MTW

Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii (Przekierowano z MTW) Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Międzynarodowy Trybunał Wojskowy w Norymberdze – organ wymiaru sprawiedliwości powołany w 1945 z inicjatywy Francji, USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR w celu osądzenia głównych zbrodniarzy wojennych Rzeszy Niemieckiej z okresu II wojny światowej, oskarżonych o zbrodnie wojenne, przeciwko pokojowi i przeciwko ludzkości[1]. Procedował od 20 listopada 1945 do ogłoszenia wyroku w dniu 1 października 1946.

Sala rozpraw podczas procesu norymberskiego

Spis treści

Przygotowania i charakter | edytuj kod

Proces poprzedzony był gromadzeniem materiału dowodowego[2]. Konieczne było także ujęcie wszystkich, pozostających przy życiu zbrodniarzy wojennych, funkcjonariuszy III Rzeszy. Do czasu rozpoczęcia procesu, aresztowani zostali umieszczeni w Luksemburgu, w miejscowości Bad Mondorf, w pokojach Grand-Hotelu (miejsce internowania było utajnione przed opinią publiczną). Prowadzono wówczas dochodzenie wstępne oraz przesłuchania aresztowanych.

Proces norymberski był legalny, oparty na prawie narodów, choć prowadzony zgodnie z procedurą anglosaską. Początkowo przedstawiciele „zwycięskich” mocarstw nie potrafili zgodzić się nie tylko co do charakteru procesu, ale ogólnie odnośnie do jego celowości. Związek Radziecki chciał procesu oraz surowego ukarania sprawców[3]. Francja i Wielka Brytania były niechętne procesowi i wysunęły nawet tzw. „Plan Napoleona”, według którego zbrodniarze mieli być wygnani na samotną wyspę (tak jak w przeszłości Napoleon Bonaparte). Z kolei Stany Zjednoczone opowiadały się za prowadzeniem procesu. Wspólne stanowisko pomógł wypracować sędzia amerykańskiego Sądu Najwyższego, Robert Houghwout Jackson, który podjął się misji zleconej przez prezydenta Stanów Zjednoczonych Harry’ego Trumana. Ostateczne decyzje podjęto na konferencji w Londynie, trwającej od 26 czerwca 1945. Pomimo początkowej rozbieżności zdań, ustalono, że przedmiotem procesu będą naruszenia aktów prawa międzynarodowego, które zostały wyraźnie określone w statucie trybunału. Na konferencji londyńskiej 8 sierpnia 1945 r. opracowano kartę (zwaną London Charter lub Nuremberg Charter) podpisaną przez cztery wielkie mocarstwa (Stany Zjednoczone, Francję, Wielką Brytanię i Związek Radziecki), w której uzgodniono kwestie sporne oraz powołano do życia Międzynarodowy Trybunał Wojskowy[4].

Wszystko to spisano w językach autentycznych: angielskim, francuskim i rosyjskim. Depozytariuszem tego był rząd brytyjski. Całość została zarejestrowana przez Sekretariat ONZ zgodnie z wymogami art. 102 Karty ONZ 15 marca 1951 r.[5]

Umowa obowiązuje od chwili podpisania, dopuszcza na wystąpienie po upływie roku, wygaśnięcie nie unieważnia czynności dokonanych ani wyników osiągniętych na jej podstawie (art. 7). Preambuła powołuje się na Deklarację moskiewską.

Do umowy oprócz 4 stron założycielskich na podstawie art. 5 przystąpiło 20 państw[6]. Polska podpisała porozumienie 25 września 1945, ratyfikacja nastąpiła po zakończeniu procesu 25 czerwca 1947[7] na podstawie ustawy z 2 czerwca 1947[8].

Na miejsce procesu wybrano Norymbergę, na terytorium amerykańskiej strefy okupacyjnej Niemiec, miasto, w którym do 1939 odbywały się masowe zjazdy partyjne (Parteitagi) NSDAP. Na gmach wyznaczono Pałac Sprawiedliwości, który nie został uszkodzony podczas wojny.

Skład Trybunału | edytuj kod

Zgodnie z postanowieniami konferencji poczdamskiej członkami trybunału byli przedstawiciele „Czterech Mocarstw” (koalicji zwycięzców w II wojnie światowej), wydelegowani przez Sądy Najwyższe krajów reprezentantów. Podstawą prawną było przeniesienie suwerennych praw Niemiec na mocarstwa – strony aktu bezwarunkowej kapitulacji z 8/9 maja 1945 i w konsekwencji zgoda na jednostronne określenie warunków pokoju przez mocarstwa – sygnatariuszy aktu bezwarunkowej kapitulacji III Rzeszy.

Geoffrey Lawrence – przewodniczący składu sędziowskiego Robert H. Jackson – główny oskarżyciel

Sędziowie | edytuj kod

  1. Geoffrey Lawrence – przewodniczący (Wielka Brytania)
  2. William Birkett – sędzia zapasowy
  3. Francis Biddle (USA)
  4. John Parker – sędzia zapasowy
  5. Henri Donnedieu de Vabres (Francja)
  6. Robert Falco – sędzia zapasowy
  7. Iona Nikitczenko (ZSRR)
  8. Aleksander Wołczkow – sędzia zapasowy

Oskarżyciele | edytuj kod

Na podstawie materiału źródłowego[9].

Świadkowie i materiał dowodowy[10] | edytuj kod

Podano tylko niektórych najbardziej zapamiętanych przez historię świadków i najważniejsze materiały dowodowe:

  • Zaprzysiężone zeznanie niemieckiego inżyniera Hermanna Friedricha Gräbego(niem.) opisujące masowe rozstrzeliwanie Żydów z Dubna na Ukrainie; świadek po wojnie za ratowanie Żydów został odznaczony tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
  • Zeznanie Rudolfa Hößa, komendanta obozu Auschwitz-Birkenau (skazanego wyrokiem z 7 kwietnia 1947 roku przez Najwyższy Trybunał Narodowy w Warszawie na karę śmierci, wyrok wykonano)
  • Dziennik służbowy oskarżonego dra Hansa Franka, obejmujący wówczas 38 tomów (po wojnie w wyniku podzielenia nieoprawionego skoroszytu na 2 części oraz uzupełnienia o odnalezione materiały w Krakowie, rozszerzony do 40 tomów lub 11367 stron, w tym 10 774 strony właściwego tekstu oraz 593 strony skorowidzów), w którym oskarżony pedantycznie wyszczególnił swoją działalność w Generalnym Gubernatorstwie.
  • Film dokumentalny tzw. „Dokument nr 2430-PS” z obozów koncentracyjnych Buchenwald, Dachau i Bergen-Belsen przedstawiający między innymi widok nagich trupów spychanych przez buldożery do masowego grobu. Film ten wywołał szok na sali i był punktem zwrotnym w procesie.
  • Dziennik Alfreda Rosenberga, zawierający 400 odręcznie zapisanych stron, w którym ów autor opisał założenia ideologiczne na temat „wyższości rasy panów”, przygotowania Niemiec do wojny, szczególnie do ataku na ZSRR oraz plany rabunkowe dzieł sztuki na terenach okupowanych przez nazistów.
  • Zeznanie Ottona Ohlendorfa, dowódcy Einsatzgruppe D, który dokładnie opisał zbrodniczą działalność grup operacyjnych SS na zajętych zachodnich terenach ZSRR.

Wyroki, oskarżeni i ich obrońcy | edytuj kod

Ława oskarżonych w Norymberdze. Od lewej w pierwszym rzędzie: Göring, Hess, Ribbentrop, Keitel, w drugim rzędzie: Dönitz, Raeder, Schirach, Sauckel Główni oskarżeni podczas procesu
Kara śmierci
  1. Alfred Jodl – prof. Franz Exner
  2. Alfred Rosenberg – dr Alfred Thoma
  3. Arthur Seyss-Inquart – dr Gustav Steinbauer
  4. Ernst Kaltenbrunner – dr Kurt Kauffmann
  5. Fritz Sauckel – dr Robert Servatius
  6. Hans Frank – dr Alfred Seidl
  7. Hermann Göring[11] – dr Otto Stahmer
  8. Joachim von Ribbentrop – dr Gunter von Rohrscheidt
  9. Julius Streicher – dr Hans Marx
  10. Martin Bormann[12] – dr Friedrich Bergold
  11. Wilhelm Frick – dr Otto Pannenbecker
  12. Wilhelm Keitel – dr Fritz Sauter

Wszyscy, z wyjątkiem Göringa i Bormanna, zostali powieszeni 16 października 1946.

Kara dożywotniego więzienia
13. Erich Raeder – dr Walter Siemers 14. Rudolf Heß – dr Seidler 15. Walther Funk – dr Fritz Sauter
Kara 20 lat więzienia
16. Albert Speer – dr Hans Flachsner 17. Baldur von Schirach – dr Fritz Sauter
Kara 15 lat więzienia
18. Konstantin von Neurath – Otto von Ludinghausen
Kara 10 lat więzienia
19. Karl Dönitz – Otto Kranzbuhler
Uniewinnienie
20. Franz von Papen – dr Egon Kubuschok 21. Hans Fritzsche – dr Heinz Fritz 22. Hjalmar Schacht – dr Rudolf Dix
Nieosądzeni
23. Robert Ley – popełnił samobójstwo w celi 25 października 1945 24. Gustav Krupp von Bohlen und Halbach – nie był sądzony ze względu na stan zdrowia 25. Heinrich Himmler – rzekomo popełnił samobójstwo podczas przesłuchania 23 maja 1945 26. Joseph Goebbels – popełnił samobójstwo 1 maja 1945 27. Adolf Hitler – popełnił samobójstwo 30 kwietnia 1945 28. Reinhard Heydrich – zginął w zamachu 4 czerwca 1942 29. Heinrich Müller – zaginął w maju 1945

Trybunał uznał cztery organizacje powołane przez Hitlera (NSDAP, SS, SD, Gestapo) za przestępcze[13][14].

W czasie procesu norymberskiego psycholog więzienny Gustave Gilbert podczas swoich badań na osadzonych ustalił ich iloraz inteligencji (IQ)[15].

Prócz głównego procesu czołowych nazistów, toczyły się również procesy pozostałych czołowych sprawców zbrodni, m.in. grup operacyjnych (Einsatzgruppen).

Na Trybunale Norymberskim wzorowany był Międzynarodowy Trybunał Wojskowy dla Dalekiego Wschodu.

Statut Trybunału i wyrok został zatwierdzony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ jako Zasady norymberskie. Na art. 6 b) i c) Statutu powołuje się Konwencja o nieprzedawnieniu zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości z 26 listopada 1968[16]. Na zawartych w Statucie definicjach zbrodni wzorowane są odnośne definicje Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego i innych podobnych Trybunałów.

Statystyka procesu | edytuj kod

  1. Okres trwania – 10 miesięcy i 10 dni (218 pełnych dni roboczych)
  2. Sesje jawne – 403
  3. Sędziowie – 4
  4. Oskarżyciele – 4
  5. Dokumenty oskarżycieli – 2630
  6. Obrońcy – 27
  7. Asystenci – 54
  8. Sekretarki – 67
  9. Dokumenty obrońców – 2700
  10. Zeznania świadków – 240
  11. Protokół stenograficzny – ponad 4.000.000 słów spisanych na 16.000 stron
  12. Papier zużyty do powielenia dokumentów na użytek sądu, obrony, prasy itd. – 5.000.000 arkuszy
  13. Fotokopie dokumentów w specjalnie zainstalowanym laboratorium fotograficznym – 780.000
  14. Tłumaczenia (symultaniczne) – 4 języki: angielski, niemiecki, rosyjski, francuski[17]
  15. Nagrywany, płyty gramofonowe – 7000, taśmy magnetofonowe – 27 000 m
  16. Filmowany w całości[potrzebny przypis], taśmy filmowe -?

Udział Polski | edytuj kod

Delegacja polska na proces przed MTW obejmowała cztery osoby, tj.: Tadeusz Cyprian, Stefan Kurowski, Stanisław Piotrowski i Jerzy Sawicki[18]. Koordynatorami do poszczególnych spraw byli także Aleksander Bramson, Manfred Lachs, Marian Muszkat, Jan Sehn, Mieczysław Szerer oraz Henryk Świątkowski.

Dokonali oni sporządzenia tzw. polskiego aktu oskarżenia, obejmującego ponad 100 stron i zawierającego najważniejsze fakty i dokumenty dotyczące zbrodni hitlerowskich w Polsce i polityce okupanta wobec narodu polskiego. Zgromadzony materiał dowodowy w postaci aktu oskarżenia pozwolił na sprecyzowanie zarzutów oskarżonym oraz na znaczne rozszerzenie problematyki polskiej w czasie postępowania dowodowego przed Trybunałem. Jednakże polska delegacja nie mogła brać formalnego udziału w pracach Trybunału, gdyż umowa londyńska z 8 VIII 1945 r. (zob. wiki źródła), przewidywała udział w procesie jedynie przedstawicieli czterech mocarstw, które występowały w imieniu wszystkich narodów.

Na procesie zeznawało dwoje świadków z Polski. Jednym była znana pisarka Seweryna Szmaglewska, więźniarka Oświęcimia, która zeznawała na temat tego właśnie obozu koncentracyjnego i zagłady. Drugim był Samuel Rajzman (ur. 1902 w Węgrowie), polski Żyd ocalony w Treblince dzięki temu, że jako znający języki obce został wybrany z transportu do komór gazowych i stał się więźniem obsługującym obóz zagłady (uczestniczył w przygotowaniach do buntu więźniów): zeznawał na temat eksterminacji Żydów w Treblince[19]. Po złożeniu zeznań w procesie nie wrócił do Polski[20]. Po wojnie mieszkał w Paryżu, a w 1950 r. osiadł w Montrealu[19].

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Międzynarodowy Trybunał Wojskowy, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2013-12-03] .
  2. ↑ Jeszcze przed zakończeniem wojny powstała Komisja Narodów Zjednoczonych do spraw zbrodni wojennych (20 października 1943).
  3. ↑ J. Heydecker, J. Leeb: Trzecia Rzesza w świetle Norymbergi. Bilans tysiąca lat, Warszawa 1979. S. 105.
  4. ↑ Vivien Spitz: Doktorzy z piekła rodem. Przerażające świadectwo nazistowskich eksperymentów na ludziach. Replika, 2009, s. 54. ISBN 978-83-60383-84-1.
  5. ↑ United Nations Treaty Series, volume 82, s. 279 - 311.
  6. ↑ Agreement for the Prosecution and Punishment of the Major War Criminals of the European Axis, and Charter of the International Military Tribunal. London, 8 August 1945.
  7. ↑ Dziennik Ustaw 1947 r. nr 63, poz. 367.
  8. ↑ Dziennik Ustaw 1947 r. nr 48, poz. 247.
  9. ↑ Za T. Cyprian, J. Sawicki: Przed trybunałem Świata, cz. I, Warszawa 1962.
  10. ↑ Za Joe J. Heydecker, Johannes Leeb: „Proces w Norymberdze” ​ISBN 83-247-0158-3​.
  11. ↑ Popełnił samobójstwo przed egzekucją zażywając truciznę, otrzymaną prawdopodobnie od któregoś ze strażników.
  12. ↑ Sądzony i skazany zaocznie (in absentia). W rzeczywistości w czasie procesu już nie żył, ale jego los nie był wtedy znany. Jego szczątki odnaleziono dopiero w roku 1972, a w 1998 r. badania DNA potwierdziły identyfikację.
  13. ↑ Międzynarodowy Trybunał Wojskowy, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-11-17] .
  14. ↑ organizacja przestępcza, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2018-11-17] .
  15. ↑ Joe Heydecker, Johannes Leeb, Trzecia Rzesza w świetle Norymbergi. Bilans tysiąca lat, Warszawa 1979. s. 113.
  16. ↑ Dziennik Ustaw z 1970, nr 26, poz. 208.
  17. ↑ Podczas posiedzeń sądu stosowano słuchawki, wraz z którym każdy uczestnik procesu dysponował przełącznikiem umożliwiającym słuchanie tłumaczenia w wybranym języku.
  18. ↑ Za T.Cyprian, J.Sawicki Materiały Norymberskie..., Warszawa 1948 s. 34.
  19. ↑ a b Nota biograficzna towarzysząca reprodukcji zeznań Samuela Rajzmana przez Komisją Izby Reprezentantów Stanów Zjednoczonych w 1945 r. (dostęp: 19 czerwca 2014 r.).
  20. ↑ Karol Małcużyński: Wszystko o... proces w Norymberdze. KAW, 1974.

Bibliografia | edytuj kod

  • Joe Heydecker, Johannes Leeb, Trzecia Rzesza w świetle Norymbergi. Bilans tysiąca lat. Warszawa 1979.
  • V. Spitz, Doktorzy z piekła rodem. Przerażające świadectwo nazistowskich eksperymentów na ludziach, wyd. Replika, 2009.

Filmografia | edytuj kod

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (postępowanie sądowe):
Na podstawie artykułu: "MTW" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy