Oklahoma

Na mapach: 35,5°N 98,0°W/35,500000 -98,000000

Oklahoma w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Wodospad w Medicine Park Obszar metropolitalny Oklahoma City obejmuje ponad 1,4 mln mieszkańców[3].

Oklahoma (wymowa:/ˌoʊkləˈhoʊmə/ i) – stan w Stanach Zjednoczonych leżący w środku południowej części kraju. Graniczy od północy ze stanami Kansas i Kolorado, od wschodu ze stanami Missouri i Arkansas, od południa z Teksasem, od zachodu z Nowym Meksykiem.

Na terenie stanu dominują rozległe, równinne wyżyny. Równina wznosi się w kierunku zachodnim. Na wschodzie występują niewysokie pasma górskie, znane jako Kraina Ozark, z wyodrębnionym klimatem, także kulturowym.

Oklahoma zajmuje wysokie miejsce w kraju pod względem wartości produkcji minerałów, które obejmują ropę naftową i gaz ziemny[4].

Spis treści

Symbole stanu | edytuj kod

  • Dewiza: Labor Omnia Vincit (w tłumaczeniu z łaciny: Praca wszystko zwycięża)
  • Przydomek: Sooner State
  • Znaczenie przydomka: od wyścigu do działek przez tzw. Sooners
  • Znaczenie nazwy „Oklahoma”: stan czerwonych ludzi (z języka Czoktawów)
  • Symbole: jemioła, judaszowiec, muchołówka

Historia | edytuj kod

  • połowa XVI wieku – odkrycie obszaru dzisiejszego stanu przez Hiszpanów.
  • 1682 – Terytorium wchodziło w skład francuskiej Luizjany.
  • 1803 – Zakup Luizjany od Francji.
  • 1819 – Władze federalne przeznaczały terytorium dzisiejszego stanu dla tak zwanych pięciu cywilizowanych plemion indiańskich z terenów wschodnich (Czirokezi, Czoktawowie, Czikasawowie, Seminole, Krikowie).
  • 1837 – Proklamowanie Terytorium Indiańskiego.
  • 1830-1842 – Przesiedlanie kolejnych plemion Indian na Terytorium Oklahomy.
  • 23 marca 1889 – prezydent Benjamin Harrison ogłosił, że za 30 dni w południe większa część Terytorium Indiańskiego zostanie otwarta dla białych.
  • 22 kwietnia 1889, godzina 12.00 – Nowi osadnicy przekroczyli granicę Terytorium (tzw. "wyścig po ziemię").
  • 16 listopada 1907 – Oklahoma została przyjęta do Unii jako 46. stan.
  • lata 30. XX wieku – Susza. W jej wyniku, oraz z powodu kryzysu gospodarczego, wielu farmerów opuściło stan.
  • 19 kwietnia 1995 – największy zamach terrorystyczny na terenie Stanów Zjednoczonych przed atakiem na Nowy Jork i Waszyngton w dniu 11 września 2001 roku – Zamach terrorystyczny w Oklahoma City

System polityczny | edytuj kod

Geografia | edytuj kod

 Osobny artykuł: Lista hrabstw w stanie Oklahoma.

Większość Oklahomy obejmują otwarte równiny i niskie wzgórza prerii. Wiele rzek, które przepływają przez Oklahomę, zostało spiętrzonych w celu utworzenia jezior, a stan ma więcej sztucznych jezior niż jakikolwiek inny stan w kraju[5]. Duże obszary leśne, takie jak góry Ouachita, są typowe dla wschodniej części stanu.

  • Klimat: podzwrotnikowy, suma opadów zmniejsza się w kierunku zachodnim. Oklahoma znajduje się w pasie Alei Tornad[6]. Występują tutaj długie, gorące lata i krótsze zimy, które są mniej surowe niż te w stanach na północy[5].
  • Główne rzeki: Arkansas, Canadian River, Red River
  • Najwyższy szczyt: Black Mesa (1516 m n.p.m.)
  • Liczba hrabstw: 77
  • Największe hrabstwo: Oklahoma
  • Liczba parków stanowych: 51
Najwyższy gmach w stanie Oklahoma, The BOK Tower w centrum biznesu petrochemicznego i handlowego, w Tulsa

Demografia | edytuj kod

Piramida wieku

Spis ludności z roku 2010 stwierdza, że stan Oklahoma liczy 3 751 351 mieszkańców, co oznacza wzrost o 300 704 (8,7%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2000. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,7% populacji, 24,4% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 15,3% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,5% ludności stanu stanowią kobiety[8].

Język | edytuj kod

W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są[9]:

Rasy i pochodzenie | edytuj kod

Według danych z 2018 roku 72,4% mieszkańców stanowi ludność biała (66,0% nie licząc Latynosów), 7,7% ma rasę mieszaną, 7,5% to rdzenna ludność Ameryki, 7,3% to Afroamerykanie, 2,1% to Azjaci, 0,1% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 10,4% ludności stanu[10].

Do największych grup należą osoby pochodzenia niemieckiego (12,9%), irlandzkiego (10,4%), meksykańskiego (8,5%), „amerykańskiego” (8,2%), angielskiego (7,3%) i afroamerykańskiego. Do innych większych grup należą osoby pochodzenia francuskiego (83,3 tys.), włoskiego (68,9 tys.), szkockiego (65,5 tys.) i holenderskiego (54,3 tys.). Liczbę Polaków oszacowano na 32,8 tys. (0,84%)[10].

Oklahoma posiada jeden z najwyższych odsetków populacji Indian w USA. Wśród nich największą grupą są Czirokezi[10].

Religia | edytuj kod

Kaplica baptystyczna na kampusie uniwersytetu Oklahoma Baptist University.

Struktura religijna w 2014 roku[11]:

Wśród większości protestanckiej przeważają południowi baptyści i zjednoczeni metodyści, a polityczny i kulturowy konserwatyzm, który jest wynikiem ich obecności, włączają Oklahomę do tzw. pasa biblijnego. Fundamentalizm tych grup był główną przyczyną utrzymywania przez Oklahomę zakazu sprzedaży alkoholu aż do 1959 roku[4].

Gospodarka | edytuj kod

Platforma wiertnicza w Oklahoma City. Wędkowanie przy zaporze Eufaula na Canadian River.

Głównymi pracodawcami w Oklahomie są usługi, następnie handel hurtowy i detaliczny, produkcja, finanse, ubezpieczenia i nieruchomości, transport i usługi komunalne, budownictwo i górnictwo[4].

Energia i przemysł | edytuj kod

Oklahoma należy do piątki stanów USA o największej produkcji ropy naftowej i gazu ziemnego. Chociaż pola naftowe przeważają we wschodniej części stanu, a pola gazu ziemnego na zachodzie, to szyby naftowe znajdują się na obszarze całej Oklahomy. Wschodnia Oklahoma to także region wydobywczy węgla bitumicznego[5].

Ponad połowę energii elektrycznej w Oklahomie wytwarzanej jest przez elektrownie opalane gazem, a ponad jedną trzecią wytwarza energia wiatru. W 2019 roku Oklahoma zajęła drugie miejsce w kraju pod względem wytwarzania energii elektrycznej z wiatru. Przy kilku rzekach i dużych zbiornikach wodnych stan posiada także znaczne zasoby energii wodnej. W stanie nie ma elektrowni jądrowych[5].

Oklahoma jest jedynym stanem w USA, który produkuje jod i jednym z trzech, które produkują hel[6].

Rolnictwo | edytuj kod

Trzy czwarte powierzchni stanu zajmują pola uprawne[6]. W stanie znajduje się 86 tysięcy farm (4 miejsce w kraju) o powierzchni 35,1 mln akrów[13].

Informacje uzupełniające | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ State Area Measurements and Internal Point Coordinates (ang.). U.S. Census Bureau. [dostęp 2018-04-09].
  2. ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Oklahoma, www.census.gov [dostęp 2018-01-04]  (ang.).
  3. ↑ Oklahoma City (Metropolitan Statistical Area, Metropolitan Areas, USA) - Population Statistics, Charts, Map and Location, www.citypopulation.de [dostęp 2020-06-24] .
  4. ↑ a b c Oklahoma, Encyclopedia Britannica [dostęp 2019-02-01]  (ang.).
  5. ↑ a b c d Oklahoma - State Energy Profile Analysis - U.S. Energy Information Administration (EIA), www.eia.gov [dostęp 2019-02-01] .
  6. ↑ a b c SarahS. Clarke SarahS., 10 Things to Know About Oklahoma, US News, 2019 [dostęp 2020-06-24]  (ang.).
  7. ↑ Biggest Cities in Oklahoma, www.biggestuscities.com [dostęp 2019-02-01] .
  8. ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Oklahoma; UNITED STATES, www.census.gov [dostęp 2019-02-01]  (ang.).
  9. ↑ Data Center Results, apps.mla.org [dostęp 2019-01-31] .
  10. ↑ a b c 2018: ACS 5-Year Estimates Detailed Tables, data.census.gov [dostęp 2020-06-24]  (ang.).
  11. ↑ Adults in Oklahoma. Pew Research Center, 2014. [dostęp 2019-01-16].
  12. ↑ State Membership Report. The ARDA. [dostęp 2019-01-16].
  13. ↑ Oklahoma Agriculture at a Glance, Oklahoma Farm Bureau Foundation for Agriculture [dostęp 2020-06-24]  (ang.).
  14. ↑ RachelR. Bertone RachelR., Oklahoma's Top 10 Agriculture Products, Farm Flavor, 1 lipca 2018 [dostęp 2019-02-01]  (ang.).

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (stan USA):
Na podstawie artykułu: "Oklahoma" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy