Melbourne

Na mapach: 37°48′S 144°57′E/-37,800000 144,950000

Melbourne w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Melbourne (wym. [ˈmelbən] lub [ˈmɛlbərn]) – miasto w południowo-wschodniej Australii położone nad zatoką Port Phillip Oceanu Indyjskiego, stolica stanu Wiktoria[3]. Jest drugim co do wielkości miastem Australii i Oceanii (po Sydney)[4] z liczbą ludności wynoszącą 5 mln mieszkańców. W latach 1901–1927 stolica Australii[5].

Uznane przez czasopismo „The Economist” za „Najlepsze miasto do życia na świecie” w latach 2011–2017[6]. W Melbourne – obok Sydney – znajduje się największe skupisko polonijne Australii[7]. Siedziba konsula honorowego Polski[8].

Spis treści

Toponimia | edytuj kod

Nazwa miasta pochodzi od posiadłości rodowej jednego z brytyjskich premierów – Williama Lamba, wicehrabiego Melbourne. Majątek ten znajdował się w pobliżu wsi Melbourne w hrabstwie Derbyshire w Anglii.

Geografia | edytuj kod

Melbourne położone jest w południowo-wschodniej części kontynentu australijskiego i jest najbardziej na południe wysuniętą stolicą kontynentu. Miasto położone jest nad zatoką Port Phillip u ujścia rzeki Yarra, której aborygeńska nazwa oznacza płynącą wodę. We wschodniej części miasta położone są Góry Dandenong.

Klimat | edytuj kod

Klimat Melbourne charakteryzuje się, jako przejściowy morski z dobrze zauważalnymi wahaniami wilgotności – względnie dużymi opadami zimą (czerwiec-sierpień) i suchym latem (grudzień-luty). Powodem tego jest położenie Melbourne znajdującego się na pograniczu dwóch stref: gorącej śródlądowej i zimnej południowo-oceanicznej.

Dzienne różnice temperatur są najbardziej zauważalne wiosną i latem. Spowodowane jest to tworzeniem się wtedy chłodnych frontów atmosferycznych nadchodzących od strony morza. Są one przyczyną szeregu zjawisk takich jak: burze i wichury, duże zmiany temperatur oraz intensywne deszcze. Występują one przelotnie. Są często uciążliwe i znacznie obniżają temperaturę, ale też szybko mijają i bardzo szybko „rozpogadza się”, rośnie nasłonecznienie i z tym temperatura, które szybko ustępują na rzecz wcześniejszych opadów. Takie wahania pogodowe zdarzają się wielokrotnie w ciągu dnia.

Melbourne zimą jest najchłodniejszą spośród wszystkich stolic stanów kontynentalnej Australii. Najniższą zanotowaną temperaturą była: –2,8 °C, z 4 lipca 1901 r. Jakkolwiek zima w Melbourne jest bogata w opady, to śnieg występuje tu niezwykle rzadko. Ostatni opad śniegu z deszczem wystąpił w centrum miasta 25 sierpnia 1986 r., zaś sam śnieg spadł po raz ostatni we wschodnich dzielnicach i Mount Dandenong 10 sierpnia 2005 r. Zjawisko to się powtarzało 15 października 2006 r., 25 grudnia 2006 r. i 10 sierpnia 2008 r.

Wiosną Melbourne zwykle należy do długiej pory wpółsuchej, ze skąpymi opadami deszczu i bezchmurnym niebem. Środek lata przypada na styczeń i luty, gdzie dzienny wzrost temperatury w porównaniu z Sydney jest podobny. Letnie dni w Melbourne są znacznie wydłużone i wyjątkowo gorące. Najwyższa zanotowana temperatura wyniosła 46,4 °C (7 lutego 2009).

Historia | edytuj kod

Najstarsza australijska stacja kolejowa Flinders Street przy skrzyżowaniu ulic Swanston (horyzontalnie) i Flinders. (1927)

Melbourne zostało założone 30 sierpnia 1835[12] przez grupę wolnych osadników pod przywództwem Jana Batmana, w przeciwieństwie do innych stolic Australii, które były z początku koloniami karnymi (wyjątkiem są również Adelaide i Perth). Odkrycie złota w środkowej Wiktorii w latach 50. XIX wieku zapoczątkowało gorączkę złota i Melbourne szybko rosło jako największe miasto portowe w regionie. W latach 80. XIX wieku Melbourne było drugim pod względem wielkości miastem Imperium Brytyjskiego i było znane jako Marvellous Melbourne (Wspaniałe Melbourne). Dzisiaj Melbourne posiada największą liczbę budowli epoki wiktoriańskiej na świecie po Londynie.

Melbourne zostało pierwszą stolicą Federacji Australii 1 stycznia 1901. Pierwszy federalny parlament został otwarty 9 maja 1901. Melbourne pozostało siedzibą rządu i stolicą do 9 maja 1927, kiedy otwarto parlament w nowo wybudowanej stolicy Canberra.

Melbourne było gospodarzem letnich igrzysk olimpijskich w 1956 roku. Były to pierwsze w historii igrzyska przeprowadzone na południowej półkuli (późniejsze to: Sydney 2000 i Rio de Janeiro 2016).

Najważniejsze daty | edytuj kod

Federal Coffee Palace
  • 1803 – kolonia karna założona przez kapitana Davida Collinsa w pobliżu Sorrento na Półwyspie Mornington. Opuszczona po 5 miesiącach.
  • 1835 – założenie miasta na brzegu rzeki Yarra przez Johna Batmana i Johna Pascoe Fawknera.
  • 1837 – wytyczenie planu centrum miasta przez Roberta Hoddle (tzw. Hoddle Grid). Zabudowania przy ulicy Collins.
  • 1847 – nadanie praw miejskich
  • 1851 – utworzenie kolonii Wiktoria i początek gorączki złota
  • 1854 – pierwsza linia kolei parowej w Australii, łącząca Melbourne z Sandridge (Port Melbourne).
  • 1861 – pierwsza gonitwa o Puchar Melbourne
  • 1865 – Melbourne staje się największym miastem Australii, wyprzedzając Sydney.
  • 1901 – utworzenie Federacji Australii. Melbourne zostaje pierwszą stolicą kraju.
  • 1905 – pierwszy raz rozegrano Australian Open.
  • 1927 – przeniesienie stolicy do Canberry.
  • 1956 – olimpiada w Melbourne

Zaludnienie | edytuj kod

Liczba ludności Melbourne rosła gwałtownie w czasie gorączki złota. W ciągu kilku lat z różnych krajów świata przybyło prawie 125 tys. ludzi. W kolejnych dekadach (1870, 1880) Melbourne było największym miastem Australii. W latach 90. XIX wieku Melbourne zostało dotknięte głębokim kryzysem gospodarczym i utraciło znaczną część populacji. Potrzeba zwiększenia zaludnienia i przyciągnięcia nowych rąk do pracy ściągnęła do Melbourne wielu imigrantów po 1945 z takich krajów jak Wielka Brytania, Jugosławia, Holandia, Niemcy, Polska, Grecja, Włochy. Dzisiaj Melbourne jest jednym z największych skupisk ludności greckiej poza Grecją. Lata 70. i 80. XX wieku to duży napływ ludności z Azji, szczególnie uchodźców z Kambodży i Wietnamu, jak również imigrantów z Indii, Filipin i Malezji.  

Władze miejskie | edytuj kod

Nie istnieje jednostka samorządowa zarządzająca całym obszarem aglomeracji Melbourne, która podzielona jest na 31 miast oraz hrabstw, a miasto Melbourne obejmuje tylko centralną część aglomeracji i przylegające dzielnice. Każde z miast posiada wybieraną radę miasta odpowiedzialną za szereg funkcji powierzonych jej przez rząd stanowy Wiktorii, m.in. planowanie, zbiórkę śmieci, plaże, parki i ogrody, przedszkola, lokalne wydarzenia kulturalne i festiwale, usługi dla osób w podeszłym wieku itp. Większość inicjatyw rządowych dla całego miasta jest kontrolowanych przez rząd stanowy. Obejmuje to transport publiczny, główne drogi, kontrolę ruchu, policję, szkoły oraz główne projekty związane z infrastrukturą.

 Osobny artykuł: Podział aglomeracji Melbourne.

Gospodarka i edukacja | edytuj kod

Melbourne jest wielkim centrum handlowym i przemysłowym. Wiele z największych australijskich firm i międzynarodowych korporacji ma tutaj główne siedziby.

Melbourne posiada największy w Australii port morski i dużą część przemysłu samochodowego (w tym fabrykę silników Holden oraz fabryki samochodów marek Ford i Toyota) oraz wiele innych gałęzi przemysłu.

W Melbourne zlokalizowanych jest również kilka uniwersytetów (w tym University of Melbourne, Deakin University, La Trobe University, Monash University, RMIT University, Swinburne University of Technology oraz Victoria University of Technology).

Sport | edytuj kod

W Melbourne ma siedzibę 9 z 16 drużyn ogólnokrajowej ligi futbolu australijskiego – Australian Football League (AFL), których mecze przyciągają co tydzień około 40 tys. widzów na pojedynczy mecz. To właśnie Melbourne jest miejscem narodzin futbolu australijskiego, obecnie najpopularniejszego sportu w całej Australii. Wielki finał (jedno z największych sportowych wydarzeń w Australii) rozgrywany jest w ostatnią sobotę września na stadionie MCG, który może pomieścić do 100 tys. widzów. Corocznie 25 kwietnia z okazji święta narodowego ANZAC Day na stadionie MCG odbywa się mecz ligowy między Collingwood FC a Essendon FC. Mecz ten noszący nazwę ANZAC Day Clash jest najpopularniejszym po Wielkim Finale wydarzeniem w sezonowym kalendarzu AFL.

Mecz ligi AFL na stadionie Dockland
Kluby AFL z Melbourne
Inne ważne wydarzenia sportowe w Melbourne
  • Australian Open – jeden z czterech turniejów tenisowego Wielkiego Szlema
  • Melbourne Cup – jeden z najbardziej prestiżowych wyścigów konnych na świecie – jest to publiczne święto wolne od pracy w stanie Wiktoria (zawsze w pierwszy wtorek listopada)
  • Grand Prix Australii – eliminacja mistrzostw świata Formuły 1
  • Boxing Day Test match – 26 grudnia każdego roku na MCG rozpoczyna się 5-dniowy krykietowy mecz międzypaństwowy z udziałem reprezentacji Australii.
Najważniejsze zespoły piłkarskie z Melbourne

Popularne miejsca | edytuj kod

Wieżowce w Melbourne
  • stadion MCG (Melbourne Cricket Ground). Od kwietnia do września są tu rozgrywane jeden lub dwa mecze futbolu australijskiego w tygodniu. Latem rozgrywane są tu mecze krykieta. Stadion MCG po przebudowie w ramach przygotowań do Igrzysk Wspólnoty Brytyjskiej (ang. Commonwealth Games) Melbourne 2006 może pomieścić 105 tysięcy kibiców.
  • platforma widokowa, umieszczona na wysokości 237 metrów na 55. piętrze wieżowca Rialto, oferująca spektakularny widok na miasto i okolice. Rialto jest najwyższy w Melbourne (251 metrów) po ostatnio wybudowanej Eureka Tower (297 metrów).
  • Melbourne Park, miejsce rozgrywania corocznego turnieju tenisowego Wielkiego Szlema: Australian Open (w styczniu).
  • Budynek Wystawy Królewskiej i Ogrody Carlton (wpisane na Listę światowego dziedzictwa UNESCO jako pierwszy na tej liście obiekt w Australii będący dziełem rąk ludzkich, 2004).
  • Góry Dandenong – pasmo górskie leżące w granicach Melbourne (najwyższy szczyt 660 m n.p.m.), rejon lasów deszczowych porośniętych ogromnymi eukaliptusami oraz paprociami drzewiastymi. W górach zlokalizowana jest również wąskotorowa kolejka parowa Puffing Billy
  • Półwysep Mornington – półwysep okalający zatokę Port Phillip od wschodu, rejon mieszczący wiele znakomitych winnic, kilka parków narodowych, znakomite plaże (zarówno nad oceanem, jak i nad zatoką) oraz dzielnice Melbourne uznawane za najbogatsze dzielnice w całej Australii (Portsea, Sorrento).

Okolice Melbourne | edytuj kod

Osoby związane z miastem | edytuj kod

Miasta partnerskie | edytuj kod

 

Panorama Melbourne

Zobacz też | edytuj kod

Uwagi | edytuj kod

  1. ↑ Oficjalna dewiza zawarta także w herbie miasta ma brzmienie łacińskie, dla jej spopularyzowania dopuszcza się także stosowanie angielskiego przekładu.

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ General Community Profile 2016 - Australian Bureau of Statistics
  2. ↑ Australian Bureau of Statistics: 3218.0 – Regional Population Growth, Australia, 2018–19. Australian Bureau of Statistics.
  3. ↑ Brian F. Towler: The Future of Energy. Academic Press, 2014, s. 114. ISBN 978-0-12-801065-5. [dostęp 30 sierpnia 2015].
  4. ↑ Graeme Johanson, Russell Smyth, Rebecca French: Living Outside the Walls: The Chinese in Prato. Cambridge Scholars Publishing, 2009, s. 220. ISBN 978-1-4438-0369-4. [dostęp 30 sierpnia 2015].
  5. ↑ Robert Maitland: Tourism in National Capitals and Global Change. Routledge, 2014, s. 57. ISBN 978-1-317-85006-9. [dostęp 30 sierpnia 2015].
  6. ↑ Melbourne not just world's most liveable city, it's also the happiest: survey, The Age, 31 stycznia 2018 [dostęp 2018-06-24]  (ang.).
  7. ↑ Zofia Wojciechowska: Z Australii do Polski może być bardzo blisko… · Magazyn Polonia. magazynpolonia.com, 6 września 2012. [dostęp 2015-08-30].
  8. ↑ Konsulowie Honorowi. sydney.msz.gov.pl. [dostęp 2015-08-30].
  9. ↑ Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Melbourne Regional Office (1991-2020).
  10. ↑ Bureau of Meteorology: Climate statistics for Australian locations. Laverton RAAF (1991-2020).
  11. ↑ Melbourne average sea temperature – seatemperature.org.
  12. ↑ Melbourne Day - About our day (ang.). melbourneday.com.au. [dostęp 2015-08-30].

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (miasto):
Na podstawie artykułu: "Melbourne" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy