Len w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Kwiat lnu karpackiego Nasiona lnu Chałupnicze międlenie lnuLen (Linum L.) – rodzaj roślin z rodziny lnowatych (Linaceae). Obejmuje ok. 180 gatunków występujących na różnych kontynentach w strefie klimatu umiarkowanego i w strefie subtropikalnej, z największym zróżnicowaniem w basenie Morza Śródziemnego[4]. Przedstawiciele rodzaju spotykani są zwykle w suchych, nasłonecznionych siedliskach w miejscach kamienistych, na klifach, w ciepłolubnych zaroślach[5]. W Polsce na stanowiskach naturalnych lub zdziczałych spotykanych jest 6 gatunków. W uprawie jest kilka kolejnych, spośród których największe znaczenie ma len zwyczajny, uprawiany jako roślina włóknodajna. Z kilku gatunków ozdobnych największe znaczenie ma północnoamerykański len wielokwiatowy[5].
Spis treści
Morfologia | edytuj kod
Systematyka | edytuj kod
Jeden z 8 rodzajów podrodziny Linoideae w obrębie rodziny lnowate (Linaceae)[6]. Rodzina należy do rzędu malpigiowców (Malpighiales) i wraz z nim do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2].
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Geranianae Thorne ex Reveal, rząd lnowce (Linales Baskerville), rodzina lnowate (Linaceae DC. ex Gray), podrodzina Linoideae (DC. ex Gray) Arn., plemię Lineae Rchb., rodzaj len (Linum L.)[7].
- len austriacki (Linum austriacum L.) – antropofit zadomowiony
- len karpacki (Linum extraaxillare Kit.)
- len przeczyszczający (Linum catharticum L.)
- len trwały (Linum perenne L.) – antropofit zadomowiony
- len włochaty (Linum hirsutum L.)
- len złocisty (Linum flavum L.)
- len ałtajski (Linum altaicum Ledeb.)
- len cienkolistny (Linum tenuifolium L.)
- len dwuletni (Linum bienne M.)
- len dzwonkowaty (Linum campanulatum L.)
- len lepki (Linum viscosum L.)
- len narboński (Linum narbonense L.)
- len solankowaty (Linum salsoloides Lam.)
- len wielkokwiatowy (Linum grandiflorum Desf.)
- len zwyczajny (Linum usitatissimum L.)
- len żyłkowany (Linum nervosum W. et K.)
Zastosowanie | edytuj kod
Gatunkiem lnu o największym znaczeniu praktycznym jest len zwyczajny (Linum usitatissimum) – roślina włóknodajna i oleista pochodząca z Bliskiego Wschodu, stara roślina użytkowa uprawiana od kilku tysięcy lat dostarczająca włókna, które mimo konkurencji tworzyw sztucznych nadal jest bardzo cenione, makuchów na paszę, itd. Nasiona (siemię lniane) używane są w lecznictwie.
- Roślina uprawna: z powodu występowania włókien na całej długości, łodygi lnu są wyrywane z korzeniami a nie ścinane w czasie zbiorów. Jest to roślina, której wszystkie części wykorzystuje się w przemyśle a jedynym odpadem są pyły produkcyjne powstające w procesie jej przerobu. Uzyskuje się z niej:
- z części środkowej łodygi, włókno długie, do produkcji wysokiej jakości przędz czesankowych, osnowowych i dalej tkanin.
- z części wierzchołkowej i korzeniowej, włókno krótkie, do produkcji przędz zgrzebnych wątkowych.
- nasiona oleiste, z których wytwarza się olej, pokost itp. Nasiona lnu mają również zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym (używa się ich do sporządzania maceracji) i medycynie ludowej.
- paździerze – powstałe w procesie pozyskiwania włókna, z połamanej, zdrewniałej części łodyg, są surowcem do produkcji płyt paździerzowych o podobnych właściwościach jak płyty wiórowe
- odpady roszarnicze – krótkie włókna z przyklejonymi paździerzami, których nie udało się oddzielić przy pozyskiwaniu włókna, są surowcem do produkcji wysokiej jakości papieru. Dawniej stosowane również jako materiał termoizolacyjny.
- wytłoki powstałe przy produkcji oleju z nasion, podobnie jak torebki nasienne (plewy), przerabiane są na pasze
- Roślina oleista dostarczająca cennego oleju jadalnego i przemysłowego. Nasiona lnu zawierają do 35% oleju, poza tym 20% białka, enzymy i glikozydy kwasów: olejowego, linolowego i stearynowego[10].
- Roślina lecznicza. Olej lniany, Oleum Lini ma ochronne działanie powlekające śluzówki układu pokarmowego. Jest stosowany wewnętrznie przy nieżytach żołądka i jelit, a także przy nieżytach pęcherza moczowego i dróg moczowych. Zewnętrznie używa się go przy stanach zapalnych skóry, owrzodzeniach, wypryskach[10].
- Roślina ozdobna: sadzona jest na rabatach, w ogrodach skalnych, w runie parkowym oraz w grupach naturalistycznych.
Zobacz też | edytuj kod
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-22] (ang.).
- ↑ a b Linum. W: Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2014-02-20].
- ↑ a b c d Linum. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-02-20].
- ↑ a b c d e f Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 119. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ a b Family: Linaceae (ang.). USDA, ARS, National Genetic Resources Program. Germplasm Resources Information Network – (GRIN). [dostęp 2010-05-22].
- ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Linum (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 16-01-2009].
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Ludmiła (red.) Karpowiczowa: Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
- ↑ a b Jindřich Krejča, Jan Macků: Atlas roślin leczniczych. Warszawa: Zakł. Nar. im. Ossolińskich, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
