Mauretania

Na mapach: 21°N 11°W/21,000000 -11,000000

Mauretania w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Mauretania (arab. موريتانيا, Muritanija), nazwa oficjalna Islamska Republika Mauretańska (arab. الجمهورية الإسلامية الموريتانية, Al-Dżumhurija al-Islamija al-Muritanija) – państwo w północno-zachodniej Afryce, nad Atlantykiem. Graniczy z Senegalem, Mali, Algierią i Saharą Zachodnią. Znaczną część kraju stanowią pustynne terytoria saharyjskie.

Spis treści

Ustrój polityczny | edytuj kod

Mauretania jest republiką parlamentarną, z prawem stanowiącym kombinację prawa islamu i francuskiego prawa cywilnego[3]. Według konstytucji uchwalonej w roku 1991 głową państwa i szefem rządu jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 6-letnią kadencję. Władza ustawodawcza należy do 2-izbowego parlamentu: Zgromadzenia Narodowego (81 deputowanych z wyborów powszechnych na 5-letnią kadencję) i Senatu (56 senatorów z wyborów pośrednich na 6-letnią kadencję). Władzę wykonawczą sprawuje rząd z premierem powoływanym przez prezydenta.

Geografia | edytuj kod

 Osobny artykuł: Geografia Mauretanii.

Mauretania ma dostęp do Oceanu Atlantyckiego (linia brzegowa to 1200 km). Większa część kraju to pustynia Sahara. Jedyną dużą rzeką, która nie wysycha, jest Senegal (graniczna). Najwyższe wzniesienie: Kudjat Idżdżil – 915 m n.p.m.

Na południu kraju, w strefie Sahelu, częstym elementem krajobrazu są sawanny porośnięte akacjami (guma arabska). Ku północy stają się coraz suchsze, przechodząc stopniowo w pustynie.

Podział administracyjny | edytuj kod

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Mauretanii.

Mauretania podzielona jest na 12 regionów administracyjnych i 1 dystrykt stołeczny. Regiony dzielą się dalej na 44 departamenty, noszące nazwy swoich stolic.

Historia | edytuj kod

Meczet w Szinkicie

W starożytności tereny współczesnej Mauretanii zamieszkiwane były przez plemiona Bafour – przodków współczesnej czarnej ludności z grup etnicznych Soninke i Imraguen. W średniowieczu Bafour zostali w znacznej części wyparci przez koczownicze plemiona berberyjskie. W XI-XII wieku Mauretania, rządzona przez dynastię Almorawidów, była znaczącym państwem, potem podległa sułtanowi Maroka. W XV wieku na wybrzeżach powstały faktorie handlowe Portugalczyków, później także Holendrów, Francuzów i Brytyjczyków, którzy wzajemnie rywalizowali o wpływy w regionie. Od 1903 protektorat, a następnie kolonia francuska, od 1958 autonomiczna Mauretańska Republika Islamska w ramach Wspólnoty Francuskiej, a od 1960 niepodległa republika.

 Osobny artykuł: wojna w Saharze Zachodniej.

Pierwszym prezydentem republiki został Muchtar wuld Dadda będący przywódcą jedynej legalnej Partii Ludu Mauretanii[4]. Początkowo większość krajów arabskich nie uznała niezależności Mauretanii i potwierdzała słuszność marokańskich pretensji do obszarów Mauretanii. Mauretania w rezultacie zmuszona była do zawiązania bliższych relacji z Francją i z państwami Czarnej Afryki. W 1969 roku Maroko uznało niepodległość Mauretanii co spowodowało zbliżenie kraju do państw arabskich. W 1975 roku Daddah wprowadził program reform zapowiadających ustanowienie demokracji islamskiej, narodowej, centralistycznej i socjalistycznej oraz wprowadził w życie porozumienie z Marokiem i Hiszpanią odnośnie do podziału Sahary Zachodniej[5]. W tym samym roku na północy Mauretanii doszło do wojny z siłami Frontu Polisario[6].

W latach 1978 i 1979 doszło do wojskowych zamachów stanu, w wyniku których władzę przejął Wojskowy Komitet Odrodzenia Narodowego a dotychczas rządząca Partia Ludu Mauretanii została zdelegalizowana[7]. Władzę w wyniku puczu objął Muhammad Chuna uld Hajdalla który wprowadził w kraju islamskie prawo szariatu[8]. W 1979 roku Mauretania po nieudanych starciach z Frontem Polisario, zrzekła się pretensji do terenu Sahary Zachodniej, a w 1984 roku uznała niepodległość kraju[9]. W 1981 roku miał miejsce nieudany zamach stanu o którego organizacje rząd oskarżył Maroko[10]. W tym samym roku Mauretania jako ostatni kraj na świecie zdelegalizowała niewolnictwo[11], ale dopiero w 2007 roku wprowadzono przepisy pozwalające ścigać osoby korzystające z pracy niewolniczej, które jednak nie są przestrzegane, gdyż jest ono tolerowane przez duchowieństwo i urzędników[12]. W roku 1984 do władzy, w wyniku zamachu stanu doszedł Maawija uld Sid’Ahmad Taja[13][14]. Taja swoją władzę oparł na prawicowej Republikańskiej Partii Demokratycznej i Socjalnej[15]. Do połowy lat 90. prowadził proiracką politykę zagraniczną z której zrezygnować musiał na skutek międzynarodowej izolacji kraju po I wojnie w Zatoce Perskiej[5].

 Osobny artykuł: zamach stanu w Mauretanii (2005).

W 2005 roku doszło do puczu wojskowego który odsunął od władzy Taję. Do marca 2007 roku prezydentem kraju był pułkownik Ili uld Muhammad Fal. Wybory prezydenckie w marcu 2007 roku wygrał startujący jako niezależny, ale postrzegany zwykle jako popierany przez Wojskową Radę Sprawiedliwości i Demokracji polityk Sidi uld Szajch Abdallahi.

 Osobny artykuł: zamach stanu w Mauretanii (2008).

Rano 6 sierpnia 2008 prezydent Abdallahi odwołał ze stanowiska szefa straży prezydenckiej Abd al-Aziza oraz kilku innych wojskowych. W tym samym dniu generał Abd al-Aziz zainicjował zamach stanu, zajmując pałac prezydencki w Nawakszucie[16]. Prezydent i premier Jahja uld Ahmad al-Waghaf, i minister spraw wewnętrznych zostali zatrzymani. W swoim oświadczeniu Abd al-Aziz ogłosił unieważnienie dekretu prezydenta o odwołaniu straży bezpieczeństwa[17] oraz objęcie przywództwa w powołanej Radzie Państwa[18].

7 sierpnia 2008 ogłoszono skład 11-osobowej Rady Państwa na czele z Abd al-Azizem, która miała sprawować władzę w kraju. Rada Państwa ogłosiła Abdallahiego „byłym prezydentem” i zapowiedziała przeprowadzenie nowych wyborów prezydenckich „tak szybko jak to możliwe”[19]. 7 sierpnia 2008 w Nawakszut obyła się demonstracja poparcia dla zamachu licząca tysiąc uczestników. Mieszkańcy stolicy wykrzykiwali imię Abd al-Aziza, nieśli jego portrety i maszerowali w stronę pałacu prezydenckiego. Tego samego dnia odbył się marsz protestacyjny, w którym uczestniczyło od 200 do 300 osób i który został rozpędzony przez policję[20]. Wkrótce Rada Państwa wydała oświadczenie, w którym zapowiedziała zachowanie zasad konstytucji i demokratycznych instytucji. Poinformowała również o utrzymaniu zezwolenia na działalność partii politycznych i wolność prasy. 8 sierpnia 2008 cztery partie, sprzeciwiające się zamachowi stanu (Narodowy Pakt na rzecz Demokracji i Rozwoju -PNDD-ADIL, Powszechny Sojusz Postępowy -APP, Unia Sił Postępu -UFP, Al-Mithaq) zawarły sojusz polityczny i utworzyły Narodowy Front Obrony Demokracji. Tego samego dnia w Nawakszut odbył się wiec protestacyjny przeciw juncie wojskowej[21].

11 sierpnia 2008 junta wojskowa zwolniła z aresztu domowego premiera al-Waghafa[22]. 14 sierpnia 2008 Abd al-Aziz mianował nowym premierem Mulaja uld Muhammada al-Aghzafa[23][24]. 21 grudnia 2008 junta wojskowa uwolniła z aresztu domowego prezydenta Abdallahiego[25]. 15 września 2008 Zgromadzenie Narodowe przyjęło plan zorganizowania wolnych i uczciwych wyborów w ciągu 12-14 miesięcy, wyznaczając ich datę graniczną na koniec 2009 roku[26]. W styczniu 2009 media państwowe ogłosiły, iż nowe wybory prezydenckie zostały zaplanowane przez Radę Narodową na 6 czerwca 2009[27]. W kwietniu generał Abd al-Aziz zrezygnował z funkcji przewodniczącego Rady Państwa, by wziąć udział w wyborach[28]. Ostatecznie, po wypracowaniu porozumienia z opozycją, wybory prezydenckie odbyły się 18 lipca 2009. Zdecydowane zwycięstwo w nich odniósł Muhammad uld Abd al-Aziz, zdobywając 52,6% głosów. Opozycja odrzuciła wyniki wyborów, uznając je za „prefabrykowane” oraz wezwała społeczność międzynarodową do wszczęcia dochodzenia w sprawie uczciwości przebiegu procesu wyborczego. Międzynarodowi obserwatorzy z Unii Afrykańskiej i Ligi Państw Arabskich nie stwierdzili jednak żadnych oszustw wyborczych[29][30].

Demografia | edytuj kod

Populacja Mauretanii w milionach mieszkańców[31]

Około 40% ludności to czarni Maurowie (ludność pochodzenia afrykańskiego mówiąca w języku arabskim) zwani jako Haratyni, 30% mieszkańców to biali Maurowie, czyli Arabo-Berberowie, nad rzeką Senegal mieszkają ludy murzyńskie (Wolofowie, Tukulerzy, Soninke, Fulanie), ok. 30% ludności[32]. Główną religią państwa jest islam. Przyrost naturalny 32,1‰ (2003), przy bardzo wysokim wskaźniku urodzeń 49,6‰ (1991); w północnej i wschodniej części kraju ludność skupiona w nielicznych oazach. W dolinie rzeki Senegal średnia gęstość zaludnienia ponad 10 mieszkańców na km², średnia gęstość zaludnienia kraju 2 mieszkańców na km² (1992). Susza lat 70. i 80. spowodowała masową wędrówkę ludności koczowniczej do miast (1963 Nomadowie stanowili 83% ogółu ludności). Ludność miejska 39%; gł. m. poza stolicą to Nawazibu i Kajhajdi, z rolnictwa utrzymuje się ok. 60% ludności.

W zależności od szacunków przyjmuje się, że 140 tys. do 280 tys. mieszkańców kraju, tzw. Haratyni, to niewolnicy (10–20% populacji)[12].

Religie | edytuj kod

 Osobny artykuł: Diecezja Nawakszut.

Struktura religijna kraju w 2019 roku, według World Christian Database[33]:

Gospodarka | edytuj kod

Rybacy na plaży w Nawakszucie Pociąg kolei mauretańskiej, wyładowany rudą żelaza

Mauretania jest ubogim krajem rolniczym. Państwo to jest bardzo słabo rozwinięte (do końca lat 60. – koczownicze pasterstwo), silnie uzależnione od pomocy zagranicznej (gł. kapitał francuski). Podstawą gospodarki jest rybołówstwo (w latach 70. i 80. – górnictwo rud żelaza i miedzi). Roczne połowy morskie to ponad 90 tys. ton (głównie sardynki i tuńczyk).

  • Wskaźniki gospodarcze: (2009)
    • PKB: 3,029 mld USD
    • PKB na 1 mieszkańca: 975 USD
    • Tempo wzrostu gospodarczego: 1,5%
    • Inflacja: 7,0% (2007)
    • Stopa bezrobocia: 30% (2008)

Przemysł i górnictwo | edytuj kod

W 2006 roku Mauretania dołącza do państw eksportujących ropę naftową. Państwo z podmorskich złóż na swoim terytorium ma wydobywać 27 mln baryłek ropy rocznie. Dochody z eksportu będą sięgać 1,7 mld USD.

Poza tym Mauretania posiada złoża rud żelaza, rud miedzi, złota i gipsu.

Rolnictwo | edytuj kod

Uprawy | edytuj kod

proso, sorgo, ryż, kukurydza

Hodowla | edytuj kod

bydło, owce, kozy

Emisja gazów cieplarnianych | edytuj kod

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Mauretanii wyniosła w 1990 roku 6,163 Mt, z czego tylko 684 t stanowił dwutlenek węgla, a głównym gazem cieplarnianym emitowanym przez ten kraj był metan, natomiast podtlenek azotu był drugi w kolejności. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 337 kg dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na tysiąc dolarów amerykańskich PKB – 120 kg. Od tego czasu emisje ogólne tych gazów zasadniczo rosną w niedużym tempie. Skokowy wzrost emisji samego dwutlenku węgla nastąpił w roku 1992 i od tego czasu proporcja jego i N2O jest podobna. Przez kolejne kilkanaście lat jego emisje pozostawały na zbliżonym poziomie, a po spadku w 2008 nastąpił dość szybki wzrost i powrót do poprzedniego poziomu. Głównym źródłem emisji dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego cały czas był transport. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wynosiła 3,239 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 714 kg i w przeliczeniu na tysiąc dolarów PKB – 198 kg[34].

Handel | edytuj kod

Mauretania głównie importuje maszyny i materiały budowlane. Eksportuje ryby, ropę naftową i złoto.

Transport | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency, cia.gov [dostęp 2017-10-05]  (ang.).
  2. ↑ a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2018 (ang.). [dostęp 2018-06-28].
  3. ↑ Facts About Mauritania, worldfacts.us [dostęp 2017-11-25] .
  4. ↑ Meredith, Martin (2005), The Fate of Africa: A History of Fifty Years of Independence, New York: Public Affairs Publishing, s. 69.
  5. ↑ a b Mauretania. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2015-06-23] .
  6. ↑ Haidalla, Mohamed Khouna Ould (ang.). rulers.org. [dostęp 2009-07-23].
  7. ↑ Abdel Wedoud Ould Cheikh: Sozialstrukturen und politische Macht in Mauretanien, s. 4.
  8. ↑ Mauritania History (ang.). Encyclopædia of the Orient. [dostęp 2009-07-23].
  9. ↑ Mauritania: Regional Security Concerns (ang.). Library of Congress Country Studies.. [dostęp 2009-07-23].
  10. ↑ THE HAIDALLA REGIME (ang.). Library of Congress Country Studies. [dostęp 2009-07-23].
  11. ↑ anti-slavery (ang.). [dostęp 2020-05-24].
  12. ↑ a b Robert Stefanicki: Mauretania – nawet co piąty mieszkaniec może być niewolnikiem Cały (pol.). W: Gazeta Wyborcza [on-line]. Agora SA, 2014-09-27. [dostęp 2014-09-27].
  13. ↑ Kontynenty i państwa: Afryka. Kraków: Fogra, 2000, s. 288. ISBN 83-7227-729-X.
  14. ↑ AROUND THE WORLD; Mauritania’s President Arrested by Coup Leader (ang.). The New York Times, 14 grudnia 1984. [dostęp 2009-07-23].
  15. ↑ „Mauritania’s new junta keeps on winning friends”, Middle East Online, 8 sierpnia 2005.
  16. ↑ Zamach stanu w Mauretanii. Władza w rękach strażników, Gazeta.pl, 6 sierpnia 2008 [zarchiwizowane z adresu 2008-08-09] .
  17. ↑ „Mauritania forces stage coup after officers sacked”, washingtonpost.com, 6 sierpnia 2008.
  18. ↑ „Troops stage coup in Mauritania”, BBC News, 6 sierpnia 2008.
  19. ↑ „Mauritanian junta promises polls”, BBC News, 7 sierpnia 2008.
  20. ↑ „Mauritania police break up anti-coup rally”, AFP, 7 sierpnia 2008.
  21. ↑ „Hundreds attend anti-coup rally in Mauritania”, AFP, 8 sierpnia 2008.
  22. ↑ „Mauritania’s toppled PM released”, BBC News, 11 sierpnia 2008.
  23. ↑ „Mauritania junta names respected diplomat as PM”, Reuters, 14 sierpnia 2008.
  24. ↑ „New Mauritanian Prime Minister Moulaye Ould Mohamed Laghdaf”, yahoo.com, 14 sierpnia 2008.
  25. ↑ „Mauritania frees deposed leader”, BBC News, 21 grudnia 2008.
  26. ↑ „Reactions Are Mixed After Mauritania Election Date Announcement”, VOA News, 15 września 2008.
  27. ↑ „Mauritanian junta plans elections on June 6”, AFP, 23 stycznia 2009.
  28. ↑ „Mauritania’s Military Ruler Steps Down to Run for President”, VOA News, 16 kwietnia 2009.
  29. ↑ „Junta leader wins vote, opposition calls results 'prefabricated'”, France24, 20 lipca 2009.
  30. ↑ „Junta leader declared Mauritania president”, AFP, 20 lipca 2009.
  31. ↑ World Population Prospects – Population Division – United Nations (dostęp 2017-11-08).
  32. ↑ CIA Factbook.
  33. ↑ WWL 2020 Country Dossier Mauritania, Open Doors USA [dostęp 2020-06-13] .
  34. ↑ Mauritania, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report - Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 158, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9  (ang.).

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (republika islamska):
Na podstawie artykułu: "Mauretania" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy