Udział w reklamach | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Faktycznie już po północy w dniu 19 grudnia – Dziennik – wpis na 30 maja 2012, krystynajanda.pl, 30 maja 2012 [dostęp 2019-07-15] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-01] .
  2. ↑ Krystyna Jolanta Janda. monitorfirm.pl. [dostęp 2019-07-15].
  3. ↑ Powroty do rodzinnego gniazda. Interia.pl. [dostęp 2019-04-15].
  4. ↑ a b c d Kto jest kim w Polsce. Informator biograficzny. Lubomir Mackiewicz (red.), Anna Żołna (red.). Warszawa: Wydawnictwo „Interpress”, 1993, s. 239. ISBN 83-223-2644-0.
  5. ↑ Jacek Szczerba: Wykuwanie „Człowieka z marmuru”. Rozmowa z Krystyną Jandą. wyborcza.pl, 2016-08-22. [dostęp 2016-08-26].
  6. ↑ krystynajanda.pl/felietony.
  7. ↑ „Felietony Krystyny Jandy”, kobieta.gazeta.pl/poradnik-domowy.
  8. ↑ K. Janda, Różowe tabletki na uspokojenie, wyd. WAB, Warszawa 2003, s. 4.
  9. ↑ „Dziennik” – blog Krystyny Jandy.
  10. ↑ Ankieta „Polityki”. krystynajanda.pl, 17 sierpnia 1998. [dostęp 2019-07-15].
  11. ↑ Teatr „Polonia”.
  12. ↑ Fundacja Krystyny Jandy na rzecz Kultury.
  13. ↑ Historia fundacji. ochteatr.com.pl. [dostęp 2016-10-23].
  14. ↑ http://www.krs-online.com.pl/fundacja-okularnicy-imienia-agnieszki-krs-85688.html.
  15. ↑ Krystyna Janda wchodzi na rynek kosmetyków. [dostęp 2015-08-31].
  16. ↑ Janda. janda.pl. [dostęp 2015-08-31].
  17. ↑ M.P. z 2003 r. nr 6, poz. 81.
  18. ↑ Wręczono złote medale „Gloria Artis”. e-teatr.pl, 2005-09-10. [dostęp 2012-12-03].
  19. ↑ Prezydent odznaczył ludzi kultury. prezydent.pl, 17 stycznia 2011. [dostęp 3 marca 2011].
  20. ↑ M.P. z 2011 r. nr 32, poz. 384.
  21. ↑ www.krystynajanda.net.
  22. ↑ Nagroda Prezydenta Miasta Gdańska „Neptuny” (pol.). gdansk.pl. [dostęp 2015-02-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-31)].
  23. ↑ Działalność Fundacji, www.zacnyuczynek.pl [dostęp 2019-09-24] .
  24. ↑ Nagrody m. st. Warszawy przyznane w 2011 roku (pol.). Urząd m. st. Warszawy, 16 czerwca 2011. [dostęp 2 lipca 2012].
  25. ↑ Laureaci z poprzednich edycji: Polish Market, polishmarket.com.pl [dostęp 2015-12-04] .
  26. ↑ Zdrojewski, Smolar i Janda nagrodzeni przez Lewiatana, „WPROST.pl”, 18 maja 2011 [dostęp 2017-07-25]  (pol.).
  27. ↑ Złoty artKciuk, miastogwiazd.pl [dostęp 2017-06-16]  (pol.).
  28. ↑ Warszawa. Krystyna Janda z Nagrodą im. Tadeusza Boya-Żeleńskiego, e-teatr.pl [dostęp 2018-06-02] .
  29. ↑ a b https://web.archive.org/web/20150319085749/http://www.forbes.pl/rankingi/100-najcenniejszych-gwiazd-polskiego-show-biznesu-2010,5627,1 100 najcenniejszych gwiazd polskiego show-biznesu 2010.
  30. ↑ Janda, Mann i Lipnicka w kampanii 'Lipton. Łyk inspiracji'. wirtualnemedia.pl. [dostęp 2016-10-23].

Bibliografia | edytuj kod

Linki zewnętrzne | edytuj kod


Kontrola autorytatywna (osoba):
Na podstawie artykułu: "Krystyna Janda" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy