Paleozoik

Paleozoik w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Paleozoik (ang. Palaeozoic) – termin ma dwa znaczenia:


Spis treści

Geologia | edytuj kod

W paleozoiku powstawały skały wapienne, zawierające dziś liczne skamieniałości zwierząt i roślin. W erze tej wystąpiły także silne ruchy górotwórcze, zwane kaledońskimi (w sylurze) i hercyńskimi (w karbonie). Pozostałością po nich są m.in. mocno dziś zniszczone góry Wielkiej Brytanii (Grampian, Kaledońskie), na Półwyspie Skandynawskim (Góry Skandynawskie) oraz Sudety i Góry Świętokrzyskie. Zróżnicowane skały ery paleozoicznej świadczą o częstych zmianach zasięgu lądów i mórz, a także o zmianach warunków klimatycznych. Na przykład w dewonie na znacznych obszarach Ziemi panował klimat suchy, czego dowodem są osady pustynne z tego okresu. Podobny klimat panował w permie.

W Polsce powstawały wówczas pokłady soli kamiennej, znane z okolic Kłodawy i Inowrocławia na Kujawach. W okresie tym nasiliły się zjawiska wulkaniczne. Spowodowały one powstawanie grubych serii skał wulkanicznych budujących dziś m.in. Góry Wałbrzyskie i Kamienne w Sudetach. W karbonie panowały na ziemiach współczesnej Polski warunki klimatyczne, podobne do tych, jakie występują obecnie w strefie klimatu równikowego (wysoka temperatura i duża wilgotność powietrza przez cały rok). W tym okresie zaczęły się tworzyć największe, ze znanych dziś na Ziemi, złoża węgla kamiennego.

Pod koniec ery paleozoicznej rozmieszczenie lądów i oceanów na Ziemi było zupełnie inne niż obecnie. Jeszcze w permie, około 270 mln lat temu, na Ziemi istniał jeden wielki kontynent. Na początku XX wieku uczeni nazwali go Pangeą.

Ważniejsze wydarzenia | edytuj kod

Paleogeografia | edytuj kod

Pod koniec proterozoiku superkontynent Pannocja rozdzielił się na kilka mniejszych bloków (Bałtyka, Laurencja, Syberia, Gondwana). Pomiędzy Laurencją, Bałtyką a zachodnią Gondwaną utworzył się ocean Japetus, natomiast między Syberią a wschodnią Gondwaną – ocean Paleotetyda. Największym oceanem, oblewającym wszystkie kontynenty, była Panthalassa. W ordowiku zaczyna tworzyć się ocean Reik. Pod koniec syluru wskutek zderzenia się Laurencji z Bałtyką i zamknięcia się oceanu Japetus powstała Laurosja. W miejscu zderzenia utworzyły się kaledonidy (orogeneza kaledońska) ze sfałdowanych i wypiętrzonych osadów zdeponowanych w oceanie Japetus. Fałdowanie objęło obszar od Irlandii i Szkocji po Norwegię, zaś w Polsce część obszaru świętokrzyskiego i niektóre partie Sudetów. Pomiędzy Laurosją a Gondwaną powstał ocean Reik. W karbonie doszło do zderzenia się Laurosji z Syberią i powstała Laurazja, która następnie zderzyła się z Gondwaną tworząc Pangeę. Doszło do zamknięcia się oceanu Reik i utworzenia waryscydów (orogeneza waryscyjska). Na przełomie karbonu i permu zaczął tworzyć się ocean Tetyda.

Fauna | edytuj kod

W kambrze pojawiają się zwierzęta o twardych elementach strukturalnych, takie jak gąbki, małże, szkarłupnie i stawonogi (trylobity). Istnieją już wtedy wszystkie żyjące dzisiaj typy zwierząt z wyjątkiem kręgowców. W ordowiku tworzą się rafy koralowe budowane zarówno przez koralowce, jak i gąbki. W toni wodnej pływają łodziki o prostej muszli oraz pojawiają się bezszczękowce. W sylurze pojawiają się ryby. W dewonie ląd staje się przyjaźniejszy dla zwierząt, co wykorzystują pajęczaki, pierwsze owady i prymitywne płazy. Z karbonu znane są pierwsze gady i aktywnie latające owady (np. olbrzymie ważki). Pod koniec permu dochodzi do masowego wymierania morskich zwierząt. Giną min. trylobity i prymitywne koralowce (denkowce i rugozy). Jako skamieniałości przewodnie dla tego okresu wykorzystuje się trylobity lub graptolity oraz konodonty (wczesny paleozoik). W skałach dewonu i karbonu znaczenie stratygraficzne mają przede wszystkim konodonty oraz prymitywne głowonogi. Czasami wykorzystuje się małżoraczki czy też otwornice.

Flora | edytuj kod

W sylurze pojawiają się pierwsze rośliny lądowe – ryniofity, ale prawdziwa eksplozja roślinności następuje w dewonie. Ląd pokrywają drzewiaste rośliny zarodnikowe – skrzypy, widłaki i paprocie. Szczyt rozwoju roślin zarodnikowych przypada na karbon, w permie jednak ustępują one pola roślinom nagonasiennym.

Paleozoik na terenach Polski | edytuj kod

W okresie paleozoiku powstało wiele skał magmowych, osadowych i metamorficznych, budujących Sudety, Góry Świętokrzyskie, Tatry oraz głębokie podłoże większej części Polski. Między innymi w czasie orogenezy hercyńskiej, która miała miejsce pod koniec paleozoiku powstały liczne masywy granitowe, jak na przykład masyw tatrzański, strzegomski, kłodzko-złotostocki, kudowski, czy karkonoski.

Zobacz też | edytuj kod

Bibliografia | edytuj kod

  1. ICS - Chart/Time Scale (ang.). International Commission on Stratigraphy. [dostęp 2016-12-13].
  2. Stanisław Orłowski, Michał Szulczewski: Geologia historyczna. Cz. 1. Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1990. ISBN 83-220-0304-8.



Kontrola autorytatywna (era):
Na podstawie artykułu: "Paleozoik" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy