Rdza (choroba)

Rdza (choroba) w encyklopedii

Rdza – grzybowa choroba roślin wywołana przez grzyby z rzędu rdzowców (Pucciniales). Do ważniejszych rodzajów rdzy należą^{[1][2][3][4][5]}:

• amerykańska rdza kory sosny wywołana przez Endocronartium harknessii
• biała rdza chryzantemy wywołana przez Puccinia horiana
• rdza bobiku (rdza bobu) wywołana przez Uromyces viciae-fabae
• rdza brzozy wywołana przez Melampsoridium betulinum
• rdza buraka wywołana przez Uromyces betae
• rdza brunatna pszenicy i pszenżyta wywołana przez Puccinia recondita
• rdza choiny wywołana przez Melampsora farlowii
• rdza cykorii wywołana przez Puccinia hieracii
• rdza czosnku wywołana przez Puccinia porri
• rdza fasoli wywołana przez Uromyces appendiculatus
• rdza goździka wywołana przez Uromyces dianthi
• rdza goździka brodatego wywołana przez Puccinia arenariae
• rdza grochu wywołana przez Uromyces pisi
• rdza gruszy wywołana przez Gymnosporangium sabinae
• rdza jęczmienia wywołana przez Puccinia hordei
• rdza jeżyny wywołana przez Phragmidium violaceum
• rdza jodły i brusznicy wywołana przez Pucciniastrum goeppertianum
• rdza jodły i goździkowatych wywołana przez Melampsorella caryophyllacearum
• rdza koronowa owsa wywołana przez Puccinia coronata
• rdza kory sosny wywołana przez Cronartium pini
• rdza kukurydzy wywołana przez Puccinia sorghi
• rdza lnu wywołana przez Melampsora lini
• rdza maliny wywołana przez Phragmidium rubi-idaei
• rdza malwy wywołana przez Puccinia malvacearum
• rdza mięty wywołana przez Puccinia menthae
• rdza miotlasta świerka wywołana przez Chrysomyxa arctostaphyli
• rdza pelargoni wywołana przez Puccinia pelargonii-zonalis
• rdza pęcherzykowata igieł sosny wywołana przez Coleosporium tussilaginis
• rdza pora wywołana przez Puccinia porri
• rdza róży wywołana przez Phragmidium mucronatum i Phragmidium tuberculatum
• rdza słonecznika wywołana przez Puccinia helianthi
• rdza szparaga wywołana przez Puccinia asparagi
• rdza śliwy wywołana przez Tranzschelia pruni-spinosae
• rdza świerka i bagna wywołana przez Chrysomyxa ledi
• rdza świerka i różanecznika wywołana przez Chrysomyxa rhododendri
• rdza szparaga wywołana przez Puccinia asparagi
• rdza topoli wywołana przez Melampsora populnea, Melampsora allii-populina i Melampsora laricis-populina
• rdza wejmutkowo-porzeczkowa wywołana przez Cronartium ribicola
• rdza wierzby wywołana przez wiele gatunków z rodzaju Melampsora
• rdza złotawa świerka wywołana przez Chrysomyxa abietis
• rdza źdźbłowa zbóż i traw wywołana przez Puccinia graminis
• rdza żółta wywołana przez Puccinia striiformis

Charakterystyczną cechą rdzy jest wytwarzanie wielu rodzajów zarodników. Wyróżnia się rdze pełnocyklowe, u których występuje wszystkie 5 rodzajów zarodników: bazydiospory, spermacja, ecjospory, urediniospory i teliospory, oraz rdze niepełnocyklowe, u których brak niektórych ich rodzajów. Niektóre gatunki pełny rozwój przechodzą na jednym żywicielu (rdze jednodomowe), inne do przejścia pełnego cyklu rozwojowego potrzebują dwóch żywicieli, na każdym z nich wytwarzając inne rodzaje zarodników (rdze dwudomowe). U dwudomowych rdzy roślin uprawnych zazwyczaj pierwszym żywicielem są dziko rosnące gatunki roślin, na których wytwarzane są ecjospory. Rośliny te nazywa się żywicielami ecjalnymi. Drugim żywicielem są rośliny uprawne, na których wytwarzane są teliospory – są to żywiciele telialne. Z tego powodu rdze jednodomowe pojawiają się na roślinach uprawnych już wczesną wiosną, rdze dwudomowe później – dopiero w lecie^[1].

Grzybnia rdzy rozwija się tylko w miejscu infekcji, najczęściej w przestrzeniach międzykomórkowych miękiszu liści, do jego komórek zapuszczając tylko ssawki. Na pędach zdrewniałych przerasta tylko korę pierwotną, nie wchodząc do wiązek przewodzących. Z tego powodu rdze rozwijają się tylko na żywych roślinach i nie doprowadzają do ich śmierci, a tylko je osłabiają^[6].

Patogeny wywołujące rdzę najczęściej zimują we wnętrzu tkanek porażonych roślin lub na ich opadłych liściach w postaci grzybni i grubościennych teliospor. Wiosną z kiełkujących teliospor wyrastają bazydiospory dokonujące infekcji pierwotnej. Objawami infekcji są występujące najczęściej na liściach skupiska pomarańczowo żółtych owocników: na wiosnę są to ecja, potem uredinia. Wytwarzane w urediniach urediniospory wiatr może przenosić na duże odległości. Dokonują one infekcji wtórnych rozprzestrzeniając chorobę. Późnym latem obok urediniów powstają przetrwalnikowe telia, te zwykle są ciemniejsze – mają barwę od brązowej do czarnej^[1].

Szerzeniu rdzy zapobiega się poprzez^[1]:

• stosowanie płodozmianu,
• uprawianie kultywarów wykazujących większą odporność na rdze,
• wygrabianie i usuwanie spod drzew i krzewów liści oraz usuwanie z pól resztek pożniwnych, na nich bowiem przezimowują grzybnia i teliospory, wiosną rozsiewając zarodniki dokonujące infekcji pierwotnej,
• podlewanie roślin tak, by nie zamoczyć liści. Trwające przez pewien czas zwilżenie liści jest niezbędne zarodnikom do wykiełkowania,
• przy rdzach dwudomowych tępienie w okolicy plantacji roślin będących żywicielami ecjalnymi.

Chemicznie zwalcza się rdze opryskiwaniem fungicydami. Opryskiwanie nie powoduje jednak uzdrowienia porażonych już części roślin, a tylko hamuje dalszy rozwój choroby. Z tego powodu należy je rozpocząć jak najwcześniej, zaraz po dostrzeżeniu pierwszych objawów choroby^[6].

Przypisy | edytuj kod

1. ↑ ^{a b c d} SelimS. Kryczyński SelimS., ZbigniewZ. Weber ZbigniewZ. (red.), Fitopatologia, t. 2. Choroby roślin uprawnych, Poznań: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2011, ISBN 978-83-09-01077-7 .
2. ↑ Karol Manka: Fitopatologia leśna. Warszawa: PWRiL, 2005. ISBN 83-09-01793-6.
3. ↑ Zofia Fiedorow, Barbara Gołębniak, Zbigniew Weber: Choroby roślin rolniczych. Poznań: Wyd. AR Augusta Cieszkowskiego w Poznaniu, 20089. ISBN 978-83-7160-468-3.
4. ↑ Janusz Błaszkowski, Mariusz Tadych, Tadeusz Madej, Przewodnik do ćwiczeń z fitopatologii, Szczecin: Wyd AR w Szczecinie, 1999, ​ISBN 83-87327-23-9​
5. ↑ Joanna Marcinkowska: Oznaczanie rodzajów grzybów sensu lato ważnych w fitopatologii. Warszawa: PWRiL, 2012. ISBN 978-83-09-01048-7.
6. ↑ ^{a b} Rdza na roślinach. [dostęp 2017-o8-20].

Na podstawie artykułu: "Rdza (choroba)" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy