Nadrenia Północna-Westfalia w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaNadrenia Północna-Westfalia (niem. Nordrhein-Westfalen; dolnoniem. Noordrhien-Westfalen; NW; NRW) – kraj związkowy w zachodniej części Niemiec, największy pod względem liczby ludności. Stolicą kraju związkowego jest Düsseldorf, największym miastem – Kolonia.
Spis treści
- 1 Historia
- 2 Geografia
- 3 Podział administracyjny
- 4 Polityka
- 5 Gospodarka
- 6 Przypisy
- 7 Bibliografia
- 8 Linki zewnętrzne
Historia | edytuj kod
Podział polityczny obszaru dzisiejszej Nadrenii Północnej-Westfalii w 1477 r.W starożytności sięgały tu granice Cesarstwa Rzymskiego. Rzymskimi miastami były m.in. Kolonia, Akwizgran, Bonn i Jülich. We wczesnym średniowieczu obszar znajdował się we władaniu frankijskim, a Akwizgran został główną rezydencją Karola Wielkiego, pierwszego zachodniego cesarza rzymskiego od czasu upadku cesarstwa zachodniorzymskiego. Katedra w Akwizgranie jest miejscem jego spoczynku. W X wieku region dzielił się na Lotaryngię (część południowo-zachodnia ze starożytnymi miastami Kolonią i Akwizgranem) i Westfalię (północ i wschód z wczesnośredniowiecznymi Dortmundem i Münsterem). W XI-XII w. z Lotaryngii wyodrębniły się księstwa Jülich, Kleve i Bergu, natomiast w westfalskiej części regionu powstały w XII w. Lippe, księstwo biskupie Münsteru i hrabstwo Mark, jednakże wiodącym krajem pozostawało arcybiskupstwo Kolonii, przekształcone w XIV w. w Elektorat Kolonii. W 1288 od arcybiskupstwa odłączyła się Kolonia, by zostać wolnym miastem. Wolnymi miastami zostały w średniowieczu także Akwizgran i Dortmund. W latach 1521–1614 istniały Zjednoczone Księstwa Jülich-Kleve-Berg, a od 1556 r. fragment regionu z miastami Geldern, Kevelaer i Straelen przy współczesnej granicy z Holandią przynależał do Hiszpanii. Hiszpania utraciła miasta wskutek wojny o sukcesję hiszpańską w 1713 r. na rzecz Prus.
W drugiej połowie XVIII w. obszar na lewym brzegu Renu został opanowany przez Francję, a na początku XIX w. także północna część regionu znalazła się w granicach Francji. Po porażce Francji w 1815 r. większość obszaru, z wyjątkiem Księstwa Lippe, włączono do Prus. Utworzono prowincje Westfalia oraz Nadrenia, w granicach której znalazły się również ziemie zajęte przez Prusy w 1815 r. kosztem Luksemburga (II rozbiór Luksemburga). W 1871 r. cały obszar znalazł się w granicach Cesarstwa Niemieckiego.
Kraj związkowy Nadrenia Północna-Westfalia został utworzony 23 sierpnia 1946 na podstawie zarządzenia nr 46 Dowództwa brytyjskiej strefy okupacyjnej w Niemczech[2] z połączenia północnej części dawnej pruskiej prowincji Nadrenia oraz pruskiej prowincji Westfalia – południowo-zachodniej części Westfalii[3]. Pół roku później, zarządzeniem nr 77 z 21 stycznia 1947 przyłączono do niego dawne Wolne Państwo Lippe (wcześniej Księstwo Lippe), wtedy Nadrenia Północna-Westfalia uzyskała swój ostateczny kształt.
Geografia | edytuj kod
Mapa topograficznaNadrenia Północna-Westfalia leży w zachodniej części Niemiec, graniczy z Holandią i Belgią. Zaludnienie wynosi 17 865 516 mieszkańców (stan: 31.12.2015), powierzchnia 34 088,01 km². Większą część powierzchni zajmują niziny, a także niskie pasma górskie Reńskich Gór Łupkowych: w centrum Lennegebirge, na południu Westerwald, na wschodzie i południowym wschodzie Las Teutoburski, Plackwald, Ebbegebirge, Eggegebirge, Rothaargebirge, Saalhauser Berge, a na południowym zachodzie, przy granicy z Belgią, wschodnie stoki Ardenów. Najwyższy szczyt to Langenberg (843,2 m n.p.m.). Główne rzeki: Ren, Ruhra, Ems, Wezera połączone kanałami: Śródlądowym, Ren-Herne, Dortmund-Ems. Nadrenia Północna-Westfalia jest najsilniej uprzemysłowionym krajem związkowym Niemiec, z głównym regionem przemysłowym – Zagłębiem Ruhry.
Podział administracyjny | edytuj kod
Nadrenia Północna-Westfalia składa się z pięciu rejencji: Arnsberg, Detmold, Düsseldorf, Kolonia i Münster, 31 powiatów ziemskich (Kreise), 22 miast na prawach powiatu (kreisfreie Stadt) oraz 396 gmin (Gemeinde).
Największe miasta | edytuj kod
Kolonia DüsseldorfLiczba mieszkańców na dzień 31 grudnia 2010
- Kolonia (niem. Köln), 1 007 119
- Düsseldorf, 588 735
- Dortmund, 580 444
- Essen, 574 635
- Duisburg, 489 599
- Bochum, 374 737
- Wuppertal, 349 721
- Bonn, 324 899; dawna stolica RFN, obecnie Bundesstadt (pol. miasto federalne) z niektórymi centralnymi urzędami
- Bielefeld, 323 270
Miasta na prawach powiatu | edytuj kod
(niem. kreisfreie Stadt) w kolejności alfabetycznej:
Polityka | edytuj kod
Koalicja rządząca: koalicja CDU/FDPSkład Landtagu:
- CDU – 72
- SPD – 69
- FDP – 28
- Partia Zielonych – 14
- AfD – 16
Premierzy | edytuj kod
- 1946–1947: Rudolf Amelunxen (Z)
- 1947–1956: Karl Arnold (CDU)
- 1956–1958: Fritz Steinhoff (SPD)
- 1958–1966: Franz Meyers (CDU)
- 1966–1978: Heinz Kühn (SPD)
- 1978–1998: Johannes Rau (SPD)
- 1998–2002: Wolfgang Clement (SPD)
- 2002–2002: Michael Vesper (G, p.o.)
- 2002–2005: Peer Steinbrück (SPD)
- 2005–2010: Jürgen Rüttgers (CDU)
- 2010–2017: Hannelore Kraft (SPD)
- 2017 – 2021: Armin Laschet (CDU)
- od 2021: Joachim Stamp (FDP)[4]
Gospodarka | edytuj kod
Podstawą rozwoju są bogate złoża węgla kamiennego w Zagłębiu Ruhry i węgla brunatnego w Zagłębiu Dolnoreńskim oraz rudy żelaza, cynku, ołowiu, soli kamiennej i potasowej.
Rozwinięty przemysł maszynowy, metalurgiczny (hutnictwo żelaza), chemiczny, elektrotechniczny, metalowy, włókienniczy, spożywczy, odzieżowy.
Rolnictwo oparte na uprawie jęczmienia, pszenicy, żyta, owsa, buraków cukrowych, warzyw oraz hodowli trzody chlewnej, bydła i drobiu.
Bardzo gęsta sieć transportowa, liczne węzły kolejowe, kanały śródlądowe, porty rzeczne (największy w Duisburgu), dwa porty lotnicze o znaczeniu międzynarodowym: w Kolonii i Düsseldorfie.
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Bevölkerung am 31.12.2020 nach Nationalität und Bundesländern [dostęp 2021-07-29] (niem.).
- ↑ Tekst zarządzenia (niem.).
- ↑ Hochzeit zwischen Rheinland und Westfalen war der Auslöser (niem.).
- ↑ Rulers: Germany: States after 1945 (ang.). rulers.org. [dostęp 2016-11-01].
Bibliografia | edytuj kod
- Ewald Gläßer, Martin W. Schmied, Claus-Peter Woitschützke: Nordrhein-Westfalen. Justus Perthes Verlag Gotha 1997, ISBN 3-623-00691-2.
Linki zewnętrzne | edytuj kod
Nadrenia Północna-Westfalia (Nordrhein-Westfalen)- Siedziba kraju związkowego: Düsseldorf
- Stolica: Berlin
- Zobacz też: Portal:Niemcy
- Wikiprojekt:Niemcy
- ISNI: 0000 0001 0941 5702
- VIAF: 131339289
- LCCN: n79108403
- GND: 4042570-8
- NDL: 00698131
- LIBRIS: jgvxwsm21s1mktd
- BnF: 11865122q
- SUDOC: 026395975
- NKC: ge130790
- J9U: 987007265895605171
- WorldCat: lccn-n79108403
- PWN: 3945231
- Britannica: place/North-Rhine-Westphalia
- Universalis: rhenanie-du-nord-westphalie
- Store norske leksikon: Nordrhein-Westfalen
OryginałEdytujHistoria i autorzy
