Marek Grechuta

Marek Grechuta w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Grób Marka Grechuty w Alei Zasłużonych Cmentarza Rakowickiego w Krakowie Na Wzgórzu Uniwersyteckim w Opolu Gwiazda Marka Grechuty w Opolu

Marek Michał Grechuta (ur. 10 grudnia 1945 w Zamościu, zm. 9 października 2006 w Krakowie) – polski piosenkarz, poeta, kompozytor i malarz, z wykształcenia architekt[1].

Uznawany za najważniejszego przedstawiciela polskiej poezji śpiewanej, wykorzystywał często elementy rocka, jazz-rocka i rocka progresywnego, szczególnie w początkowym okresie twórczości[2].

Zadebiutował w 1967. Zdobywał nagrody na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie i Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Pierwsze dwie płyty nagrał z zespołem Anawa, w tym krążek pt. Marek Grechuta & Anawa (1970), z którego pochodzą przeboje „Będziesz moją panią” i „Nie dokazuj”. W 1971 założył Grupę WIEM. W latach 1976–1986 związany był z Piwnicą pod Baranami.

W 2001 otrzymał Nagrodę Polskiego Przemysłu Fonograficznego Złoty Fryderyk za całokształt twórczości artystycznej.

Spis treści

Młodość | edytuj kod

Urodził się w Zamościu w 1945. W dzieciństwie wyjechał z rodziną do Chylic pod Warszawą, ale w 1956 rodzina na powrót osiadła w Zamościu. W czasie pobytu w Chylicach kościelny organista udzielał Grechucie pierwszych lekcji muzyki. Od najmłodszych lat uczył się gry na fortepianie[3].

Ukończył zamojskie I Liceum Ogólnokształcące im. Jana Zamoyskiego[4]. W 1963 podjął studia architektoniczne na Politechnice Krakowskiej[5].

Kariera muzyczna | edytuj kod

W 1966 wraz z Janem Kantym Pawluśkiewiczem założył Kabaret Architektów Anawa (z francuskiego en avant – naprzód), który wkrótce się przeobraził w zespół towarzyszący mu na występach. W październiku 1967 zaliczył publiczny debiut muzyczny, występując z piosenką „Tango Anawa” na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie, gdzie zajął drugie miejsce wśród wokalistów. W 1968 na 6. KFPP w Opolu zdobył nagrodę dziennikarzy za piosenkę „Serce”, a rok później, za piosenkę „Wesele”, odebrał jedną z głównych nagród (Nagrodę TVP) na 7. KFPP. Z zespołem Anawa nagrał dwie płyty, Marek Grechuta & Anawa z 1970 i Korowód z 1971. W tym roku na 9. KFPP w Opolu zdobył główną nagrodę za piosenkę „Korowód”.

W 1971 opuścił zespół Anawa i założył Grupę WIEM (W Innej Epoce Muzycznej), z którą nagrał dwa albumy, Droga za widnokres i Magia obłoków. Płyty wypełnione były muzyką z elementami jazz-rocka, a wśród tekstów wykorzystano twórczość poetów współczesnych, takich jak Tadeusz Nowak, Tadeusz Śliwiak, Ryszard Krynicki czy Mieczysław Jastrun.

W 1976 ponownie nawiązał współpracę z Pawluśkiewiczem oraz napisał muzykę do tekstów Witkacego. W 1977 na 15. KFPP w Opolu jego piosenka „Hop – szklankę piwa” zdobyła Nagrodę Grand Prix, również na tym festiwalu przez Krystynę Jandę wykonywana była piosenka „Guma do żucia”, której muzykę i słowa napisał Grechuta. Był również, wraz z Krzysztofem Jasińskim i Janem Kantym Pawluśkiewiczem, współautorem musicalu Szalona lokomotywa według Witkacego, prezentowanego w latach 1977–1980, m.in. w krakowskim Teatrze STU oraz katowickim Spodku[2].

W 1976 rozpoczął, trwającą blisko 10 lat, współpracę z Piwnicą pod Baranami. W 1979 nagrał płytę z pieśniami do słów poety Tadeusza Nowaka, które poza nim zaśpiewali Teresa Haremza, Magda Umer oraz Marian Opania. Utwory te, pochodzące ze spektaklu Zapach łamanego chleba nie spotkały się jednak z dobrym przyjęciem[2]. W 1981 ukazały się Śpiewające obrazy, płyta nagrana ponownie z zespołem Anawa, na której znalazły się piosenki inspirowane obrazami van Gogha, Picassa, Degasa, Moneta, Renoira i Wyspiańskiego, a także muzyka ze spektaklu Otello.

W 1984 wspólnie z Krystyną Jandą nagrał album pt. W malinowym chruśniaku, z wierszami Bolesława Leśmiana. Do własnych tekstów wrócił w 1986, wydając w 1987 płytę pt. Wiosna – ach to ty, która wypełniona była lżejszą muzyką i przyniosła tytułowy przebój, a także zawierała fragmenty muzyki ze spektakli Colas Breugonon, Tumor Witkacego i Kronika Olsztyńska. W 1987 napisał muzykę do przedstawienia teatralnego Jana Brzechwy – Kopciuszek. W 1989 wydał płytę pt. Krajobraz pełen nadziei. W 1991 wydał Piosenki dla dzieci i rodziców, nagrane wspólnie z aktorami Teatru Starego w Krakowie oraz dziecięcym chórem Gama. W 1994 wydał album pt. Dziesięć ważnych słów, zawierający utwory poświęcone istotnym wartościom w życiu. Nawiązywał w nich do Dekalogu, określając je jako „dziesięć przykazań człowieka współczesnego”[6].

W 2000 ukazał się zestaw pt. Świecie nasz, zawierający wszystkie 13 albumów Grechuty. Kompilacja otrzymała w 2001 Nagrodę Muzyczną Fryderyk w kategorii „najlepsza reedycja”. Zestaw został wznowiony w 2005, uzupełniono go wtedy o album Niezwykłe miejsca, a także o składającą się z nagrań archiwalnych płytę Godzina miłowania[7].

W 2003 wspólnie z zespołem Myslovitz wykonał cover ich przeboju „Kraków”, który znalazł się na dwupłytowym albumie The Best of Myslovitz. Ostatnią płytą Grechuty z premierowym materiałem były Niezwykłe miejsca (2004), na którym znalazły się piosenki poświęcone miejscom, które go oczarowały[2].

W 2006 na 43. KFPP w Opolu został uhonorowany Grand Prix tego festiwalu (Nagroda Prezesa TVP).

Działalność pozamuzyczna | edytuj kod

Był aktywnym malarzem, odbywały się wystawy obrazów jego autorstwa, m.in. w Krakowie (1981), Bytomiu (1984) czy Myślenicach (1986). Interesował się także rzeźbą i filozofią.

Wystąpił w filmie Andrzeja Wajdy Polowanie na muchy (1969)[2] oraz w filmie Tumor Witkacego (1985).

Śmierć i pogrzeb | edytuj kod

Zmarł nagle w nocy 9 października 2006, w wyniku niewydolności krążenia, która była skutkiem ogólnego pogorszenia stanu zdrowia spowodowanego kilkoma czynnikami[8].

17 października 2006[9][10] został pochowany w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie[11]. Pogrzeb poprzedziła msza święta w Kościele Mariackim, gdzie artyści Piwnicy pod Baranami zaśpiewali Przychodzimy, odchodzimy i Dezyderata. Gdy trumna z ciałem Marka Grechuty opuszczała bazylikę, rozległy się oklaski, którym towarzyszyła melodia piosenki artysty „Ocalić od zapomnienia”. Od bramy Cmentarza Rakowickiego trumnę Marka Grechuty nieśli jego przyjaciele z Piwnicy, m.in.: Grzegorz Turnau, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Zbigniew Preisner. Nad grobem Jan Kanty Pawluśkiewicz odczytał wiersz napisany przez Leszka Aleksandra Moczulskiego. W pogrzebie Grechuty uczestniczyli m.in.: Grzegorz Turnau, Mirosław Czyżykiewicz, Jacek Zieliński, Anna Szałapak, Jacek Wójcicki, Artur Rojek, Leszek Wójtowicz i prezydent Krakowa Jacek Majchrowski.

Życie prywatne | edytuj kod

W 1970 poślubił Danutę, razem mieli syna Łukasza, absolwenta Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Karierę Grechuty poważnie utrudniało zaburzenie afektywne dwubiegunowe, na które cierpiał przez wiele lat. Zdarzało się, że z tego powodu przerywał próby, a nawet występy, co było przez widzów błędnie uważane za skutki nadużycia alkoholu[12]. Zaburzenie ujawniło się już w młodości, po nagłym rozstaniu z Haliną Marmurowską, ukochaną dziewczyną Grechuty. Potem przez wiele lat artystę wspierała żona Danuta, organizując mu życie, ale długotrwałe napady silnej depresji wyłączały Grechutę z funkcjonowania[13]. Jego stan pogorszyło nagłe zaginięcie syna w 1999 – Grechuta wówczas wziął udział w programie Ktokolwiek widział, ktokolwiek wie, w którym poruszano sprawę. Syn Łukasz, który wyruszył w samotną pieszą pielgrzymkę do Santiago de Compostela i Rzymu, odnalazł się po 8 miesiącach od emisji programu [14].

Upamiętnienie | edytuj kod

O Marku Grechucie powstały trzy publikacje książkowe: „Marek Grechuta. Portret artysty” (2006) Wojciecha Majewskiego, „Marek. Marek Grechuta we wspomnieniach żony Danuty” (2011) Danuty Grechuty i Jakuba Barana oraz „Chwile, których nie znamy. Opowieść o Marku Grechucie” (2013) Marty Sztokfisz.

9 października 2007 na Cmentarzu Rakowickim odsłonięto pomnik Grechuty. Uroczystość poprzedził przemarsz korowodu złożonego z przyjaciół poety i miłośników jego twórczości.

W 2008 powstał krótkometrażowy film dokumentalny o Grechucie pt. „Danuta i Marek Grechutowie” w ramach serialu Taka miłość się nie zdarza, wyreżyserowany przez Dagmarę Kossak, a wyprodukowany przez TVN Style[15]. W 2009 powstał film dokumentalny o życiu Grechuty pt. Gdziekolwiek będę..., wyreżyserowany przez Piotra Poraja-Poleskiego i sfinansowany przez Polski Instytut Sztuki Filmowej oraz Telewizję Polską[16]. Scenariusz filmu, obok reżysera, współtworzyła Danuta Grechuta[17].

NBP planował emisję monety z wizerunkiem Marka Grechuty w ramach serii Historia polskiej muzyki rozrywkowej[18], lecz plany te nie zostały dotąd zrealizowane.

Piosenka Marka Grechuty „Dni, których nie znamy” jest nieoficjalnym hymnem kibiców drużyny piłkarskiej Korony Kielce. Utwór jest odgrywany i śpiewany przed meczami drużyny na Stadionie Miejskim w Kielcach[19][20].

W kwietniu 2014 Radio Zet i Radio Zet Gold wyemitowały 20-odcinkowe słuchowisko będące wersją audio fragmentów książki Jakuba Barana i Danuty Grechuty pt. „Marek. Marek Grechuta we wspomnieniach żony Danuty”[21]. Fragmenty czytała Magdalena Różczka. Dzięki staraniom Danuty Grechuty oraz Fundacji „Korowód” im. Marka Grechuty wszystkie odcinki są sukcesywnie publikowane na profilu artysty w serwisie Facebook oraz w YouTube[21].

We wrześniu 2015 nakładem wydawnictwa Prószyński i S-ka ukazał się zbiór wierszy Marka Grechuty pt. Pani mi mówi niemożliwe... Najpiękniejsze wiersze i piosenki[22].

Patron

W Bielawie, Lublinie[23], Opolu, Ostrowie Wielkopolskim, Radomiu, Słupsku[24] i Turku[25] znajdują się ulice, których patronem jest Marek Grechuta.

Polska szkoła społeczna w Porsgrunn w Norwegii jako pierwsza szkoła nosi imię Marka Grechuty[26].

W 2014 amfiteatrowi Miejskiego Domu Kultury w Świnoujściu uroczyście nadano imię Marka Grechuty[27].

Od 2018 Park Krakowski w Krakowie ma za patrona Grechutę[28].

Artystę upamiętnia odbywający się corocznie w Krakowie Grechuta Festival.

Nagrody i odznaczenia | edytuj kod

Dyskografia | edytuj kod

Albumy studyjne | edytuj kod

Albumy koncertowe | edytuj kod

  • Upojenie (1994)
  • The Best (1997)
  • Serce (2001)
  • Unikaty (2006; płyta dołączona do książki „Marek Grechuta. Portret artysty”)
  • Koncerty: Warszawa '73 (2014)
  • Koncerty: Opole '76 (2014)
  • Koncerty: Kraków '81 (2014)
  • Koncerty: Kraków '84 (2014)
  • Koncerty: Opolski korowód (2015)

Minialbumy | edytuj kod

Single | edytuj kod

Pocztówki dźwiękowe | edytuj kod

  • „Będziesz moją panią” (1970)
  • „Nie dokazuj” (1970)
  • „Dni, których nie znamy” (1971)
  • „Korowód” (1971)
  • „Świecie nasz” (1971)

Kompilacje | edytuj kod

Albumy poświęcone Markowi Grechucie | edytuj kod

Zbiory poezji Marka Grechuty | edytuj kod

Źródło[2]

  • Będziesz się uśmiechać (1985)
  • Sztandary (1988)
  • Na serca dnie (1990)
  • Krajobraz pełen nadziei (1990)
  • Pani mi mówi niemożliwe... Najpiękniejsze wiersze i piosenki (2015)

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ RadosławR. Rabiański RadosławR., Krakowska scena muzyczna. Encyklopedia. Piosenka, jazz, rock, heavy metal, muzyka alternatywna, hip-hop, muzyka klubowa, Kraków: Muzyka Iagellonica, 2006, ISBN 83-7099-139-4, OCLC 166887263 [dostęp 2020-02-06] .
  2. ↑ a b c d e f Leszek Gnoiński, Jan Skaradziński: Encyklopedia Polskiego Rocka. Poznań: In Rock, 2006, s. 227–231. ISBN 83-60157-14-6.
  3. ↑ Jaki był Marek Grechuta? (pol.). [dostęp 2016-08-11].
  4. ↑ Joanna Nowicka: W Zamościu nie będzie Festiwalu Marka Grechuty (pol.). W: Kurier Lubelski [on-line]. Polskapresse sp. z o.o., 2011-06-08. [dostęp 2016-08-11].
  5. ↑ „Korowód z Grechutą” – Jan Bończa-Szabłowski. Rzeczpospolita 07.11.2002.
  6. ↑ Daniel Wyszogrodzki: Świecie nasz – książeczka. EMI Music Poland, 2005.
  7. ↑ WAK: 15-płytowa edycja „Dzieł zebranych” artysty. Dziennik Polski, 2005-10-24. [dostęp 2016-08-11].
  8. ↑ Paweł Piotrowicz: Nie byłam na to gotowa. muzyka.onet.pl. [dostęp 2016-08-11].
  9. ↑ Pogrzeb Marka Grechuty | News O.pl.
  10. ↑ Tysiące osób pożegnały Grechutę – Wiadomości – WP.PL.
  11. ↑ Klepsydra.
  12. ↑ Marek Grechuta do końca walczył z przerażającą chorobą. muzyka.wp.pl. [dostęp 2016-08-11].
  13. ↑ Marek Grechuta: Danuta była jego jedyną szansą. dramaty-gwiazd-populada.pl. [dostęp 2016-08-11].
  14. ↑ Dlaczego zniknął syn Marka Grechuty Fakt, 2016-10-09 [dostęp 2021-01-23]
  15. ↑ Medal Gloria Artis dla twórców i działaczy kultury. vod.pl. [dostęp 2012-10-13].
  16. ↑ Premiera filmu dokumentalnego „Gdziekolwiek będę…” w TVP2 – Telewizja Polska SA.
  17. ↑ Gdziekolwiek będę... w bazie filmpolski.pl
  18. ↑ Zapowiedź planu emisji monet kolekcjonerskich oraz monet 2 zł Nordic Gold na 2010 r.
  19. ↑ Poznaj niezwykłe kieleckie związki Marka Grechuty, echodnia.
  20. ↑ Marek Grechuta kandydatem do „alei sław”.
  21. ↑ a b http://grechutafestival.pl/grechutafestival/news/108.
  22. ↑ Pani mi mówi niemożliwe (pol.). Lubimyczytać.pl Sp. z o.o.. [dostęp 2016-08-11].
  23. ↑ ArturA. Jurkowski ArturA., Grechuta, Kaczmarski, Niemen patronami ulic na Sławinie, „Kurierlubelski.pl” [dostęp 2017-11-30]  (pol.).
  24. ↑ z, Patronami ulic w Słupsku zostaną Niemen, Kaczmarski i Grechuta!, „gp24.pl” [dostęp 2017-11-30]  (pol.).
  25. ↑ OlaO. Braciszewska OlaO., Turek: Pierwsza w Polsce ulica imienia Grechuty, „Gloswielkopolski.pl” [dostęp 2017-11-30]  (pol.).
  26. ↑ Monika Waluś: Pieśniarz wygrał z papieżem. Tak nie może być w powiecie wadowickim (pol.). W: Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2018-01-29. [dostęp 2018-02-13].
  27. ↑ NetN. Factory NetN., Amfiteatr im. Marka Grechuty, swinoujscie.info.pl [dostęp 2019-08-21]  (pol.).
  28. ↑ Park Krakowski zyskał imię Marka Grechuty. Wkrótce wielkie otwarcie.
  29. ↑ Spotkanie twórców i artystów polskiej estrady. „Nowiny”. 146, s. 2, 2 lipca 1979. 
  30. ↑ M.P. z 2000 r. nr 17, poz. 369.
  31. ↑ Medal Gloria Artis dla twórców i działaczy kultury. wiadomosci.wp.pl, 2005-10-05. [dostęp 2016-08-11].
  32. ↑ Anielskie Certyfikaty Anioł w Miasteczku [dostęp 2021-01-08]  (pol.).
  33. ↑ M.P. z 2007 r. nr 9, poz. 92.
  34. ↑ a b Platynowe płyty CD przyznane w 2007 roku, ZPAV [dostęp 2020-11-09] .

Bibliografia | edytuj kod

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (osoba):
Na podstawie artykułu: "Marek Grechuta" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy