Marcinkowice (powiat nowosądecki)

Na mapach: 49°40′12″N 20°38′56″E/49,670000 20,648889

Marcinkowice (powiat nowosądecki) w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Kościół Kaplica dworska widok z Białowodzkiej Góry w kierunku pd.-wsch. – Dunajec, dalej wieś Marcinkowice

Marcinkowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie nowosądeckim, w gminie Chełmiec. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Wieś zajmuje 6,1% terenu gminy oraz liczy 8,5% ludności gminy (ok. 2160 mieszkańców).

Spis treści

Położenie | edytuj kod

Marcinkowice leżą w Kotlinie Sądeckiej u podnóża Białowodzkiej Góry w Beskidzie Wyspowym, w pobliżu miejsca, gdzie potok Smolnik wpada do Dunajca. Wieś leży przy drodze powiatowej Limanowa – Chełmiec oraz przy linii kolejowej 104 Nowy Sącz – Chabówka[2].

Części wsi | edytuj kod

Historia | edytuj kod

Pierwsze ślady człowieka na terenie Marcinkowic związane są z kulturą łużycką (XV–V w. p.n.e.) – Grodzisko nad zakolem Dunajca oraz na Białowodzkiej Górze (wzniesienie Zamczysko 608 m). Były to kawałki glinianych naczyń, broni itp.

Marcinkowice jako wieś powstały prawdopodobnie w XIV wieku, w 1390 r. notowane są w zbiorze dokumentów staropolskich. Nazwa wsi Marcinkowice pochodzi od imienia Marcinek, domniemanego rycerza założyciela.

Od XIV–XV wieku Marcinkowice były wsią rycerską, a od przełomu XV/XVI wieku – szlachecką, przez długi okres należały do rodziny Marcinkowskich, herbu Gryf. W czasie potopu szwedzkiego Szwedzi i bracia polscy z Dąbrowy spalili dwór oraz inne zabudowania wiejskie.

W wyniku I rozbioru Polski Marcinkowice znalazły się w granicach Austrii. W 1864 roku właścicielami wsi zostali hrabiostwo Marasse z Jurkowa.

16 grudnia 1884 roku oddana została do użytku Galicyjska Kolej Transwersalna, przechodząca przez wieś.

W 1886 wybudowano pierwszą szkołę powszechną. Kolejnym właścicielem dworu i majątku został w 1891 Albert Fauck, do którego należały kopalnie ropy naftowej w Klęczanach. Po jego śmierci w 1919 synowie Moritz i Albert wydzierżawili majątek Żydowi Gelbie, a potem w 1921 sprzedali go Stanisławowi Morawskiemu.

W dniach 5-6 grudnia 1914 – w czasie I wojny światowej – rozegrała się tu bitwa między wojskami rosyjskimi a legionami polskimi dowodzonymi przez Józefa Piłsudskiego i Władysława Belinę-Prażmowskiego. W czasie II wojny światowej w Marcinkowicach działały organizacje konspiracyjne. Wieś została wyzwolona 19 stycznia 1945.

W 1945 dobra dworskie zostały częściowo rozparcelowane między dawną służbę i małorolnych chłopów. We wrześniu 1946 w budynku podworskim rozpoczęła działalność Żeńska Szkoła Rolnicza – późniejsze liceum i technikum.

Zabytki | edytuj kod

  • grodzisko nad zakolem Dunajca oraz wzniesienie Zamczysko (Białowodzka Góra) związane z kulturą łużycką (XV–V w. p.n.e.),
  • dwór Morawskich w Marcinkowicach pochodzący z XVII/XVIII w., przebudowany w końcu XIX w., w którym mieści się Muzeum Historyczne,
  • kaplica dworska z 1926.
  • cmentarz wojenny nr 352 – Marcinkowice, a w jego obrębie cmentarz legionistów z 1918.

Parafia i kościół | edytuj kod

We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Niepokalanego Serca NMP. W 1926 wybudowano kaplicę dworską. Budowę kościoła rozpoczęto w 1948 a ukończono i poświęcono w 1955. Parafię erygował biskup Tarnowski Jan Stepa 21 lipca 1955.

W budynku kościoła zauważa się trzy nawy i jakby nawiązanie do dawnego stylu bazylik rzymskich. Na czołowej ścianie w prezbiterium znajduje się obraz Niepokalanego Serca NMP (patronki kościoła) na tle kościoła i krajobrazu Marcinkowic. W ołtarzu bocznym znajduje się malowany tryptyk z Chrystusem ukrzyżowanym, Matką Boska Bolesną i św. Janem Ewangelistą oraz stary barokowo-ludowy krzyż z XVI w. obok ołtarza.

Uroczystość odpustowa ku czci patronki kościoła w Marcinkowicach obchodzona jest w niedzielę po wspomnieniu Niepokalanego Serca Maryi. Pierwszym proboszczem był ks. prałat Józef Góra. Obecnie proboszczem parafii jest ks. prałat Józef Babicz, który cieszył się tytułem sądeczanina roku 2009.

Edukacja | edytuj kod

  • Szkoła Podstawowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Historia szkoły sięga 1886, posiada stary przebudowany budynek oraz budynek główny z salą gimnastyczną.
  • Zespół Szkół im. Władysława Orkana – to dawna szkoła rolnicza, w szkole znajduje się liceum z kursem walki wręcz: wojskowe, policyjne i pożarnicze

Inne | edytuj kod

  • Zakłady produkujące stolarkę budowlaną oraz inne mniejsze firmy z tej branży.
  • Dom Kultury, zagospodarowany przez Koło Gospodyń Wiejskich.
  • Dom parafialny
  • Od 1954 działa piłkarski Ludowy Klub Sportowy „Zamczysko” Marcinkowice.
  • W 2009 została oddana do użytku stacja paliw „GRÓD” ze stacją diagnostyczną.
  • Z Marcinkowic pochodzi zawodnik sportów walki Tomasz Drwal

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 764 [dostęp 2020-12-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
  2. ↑ Beskid Wyspowy 1: 50000. Mapa turystyczna. Kraków: Wyd. Compass, 2006. ISBN 83-89165-86-4.
  3. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  4. ↑ GUS. Rejestr TERYT

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Na podstawie artykułu: "Marcinkowice (powiat nowosądecki)" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy