Mur pruski w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Fragment budynku z murem pruskimMur pruski (niem. Fachwerk) – rodzaj ściany szkieletowej, inaczej ryglowej, ramowej lub fachówki (z niem. Fachwerk), wypełnionej murem z cegły[1], często mylona z szachulcem, czyli ścianą szkieletową z wypełnieniem gliniano-słomianym lub gliniano-trzcinowym. Jego konstrukcja drewniana jest widoczna, często impregnowana i może być traktowana także jako element dekoracyjny. Ceglane pola elewacji, zwykle już w trakcie użytkowania budynku, mogły ulegać tynkowaniu i bieleniu, co nadawało im pozorny wygląd bielonej elewacji szachulcowej.
Spis treści
Historia | edytuj kod
Mur pruski w Polsce znany jest od średniowiecza i często był spotykany w miastach, zamkach, kościołach. W XVII-wiecznych ilustracjach pojawia się określenie o domach „budowanych na sposób pruski”. Rozpowszechnił w XIX w. na terenach ówcześnie należących do Prus (stąd potoczna nazwa „mur pruski”), co badacze wiążą ze sprzyjającym temu prawem i zaleceniami administracyjnymi pruskiego rządu[1]. Nie bez znaczenia była w owym czasie powszechna i łatwa dostępność gliny, jako materiału budulcowego, w stosunku do znacznie mniejszej (lub elitarnej) dostępności innych materiałów budulcowych (drewno czy łatwy w obróbce kamień).
Występowanie | edytuj kod
Budownictwo ryglowe stosowane było w budownictwie mieszkalnym i gospodarczym głównie w Europie Północnej, w Anglii, Niemczech, Francji, Holandii, Belgii, Danii i Szwecji.
W Polsce budowle z muru pruskiego występują na Śląsku, w zachodniej i północno-wschodniej Polsce, na Kaszubach (zabytkowe zabudowania w Swołowie i na Helu, w Łęgowie) czy Warmii i Mazurach.
Konstrukcja | edytuj kod
Elementy ściany ryglowej to:
- podwalina – belka oparta na całej długości na fundamencie i zakotwiona w nim. Podwaliny łączy się na długości na nakładkę. Od wilgoci zawartej w gruncie drewno chroni się izolacją poziomą z papy.
- oczep – górna belka zamykająca ścianę, przejmuje obciążenia od belek stropowych lub krokwi dachowych.
- słupki – w rozstawie ok. 1,0–1,5 m. Słupki połączone są z podwaliną i oczepem na czopy.
- zastrzały – ukośne belki w skrajnych polach przenoszące siły parcia wiatru i zapewniające stateczność budynku. Z podwaliną i oczepem łączy się je na wręby.
- rygle (rozwory) – elementy dzielące pola między słupami i ograniczające otwory okienne i drzwiowe. Ich zadaniem jest przejęcie obciążenia od wypełnienia i przekazanie go na słupki. Rygle ze słupkami łączy się na wręby ukośne, a z zastrzałami – na czopy.
Typologia | edytuj kod
W Polsce wyróżnia się kilka typów domów szachulcowo-ryglowych:
- dolnośląski
- kaszubski
- lubuski
- łużycki
- sudecki
- wielkopolski
Galeria | edytuj kod
-
Bydgoszcz, karczma
-
Spichlerz w Bydgoszczy
-
Stegna, kościół
-
Amboise (Francja)
-
Hornburg (Niemcy) – mur pruski po prawej, po lewej również mur pruski, ale otynkowany
-
Zrekonstruowany budynek szachulcowy przy ul. Podmurnej w Toruniu
-
Zajazd Pod Kukułką w Rzeczce
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
