Pierwiosnek (roślina)

Pierwiosnek (roślina) w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Pierwiosnek maleńki Odmiana ozdobna Diagram kwiatowy pierwiosnka

Pierwiosnek, pierwiosnka, prymulka (Primula L.) – rodzaj roślin należący do rodziny pierwiosnkowatych. Według różnych ujęć taksonomicznych należy do niego od ok. 400[3][4] do 500 gatunków[5]. Występują one głównie w Europie (33 gatunki[4]) i Azji na obszarach o klimacie umiarkowanym, najliczniej w Chinach i Himalajach[3] (w Chinach za rodzime uznawanych jest ok. 300 gatunków[5]). Niektóre jednak gatunki sięgają swoją południową granicą zasięgu aż po góry Nowej Gwinei[3]. Nieliczne gatunki rosną także w Afryce (w Etiopii) oraz na obu kontynentach amerykańskich[5] (w Ameryce Północnej 20 gatunków[6]). Rośliny te zasiedlają murawy i łąki, skaliste urwiska oraz lasy[4]. Nazwa naukowa pochodzi od słowa primus = pierwszy i zdrobnienia -ulus i powodem jej użycia w odniesieniu do tych roślin jest ich wczesnowiosenne zazwyczaj kwitnienie[6]. Wiele gatunków uprawianych jest jako rośliny ozdobne[4].

Morfologia | edytuj kod

Pokrój
Byliny, zazwyczaj kłączowe, o bezlistnych łodygach kwiatonośnych osiągających do 1 m wysokości, czasem jednak też bardzo skróconych[4].
Liście
Pojedyncze, u większości gatunków najszersze przy końcu i przeważnie tworzące różyczki liściowe[3].
Kwiaty
Najczęściej zebrane w baldachy, u kilku tylko gatunków wyrastają pojedynczo lub po kilka. Budowa kwiatów zróżnicowana u różnych gatunków, ale zawsze są to kwiaty rurkowate o 5 płatkach odgiętych na zewnątrz i bardzo często karbowanych[3]. Pięć działek zrośniętych jest w rurkowaty, na końcu ząbkowany kielich. Pręcików jest 5 i mają równą długość, która jednak często jest różna w różnych kwiatach. Zalążnia pojedyncza, jednokomorowa, górna. Szyjka słupka zwykle o dwóch różnych długościach w różnych kwiatach tego samego gatunku[4].
Owoce
Kulistawa torebka zawierająca wiele nasion[4].

Systematyka | edytuj kod

Synonimy[7]

Aretia Link, Sredinskya (Stein) Fed.

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system system APG IV z 2016)

Należy do podrodziny pierwiosnkowe Primuloideae, rodziny pierwiosnkowatych Primulaceae, która wraz z siostrzaną rodziną hebankowatych należą do rzędu wrzosowców, grupy astrowych (asterids) w obrębie dwuliściennych właściwych (eudicots)[1].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal , klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe Takht. ex Reveal & Tahkt., nadrząd Primulananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd pierwiosnkowce (Primulales Dumort.), podrząd Primulineae Burnett, rodzina pierwiosnkowate (Primulaceae Vent., podrodzina Primuloideae Kostel, plemię Primuleae Dumort., podplemię Primulinae Pax in Engl. & Prantl, rodzaj pierwiosnek (Primula L.)[8].

Gatunki flory Polski[9]
Gatunki uprawiane[9][10][11][12]
Lista gatunków
 Osobny artykuł: Lista gatunków z rodzaju pierwiosnek.

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2017-04-21].
  2. ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
  3. ↑ a b c d e Geoff Burnie i inni: Botanica. Rośliny ogrodowe. Könemann, 2005. ISBN 3-8331-1916-0.
  4. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 198. ISBN 0-333-74890-5.
  5. ↑ a b c Primula Linnaeus. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-04-20].
  6. ↑ a b Sylvia Kelso: Primula Linnaeus. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-04-20].
  7. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-08-15].
  8. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Primula (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-22].
  9. ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  10. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
  11. ↑ Pierwiosnki. [dostęp 2009-03-04].
  12. ↑ Miłowit Boguszewicz, Piotr Banaszczak: Katalog roślin II : drzewa, krzewy, byliny polecane przez Związek Szkółkarzy Polskich. Warszawa: Agencja Promocji Zieleni. Związek Szkółkarzy Polskich, 2003. ISBN 83-912272-3-5.
Na podstawie artykułu: "Pierwiosnek (roślina)" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy