Ostróda

Na mapach: 53°41′38″N 19°57′58″E/53,693889 19,966111

Ostróda w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Ostróda (dawn. Ostród[3], niem. Osterode, prus. Austrāti) – miasto w Polsce położone w województwie warmińsko-mazurskim, siedziba powiatu ostródzkiego. Ostróda leży na Mazurach[4], w historycznych Prusach Górnych[5], na obszarze dawnej ziemi Sasinów[6]. Położona jest na Pojezierzu Iławskim, nad Jeziorem Drwęckim. Przez miasto przepływa rzeka Drwęca.

Według danych z 30 czerwca 2017 r. miasto miało 33 216 mieszkańców[7].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.

Spis treści

Warunki naturalne | edytuj kod

Bulwar nad Jeziorem Drwęckim

Przez Ostródę przepływa rzeka Drwęca. Miasto połączone jest kanałowym szlakiem wodnym z Elblągiem.

Inne większe jeziora w Ostródzie, poza wspomnianym już Jeziorem Drwęckim, to:

  • Smordy (jezioro Jakuba)
  • Puzy (jezioro Pauzeńskie)
  • Sajmino (jezioro Kajkowskie)
  • Perskie

Według danych z roku 2002[8] Ostróda ma obszar 14,15 km², w tym:

  • użytki rolne: 19%
  • użytki leśne: 5%

Miasto stanowi 0,8% powierzchni powiatu.

Historia | edytuj kod

Zamek krzyżacki, obecnie siedziba Muzeum w Ostródzie

Najwcześniej umocnionym miejscem w okolicy dzisiejszej Ostródy był gród na południe od wsi Kajkowo, w którym przenikały się wpływy polskie i pruskie[9]. Początek Ostródzie dała wybudowana ok. 1270 drewniana strażnica, która została w późniejszym czasie przebudowana w zamek. Powstała na terenie Pomezanii wcześniej zasiedlonej przez staropruskie plemię Pomezanów. Obok strażnicy powstała osada, której komtur dzierzgoński Luther von Braunschweig nadał w 1329 prawa miejskie, które zostały potwierdzone w 1335 i 1348. Nazwa Ostródy pochodzi rzekomo od niemieckiego miasta Osterode am Harz, z którego pochodził komtur[10]. Od 1340 miasto było siedzibą komturii, ok. 1370 w miejscu warowni powstał zamek wybudowany z granitowych głazów i cegły, w 1381 został spalony przez wojska Kiejstuta. Po bitwie pod Grunwaldem pod murami miasta żołnierze polscy dokonali rzezi krzyżackich uciekinierów z pola bitwy[11], a w dniu 18 lipca 1410 roku rycerz Mikołaj z Durąga (Claus von Doringe) zajął miasto i zamek dla wojsk króla Władysława Jagiełły, cztery dni później mieszczanie złożyli polskiemu królowi hołd. W 1440 roku Ostróda przystąpiła do antykrzyżackiego Związku Pruskiego. W latach 1466–1657 stanowiła lenno Korony Królestwa Polskiego, tereny te od XVI wieku były określane jako Prusy Górne (niem. Oberland) lub Polnisch Oberland (pol. polskie Pogórze). W 1519 roku w czasie wojny polsko-krzyżackiej (wojny pruskiej) Ostróda zostaje zdobyta przez wojska króla polskiego Zygmunta Starego. W 1525 komturstwo staje się starostwem. W 1628 miasto krótko okupowali Szwedzi. W latach 1633–1639, za zgodą polskiego króla Władysława IV Wazy, miastem (i starostwem) zarządzał Jan Chrystian brzeski, książę Brzegu i Legnicy, jeden z ostatnich książąt z dynastii Piastów; tu zmarł. Jego druga żona księżna Jadwiga została pochowana w kościele św. Dominika Savio. W 1656 miasto zostało spustoszone przez Tatarów, a następnie przez wojska szwedzkie.

Fontanna Trzech Cesarzy na rynku w Ostródzie (autorstwa A. Künne), ok. 1895 r.

Od 1758 przez cztery lata miasto znajdowało się pod okupacją rosyjską, w 1788 wybuchł największy w historii pożar, który zniszczył zamek i większą część zabudowy. Od 21 lutego do 1 kwietnia 1807 roku na zamku mieszkał cesarz Napoleon Bonaparte (jego pobyt upamiętniają medal „Napoleon w Ostródzie” i obraz przedstawiający hołd mieszkańców złożony cesarzowi, które znajdują się w zbiorach muzeum w Wersalu)[11], w czerwcu tego samego roku kwaterowały tu wojska gen. Józefa Zajączka. Od 1818 miasto staje się siedzibą powiatu. W latach 1834–1848 pastorem polskiej gminy ewangelickiej był Gustaw Gizewiusz; tu zmarł i został pochowany. W 1855 Karol Salewski założył polską księgarnię, a w 1868 drukarnię, w której wydał 50 książek w języku polskim i 20 roczników kalendarzy.

Ostróda ok. 1921 r.

Mimo lokacji miejskiej do czasu otwarcia w 1852 Kanału Elbląskiego i doprowadzenia linii kolejowej w 1872 roku Ostróda pozostawała miasteczkiem o znaczeniu wyłącznie lokalnym. W 1890 roku powiat ostródzki zamieszkiwały 43 000 Polaków[12], co stanowiło 62% populacji. W latach 1900–1910 wybudowano kanalizację i wodociąg oraz przeprowadzono gazyfikację[13]. Od 1871 w granicach Niemiec, po plebiscycie w 1920 Ostróda pozostała przy Niemczech.

W 1945 roku miasto zostało zajęte przez oddziały 5 armii pancernej gwardii II Frontu Białoruskiego[14]. W wyniku działań wojennych a także celowych podpaleń i dewastacji przez żołnierzy radzieckich zniszczone zostało 64% zabudowy[15], w tym 30% budynków mieszkalnych, 11% przemysłowych i 20% obiektów użyteczności publicznej[16]. Obecna nazwa została administracyjnie zatwierdzona 7 maja 1946[17].

W okresie Polski Ludowej w mieście powstały Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego, kombinat mięsny, dwa zakłady drzewne, wytwórnia win i przetworów owocowych, zakłady kserotermiczne i zakłady szkutniczo-drzewne[18].

Demografia | edytuj kod

Rzeka Drwęca Plaża miejska w Ostródzie nad Jeziorem Drwęckim

Dane z 30 czerwca 2016[19]

  • Piramida wieku mieszkańców Ostródy w 2014 roku[19].


Zabytki | edytuj kod

Kościół w stylu romańskim św. Dominika Savio

Wybrane zabytki, znajdujące się na terenie Ostródy:

Obiekty sakralne | edytuj kod

Grób Gustawa Gizewiusza na Cmentarzu Polska Górka Komunalna wieża ciśnień
  • Kościół gotycki św. Dominika Savio, odbudowany po zniszczeniach wojennych, pochodzący z XIV w., Znajduje się przy ul. św. Dominika Savio[20],
  • Kościół neogotycki pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny z lat 1856–1875, wieża dobudowana na początku XX w.[20],
  • Kościół ewangelicko-metodystyczny neogotycki z 1907 r.; wieża kościelna, na którą wiedzie 105 schodów, stanowi punkt widokowy na całą Ostródę, ponadto mieści w sobie 3 dzwony (największy o średnicy 148 cm) oraz mechanizm zegarowy[20],
  • Kaplica baptystów – zbudowana w 1910 roku w stylu neogotyckim (ul. Nadrzeczna)[20],
  • Cmentarz Polska Górka przy ul. Olsztyńskiej. Część grobów pochodzi z I połowy XIX w. Jest tu pochowany pastor Gustaw Gizewiusz pochodzący z rdzennie polskiej rodziny, niezmordowany orędownik polskości Mazur. Urodził się 21 maja 1810 roku w Piszu, a w roku 1835 osiedlił się w Ostródzie jako pastor polskiego kościoła ewangelickiego. W 1848 roku został wybrany polskim posłem do Parlamentu Niemieckiego. Zmarł nagle 7 maja 1848 roku. Pośród ruin cmentarza zwracają uwagę zabytkowe nagrobki pożydowskie oraz neoklasycystyczna brama z XIX w.[20],

Zespoły koszarowe | edytuj kod

  • Koszary artyleryjskie (tzw. Białe Koszary) – oddane do użytku w 1913 roku, zostały zaprojektowane przez Fritza Heitmanna[20] dla potrzeb 3 Wschodniopruskiego Pułku Artylerii Polowej nr 79, przed 1939 siedziba 21 dywizjonu dział przeciwpancernych, po 1945 Centrum Wyszkolenia Wojsk Ochrony Pogranicza oraz jednostki wojsk pancernych
  • Koszary Grollmanna (tzw. Czerwone Koszary) – zbudowane w latach 1890–1898, głównie przy użyciu czerwonej cegły[20]
  • Koszary przy ul. Garnizonowej (Bergkaserne) – najstarsze ostródzkie koszary, zbudowane w połowie XIX w. Obecnie popadające w ruinę[21]

Budowle obronne | edytuj kod

  • Zamek krzyżacki pierwotnie w stylu gotyckim, następnie kilkakrotnie przebudowywany. Pochodzi z XIV w. i był siedzibą komturstwa krzyżackiego. Od 1977 roku odbudowywany po zniszczeniach spowodowanych wojną[20],
  • Fragmenty gotyckich murów obronnych z XV w. Przy obecnym kościele św. Dominika Savio ul. św. Dominika Savio, ul. Drwęckiej oraz u zbiegu ul. Mickiewicza i ul. Wyspiańskiego[20],

Pozostałe | edytuj kod

Wybrane kamienice w Ostródzie Secesyjna kamienica, Jana Pawła II 4 (XX w.) Kamienica przy ul. Słowackiego 9 (XX w.) Kamienica przy ul. Stapińskiego 2 (XX w.) Kamienica, Armii Krajowej 3 (XX w.) Willa przy Sienkiewicza (XX w.) Kamienica, Mickiewicza 9 (1896 r.) Kamienica, ul. 11 Listopada 41 Kamienica, ul. Mickiewicza 2 (XIX w.) Kamienica, ul. Stapińskiego 4 (XX w.) Kamienica, Sienkiewicza 16 (1910 r.)
  • Gotycki układ urbanistyczny miasta lokowanego ok. 1270 r. (obecnie przebudowany plac 1000-lecia)[22],
  • Urządzenia Kanału Elbląskiego (Śluza Ostróda), ul. Szosa Elbląska[20].
  • Dworzec kolejowy z końca XIX w.[20]
  • Budynek liceum ogólnokształcącego, eklektyczny z 1907 roku[20],
  • Dawna rogatka przy posesji Szkoły Podstawowej Nr 1, neoklasycystyczna z XIX w.[22]
  • Neogotycka komunalna wieża ciśnień pochodząca z przełomu XIX i XX w. (ul. Drwęcka)[20].
  • Wieża Bismarcka zbudowana w 1902 roku, pierwsza tego typu budowla w Prusach Wschodnich[20].
  • Kamienice z XIX i początku XX w. znajdujące się głównie przy ulicach: Mickiewicza, Sienkiewicza, Jana Pawła II, Czarnieckiego, Słowackiego, 11 Listopada, Armii Krajowej[20].
  • Spichlerz szachulcowy z przełomu XIX i XX wieku, ul. Słowackiego.
  • Gmach obecnego Urzędu Miasta z pocz. XX w.
  • Kolejowa wieża ciśnień z 1911.

Gospodarka | edytuj kod

W Ostródzie znajduje się podstrefa Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej[23].

Lokalne instytucje i organizacje gospodarcze | edytuj kod

  • Cech Rzemieślników i Przedsiębiorców w Ostródzie
  • Fundacja Rozwoju Przedsiębiorczości ATUT
  • Inkubator Przedsiębiorczości Społecznej w Ostródzie
  • Zachodniomazurska Lokalna Organizacja Turystyczna

Bezrobocie | edytuj kod

Bezrobocie rejestrowane w Ostródzie wynosiło w 2015 roku 11,1% (13,3% wśród kobiet i 9,1% wśród mężczyzn). Jest to znacznie mniej od stopy bezrobocia rejestrowanego dla województwa warmińsko-mazurskiego oraz znacznie więcej od stopy bezrobocia rejestrowanego dla całej Polski[24].

Edukacja | edytuj kod

Lista szkół znajdujących się w Ostródzie[25]:

Szkoły podstawowe | edytuj kod

Szkoła Podstawowa nr 2 im. Gustawa Gizewiusza
  • Szkoła Mistrzostwa Sportowego w Ostródzie
  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Armii Krajowej
  • Szkoła Podstawowa nr 2 im. Gustawa Gizewiusza
  • Szkoła Podstawowa nr 3 im. Jana Pawła II
  • Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 4 z oddziałami gimnazjalnymi
  • Szkoła Podstawowa nr 5 im. Janusza Korczaka
  • Szkoła Podstawowa nr 6 im. Kornela Makuszyńskiego

Szkoły ponadgimnazjalne | edytuj kod

Liceum Ogólnokształcące nr 1 im. Jana Bażyńskiego
  • Szkoła Mistrzostwa Sportowego w Ostródzie
  • Liceum Ogólnokształcące im. Jana Bażyńskiego
  • Salezjańskie Liceum Ogólnokształcące im św. Dominika Savio
  • Zespół Szkół Rolniczych im. Wincentego Witosa
  • Zespół Szkół Zawodowych im. Sándora Petőfiego
  • Zespół Szkół Zawodowych im. Stanisława Staszica
  • Centrum Kształcenia Ustawicznego

Kultura | edytuj kod

Amfiteatr  Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Ośrodki kultury | edytuj kod

  • Centrum Kultury w Ostródzie (ul. Mickiewicza 22), któremu podlegają:

Biblioteki | edytuj kod

  • Miejska Biblioteka Publiczna – ul. Mickiewicza 22
  • Filia Miejskiej Biblioteki Publicznej – ul. Chrobrego 2
  • Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna (do 1 września 2014 Filia Warmińsko-Mazurskiej Biblioteki Pedagogicznej w Elblągu[26]) – ul. Grunwaldzka 50
  • Powiatowa Biblioteka Publiczna – ul. Drwęcka 2

Muzea | edytuj kod

Lokalne media | edytuj kod

Prasa | edytuj kod

W Ostródzie wydawane są dwie lokalne gazety:

Telewizja | edytuj kod

  • Telewizja Mazury (była Telewizja Ostróda)[27].

Lokalne serwisy internetowe | edytuj kod

  • Ostróda Flesz[28]
  • Nasz Głos Ostróda
  • Ostróda News[29]
  • Ostróda2012
  • Nasza Ostróda[30]
  • OstrodaOnline.pl[31]
  • Ostroda.wm.pl[32]

Festiwale | edytuj kod

W Ostródzie odbywają się festiwale:

Sport | edytuj kod

Kluby sportowe | edytuj kod

Stadion Miejski

Obiekty sportowe | edytuj kod

Wspólnoty religijne | edytuj kod

Neogotycki kościół ewangelicki z 1907 r. Budynek parafii ewangelicko-augsburskiej mieszczący jej kaplicę Kaplica zboru Kościoła Chrześcijan Baptystów

Na terenie Ostródy działalność religijną prowadzą następujące Kościoły i związki wyznaniowe:

Kościół katolicki | edytuj kod

Kościół rzymskokatolicki | edytuj kod

Kościół greckokatolicki | edytuj kod

Kościoły protestanckie | edytuj kod

Inne | edytuj kod

Komunikacja | edytuj kod

Transport śródlądowy | edytuj kod

Przystań Żeglugi Ostródzko-Elbląskiej

W sezonie letnim Żegluga Ostródzko-Elbląska organizuje rejsy statkami tzw. białej floty po jeziorze Drwęckim i Kanałem Ostródzko-Elbląskim.

Transport drogowy | edytuj kod

Ostróda jest ważnym węzłem dróg krajowych:

Ostródzcy przewoźnicy | edytuj kod

  • PKS Ostróda – przedsiębiorstwo obsługujące komunikację regionalną i dalekobieżną. Posiada linie dalekobieżne do Warszawy, Bydgoszczy i Gdańska oraz regionalne do Olsztyna, Morąga, Dzierzgonia, Zalewa, Lubawy, Lidzbarka Welskiego, Ornety, Olsztynka i Działdowa. Są obsługiwane również kursy do mniejszych miejscowości powiatu ostródzkiego.
  • Żegluga Ostródzko-Elbląska – przedsiębiorstwo obsługujące komunikację miejską. W dni robocze uruchamia 8 linii dziennych, a w święta – 3 linie dzienne.

Transport kolejowy | edytuj kod

Dworzec kolejowy w Ostródzie

W Ostródzie znajduje się dworzec kolejowy, obok którego przebiega jedna linia kolejowa

Miasta partnerskie | edytuj kod

Urząd Miasta

Sąsiednie jednostki administracyjne | edytuj kod

Honorowi obywatele miasta Ostródy | edytuj kod

  • Zdzisław Krzyszkowiak – lekkoatleta, rekordzista świata w biegach, złoty medalista olimpijski.
  • Krystyna Chojnowska-Liskiewicz – jachtowy kapitan ż.w., pierwsza kobieta, która samotnie opłynęła kulę ziemską (s/y „Mazurek”, 1976-1978), absolwentka ostródzkiego LO, honorowy obywatel miasta Ostródy
  • Gunter Verheugen – komisarz UE ds. przemysłu w Komisji José Barroso, były komisarz ds. rozszerzenia w Komisji Romano Prodiego, honorowy obywatel miasta Ostródy od 10 maja 2009
  • Tadeusz Oracki – profesor filologii, honorowy obywatel miasta od 31.01.2014 r
  • Edgar Steiner – honorowy obywatel miasta od 31.01.2014 r.[42]

Zobacz też | edytuj kod

Ostródzkie molo

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ [1], w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Główny Urząd Statystyczny / Obszary tematyczne / Ludność, stat.gov.pl [dostęp 2018-01-24] .
  3. ↑ Lista miejscowości – Polska.
  4. ↑ Bogdan Wawrzyńczyk: Leksykon powiatów Polski, t. I. Agencja Promocyjno-Wydawnicza „Pro Polonia”, Warszawa 2003, s. 178. ​ISBN 83-916119-1-5​
  5. ↑ Barbara Szymczak: Rzeczpospolita wobec Prus Książęcych w XVI i XVII stuleciu – pejzaż z Ostródą w tle, w: Ostróda. Siedem wieków dziejów miasta, red. Ryszard Sajkowski. Muzeum w Ostródzie, Ostróda 2005, s. 103. ​ISBN 83-916007-3-4​
  6. ↑ Tadeusz Baranowski, Wiesław Zajączkowski: Archeologia po drodze. Przewodnik. Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1976, s. 106.
  7. ↑ Ostróda w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2017-11-25]  (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  8. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14].
  9. ↑ http://pismo.pruthenia.pl/pruthenia_7/Pruthenia_7_2012_Wadyl-S_Grodzisko_w_Ornowie-Lesiaku_w_%C5%9Bwietle_wynik%C3%B3w_ostatnich_bada%C5%84.pdf
  10. ↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996 ​ISBN 83-902165-0-7​ s. 39.
  11. ↑ a b Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ​ISBN 83-7200-631-8​ s. 236.
  12. ↑ Informationsseite – DENIC eG, www.verwaltungsgeschichte.de [dostęp 2018-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-24]  (niem.).
  13. ↑ Słownik geograficzno-krajoznawczy Polski, ElżbietaE. Bajkiewicz-Grabowska (red.), IwonaI. Swenson (red.), ZofiaZ. Aleksandrowicz, Warszawa: PWN, 1998, s. 531, ISBN 83-01-12677-9, OCLC 830195866 .
  14. ↑ Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945”, Sport i Turystyka 1988, ​ISBN 83-217-2709-3​, s. 481.
  15. ↑ PPWK, Ostróda. Plan miasta, 1988 .
  16. ↑ Miasta polskie w Tysiącleciu, Zakład Narodowy imienia Ossolińskich Wrocław–Warszawa–Kraków 1967, t. II, s. 138–139.
  17. ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
  18. ↑ Wojciech Jankowski, Mały przewodnik po Polsce, Wydawnictwo Sport i Turystyk Warszawa 1983 ​ISBN 83-217-2329-2​ s. 213
  19. ↑ a b Ostróda w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-12]  (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  20. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Lista wybranych zabytków Ostródy. [dostęp 2015-03-25].
  21. ↑ Bergkaserne – W. Skrobot o dewastacji najstarszych ostródzkich koszar. [dostęp 2015-03-25].
  22. ↑ a b Lista ostródzkich obiektów wpisanych do rejestru zabytków. Oficjalna strona internetowa powiatu ostródzkiego. [dostęp 2015-03-25].
  23. ↑ Strona internetowa WMSSE. [dostęp 2015-04-01].
  24. ↑ Ostróda w liczbach. Ostróda - Rynek pracy, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-12-11]  (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  25. ↑ Przewodnik>Szkoły (pol.). Ostróda Online. [dostęp 2009-02-11].
  26. ↑ Bibliotekarze nie stracą pracy a Ostróda biblioteki. [dostęp 2015-03-15].
  27. ↑ Strona Internetowa Telewizji Mazury. [dostęp 2015-03-13].
  28. ↑ OSTRÓDA FLESZ – Ostróda Flesz, Ostróda Flesz [dostęp 2018-03-18]  (pol.).
  29. ↑ Ostróda News, Ostróda News [dostęp 2016-08-02]  (pol.).
  30. ↑ Nasza Ostróda.
  31. ↑ OstrodaOnline.pl.
  32. ↑ Ostroda.wm.pl.
  33. ↑ Strona klubu.
  34. ↑ Strona www.90minut.pl.
  35. ↑ KLUB STRZELECKI GARDA. [dostęp 2014-03-23].
  36. ↑ Strona klubu.
  37. ↑ W 100. rocznicę powstania Policji Państwowej założyli policyjny klub sportowy „Mazury”
  38. ↑ „Uchwała Nr XXIX/173/2008 Rady Miejskiej w sprawie zmiany nazwy ulicy.
  39. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-08-02] .
  40. ↑ A.A. Kopiczko A.A., Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej, s. 63, 64 .
  41. ↑ Dane według [2].
  42. ↑ Profesorowie Oracki i Steiner. Kim są nowi honorowi obywatele Ostródy?. [dostęp 6.05.2014].

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Miasta województwa warmińsko-mazurskiego

Powiat ostródzki

Powiat ostródzki (1945–1975) Kontrola autorytatywna (gmina miejska):
Na podstawie artykułu: "Ostróda" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy