Radwanowice

Na mapach: 50°08′54″N 19°42′34″E/50,148333 19,709444

Radwanowice w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Zima w Radwanowicach Dawny młyn Chechło na Rudawce przy Dubiu Kościół Ośrodek fundacji A. Dymna

Radwanowice – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Zabierzów na krawędzi Rowu Krzeszowickiego. Znajduje się na Wyżynie Olkuskiej wchodzącej w skład Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.

Spis treści

Położenie | edytuj kod

Wieś Radwanowice graniczy z Rudawą, z Dubiem, Szklarami w lesie, Pisarami, Brzezinką i Kobylanami w lesie.

Radwanowice położone są w odległości ok. 20 km na zachód od Krakowa i ok. 7 km na wschód od Krzeszowic, na krawędzi Rowu Krzeszowickiego oraz na grzbiecie wzgórza, oddzielającego ten Rów od Doliny Szklarki. Z tego miejsca rozciąga się malowniczy widok na głębokie zapadlisko Rowu Krzeszowickiego i na przeciwległy Garb Tenczyński. Na północny wschód od Radwanowic znajduje się wzgórze Wietrznik osiągające wysokość 403 m n.p.m., a na zachód Wielka Skała o wysokości 355 m n.p.m.

Części wsi | edytuj kod

Historia | edytuj kod

Pierwsze informacje o wsi Radwanowice sięgają XIV w., wzmiankowana była w 1329 roku. Informacje mówiły o licznej szlachcie zagrodowej w tej miejscowości. W końcu XIV w. miała 35 dziedziców. W XVII w. karmelici z klasztoru w Czernej byli w zatargu z miejscowymi dziedzicami, które – zdaniem mnichów – „prawie jedną jaskinią łotrowską stały”. Zakazali swoim poddanym z innych wiosek pod karą pieniężną jakichkolwiek kontaktów z mieszkańcami Radwanowic. W księgach parafii rudawskiej zanotowano w 1597 imię prostytutki Katarzyny z Radwanowic[4], Mnisi nie mogli ścierpieć, że ich poddani, głównie bogaci kamieniarze z klasztornych kamieniołomów marmurów, bywali w jej towarzystwie. Uważali, że zamiast grzesznych wizyt u niej, mogli posiedzieć w klasztornej karczmie przy piwie. Mnisi narzekali też, że ich poddani „zamiast trunku przystojnego i posiedzenia uczciwego, kartami się o pieniądze bawią”. Hazardzistów karano surowo – wymierzano im po 30 postronków plag w obecności gromady.

Do końca XIX w., w Radwanowicach nie mieszkał ani jeden chłop[5]. Prawie każdy mieszkaniec Radwanowic posiadał jeszcze w XX w. szlachecki herb[6]. W końcu XVIII w. Radwanowice miały 44 dziedziców. W 1789 r. wieś zamieszkiwało 317 osób. W drugiej poł. XIX w. większość gruntów należała do trzech właścicieli. Wybudowano wówczas strażnicę graniczną, określaną mianem „dworu”. W początkach XX w. przeprowadzono częściową meliorację. W latach 1815–1846 wieś położona była na terenie Wolnego Miasta Krakowa, potem w zaborze austriackim, a w czasie II Rzeczypospolitej w powiecie chrzanowskim w województwie krakowskim.

Od 26 października 1939 do 18 stycznia 1945 wieś należała do gminy Kressendorf w Landkreis Krakau, dystryktu krakowskiego w Generalnym Gubernatorstwie. Podczas II wojny światowej mieszkańcy Radwanowic współpracowali z ruchem oporu. We wsi działały dwie organizacje wojskowe: Narodowa Organizacja Wojskowa i Bataliony Chłopskie. W odwecie niemieccy żołnierze 20/21 lipca 1943 r. przeprowadzili pacyfikację wsi. Zginęło wówczas 30 osób – zdradzonych przez jednego z mieszkańców[7][8] – 3 kobiety i 27 mężczyzn. Cztery lata później na cmentarzu w Rudawie postawiono pomnik upamiętniający ofiary tamtej zbrodni. Za udział w działaniach wojennych wieś została odznaczona Krzyżem Walecznych. W 1946 r. wieś miała 628 mieszkańców.

Jesienią 1954 r. wieś została przyłączona do gromady Rudawa w ówczesnym powiecie chrzanowskim w woj. krakowskim. 1 stycznia 1973 r. znalazła się w gminie Rudawa. 15 stycznia 1976 gmina Rudawa została zniesiona przez połączenie z gminą Zabierzów. W latach 1975–1998 miejscowość leżała w województwie krakowskim. W 2002 r. powstała miejscowa Szkoła Integracyjna. 16 września 2006 r. do Radwanowic przybyło 106 uczestniczek konkursu Miss World, które spotkały się z podopiecznymi miejscowego schroniska dla niepełnosprawnych. W 2014 r. nadano nazwy ulicom.

Zabytki | edytuj kod

Legenda o założeniu wsi | edytuj kod

Mieszkańcy Radwanowic od pokoleń przekazują sobie legendę o powstaniu wsi. Według niej, założycielem był zaufany rycerz Bolesława Szczodrego – Radwan[10]. Brał on udział w wyprawie na Ruś Kijowską, podczas której zasłynął niesłychanym męstwem. Legenda głosi, że rycerz ów był jednym z zabójców biskupa Stanisława i po jego morderstwie i ucieczce króla na Węgry osiedlił się w Radwanowicach.

Niektórzy historycy łączą powstanie wsi Radwanowice z nadaniem przez Bolesława Wstydliwego rycerzom z rodu Radwanitów części puszczy w południowych okolicach Krakowa.

Współczesność | edytuj kod

Zofia Tetelowska – właścicielka ostatniego dworu w Radwanowicach przekazała majątek na rzecz osób niepełnosprawnych. Fundację im. Brata Alberta powołano w 1987 r., prowadzoną przez księdza Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego (prezesa Fundacji). Obecnie w schronisku dla niepełnosprawnych, działającym z ramienia Fundacji, Anna Dymna prowadzi grupę teatralną – Teatr Radwanek.

Turystyka | edytuj kod

Położone na obszarze Parku Krajobrazowego Dolinki Krakowskie Radwanowice są dobrym punktem wypadowym do zwiedzania tych posiadających duże walory krajobrazowe, przyrodnicze i geologiczne dolinek przecinających wzniesienia Wyżyny Olkuskiej. Radwanowice znajdują się bezpośrednio przy wylocie Doliny Szklarki w sąsiedztwie wylotów Doliny Będkowskiej i Doliny Racławki. Przebiegające przez miejscowość szlaki turystyki pieszej umożliwiają zwiedzenie również pozostałych dolinek.

Komunikacja | edytuj kod

Do wsi można dojechać autobusami linii aglomeracyjnej nr 278, która kursuje na trasie Bronowice Małe – Rudawa – Krzeszowice.

Szlaki turystyczne
– z Radwanowic przez wschodnie zbocza Doliny Szklarki do Szklar. – przez Łączki i całą długość Doliny Będkowskiej do Jerzmanowic. – przez Dubie do Doliny Racławki.

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1070 [dostęp 2020-12-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
  2. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  3. ↑ GUS. Rejestr TERYT
  4. ↑ FeliksF. Kiryk FeliksF., "Rudawa. Z dziejów podkrakowskiej wsi (do 1945 r.)" .
  5. ↑ Natura i kultura w krajobrazie Jury, Osadnictwo i krajobraz. Kraków: Wydawnictwo ZZJPK, 1997, s. 33.
  6. ↑ Verbanet, Tygodnik Powszechny Online, www2.tygodnik.com.pl [dostęp 2017-01-16] .
  7. ↑ Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939–1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa, 1966, s. 191.
  8. ↑ Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939–1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 165.
  9. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2020-09-30.
  10. ↑ FranciszekF. Piekosiński FranciszekF., Rycerstwo polskie wieków średnich, Kraków 1901, LXIV .

Bibliografia | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (wieś w Polsce):
Na podstawie artykułu: "Radwanowice" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy