Nosacz

Nosacz sundajski w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii (Przekierowano z Nosacz) Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Nosacz sundajski[3], nosacz[4] (Nasalis larvatus) – gatunek ssaka z rodziny koczkodanowatych (Cercopithecidae) wyróżniający się charakterystycznym nosem.

Spis treści

Systematyka

Taksonomia

Gatunek został po raz pierwszy opisany naukowo przez F. von Wurmba w 1787 roku pod nazwą Cercopithecus larvatus[5]. Jako miejsce typowe autor wskazał Pontianak w zachodnim Kalimantanie w Indonezji[5]. Jedyny przedstawiciel rodzaju Nasalis – nosacz[3], utworzonego przez É. Geoffroy Saint-Hilaire’a w 1812[6].

Gatunek typowy: Cercopithecus larvatus Wurmb, 1787

Podgatunki

Wyróżniono dwa podgatunki N. larvatus[7][3]:

  • N. larvatus larvatus – nosacz sundajski (status IUCN: EN)[8]
  • N. larvatus orientalis – nosacz trąbowy (status IUCN: EN)[9]

Etymologia

Nazwa rodzajowa pochodzi od łacińskiego słowa nasalis – „z nosem” (nasus – „nos”). Epitet gatunkowy pochodzi od łacińskiego larvatus – „zamaskowany” (larva – „maska”)[10].

Zasięg występowania i biotop

Gatunek żyje na Borneo w przybrzeżnych lasach namorzynowych i w lasach deszczowych wzdłuż rzek i estuariów.

Wygląd i rozmiary

Samiec ma wydatny, rozszerzony na końcu nos w kształcie ogórka, u starych samców nos wydłuża się do 10 cm i zwisa. Nos samicy jest mniejszy i zadarty ku górze. Przeciętnej budowy, dorosły samiec osiąga masę ciała od 16–22 kg, samica 7–12 kg. Ciało samca ma długość do 72 cm, samicy – do 60 cm. Długość ogona nieznacznie przekracza długość ciała. Ubarwienie grzbietu i ramion od różowego, czerwonego do brązowego. Kończyny i ogon są szare.

Tryb życia

Nosacze sundajskie prowadzą dzienny, głównie nadrzewny tryb życia. Największą aktywność wykazują od późnego popołudnia do zmroku. Żywią się liśćmi, owocami i nasionami. Zjadają również drobne bezkręgowce. Żyją w małych, trwałych grupach złożonych z samca i kilku samic. Takie grupy tworzą luźne stado liczące do 32 osobników. Nie wykazują cech terytorialnych. Dobrze pływają i nurkują.

Po 166-dniowej ciąży samica rodzi jedno młode, które pozostaje przy niej około roku. Samce osiągają dojrzałość płciową w siódmym roku życia.

Nosacz jest gatunkiem zagrożonym wyginięciem.

Przykładowy mem z nosaczem

Nosacz w kulturze

Ze względu na swój charakterystyczny wygląd, nosacz sundajski jest bardzo rozpoznawalnym zwierzęciem. Najbardziej znanym przejawem popularności nosaczy są powstające od około 2007 roku memy internetowe korzystające z podobizny małpy, początkowo na polskiej sekcji globalnego forum skyscrapercity.com w wątku „100 lat planowania” poświęconemu zagospodarowaniu przestrzeni publicznej w Polsce, gdzie umieszczał i spopularyzował je jeden z moderatorów, by w sposób satyryczny ukazać stereotypy na temat mieszkańców Polski, potocznie nazywanych „januszami”. Od około 2016 memy stały się popularne w skali całego polskiego Internetu[11][12].

Uwagi

  1. ↑ Nasalis É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812.

Przypisy

  1. ↑ Nasalis larvatus, w: Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ Meijaard, E., Nijman, V. & Supriatna, J 2008, Nasalis larvatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-10]  (ang.).
  3. ↑ a b c Włodzimierz Cichocki, Agnieszka Ważna, Jan Cichocki, Ewa Rajska, Artur Jasiński, Wiesław Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 49. ISBN 978-83-88147-15-9.
  4. ↑ K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 227–228, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  5. ↑ a b F. von Wurmb. De kahau een lang-staartige aap. „Verhandelingen van het Bataviaasch Genootschap der Kunsten en Wetenschappen”. 3, s. 353, 1787 (niderl.). 
  6. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des quadrumanes, ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum National d’Histoire Naturelle”. 19, s. 90, 1812 (fr.). 
  7. ↑ Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Nasalis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 2015-10-10]
  8. ↑ Meijaard, E., Nijman, V. & Supriatna, J. 2008, Nasalis larvatus ssp. larvatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-10]  (ang.).
  9. ↑ Meijaard, E., Nijman, V. & Supriatna, J. 2008, Nasalis larvatus ssp. orientalis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-10]  (ang.).
  10. ↑ T. S. Palmer: Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. Waszyngton: Government Printing Office, 1904, s. 449, seria: North American Fauna. (ang.)
  11. ↑ Uniwersytet Memologii Stosowanej - nosacz sundajski - Joe Monster, joemonster.org [dostęp 2019-06-03]  (pol.).
  12. ↑ BartoszB. Godziński BartoszB., Nosacz a sprawa polska. Dlaczego małpy stały się tłem do popularnych memów o Polakach?, naTemat.pl, 21 czerwca 2017 [dostęp 2018-03-29]  (pol.).

Bibliografia

  • K. Kowalski (redaktor naukowy), A. Krzanowski, H. Kubiak, G. Rzebik-Kowalska, L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 227–228, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  • Zwierzęta. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. ISBN 83-01-14344-4.
  • Woltanski, A: Nasalis larvatus (ang.). (On-line), Animal Diversity Web, 2004. [dostęp 30 grudnia 2008].
  • Meijaard, E., Nijman, V. & Supriatna, J 2008, Nasalis larvatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2015 [online], wersja 2015-3 [dostęp 2015-10-10]  (ang.).
  • Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.) Nasalis. w: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. (ang.) [dostęp 30 grudnia 2008]
Na podstawie artykułu: "Nosacz" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy