Rejowiec

Na mapach: 51°05′40″N 23°16′59″E/51,094444 23,283056

Rejowiec w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Rejowiec – miasto w Polsce, położone w województwie lubelskim, w powiecie chełmskim, w gminie Rejowiec.

Leży w historycznej ziemi chełmskiej[2]. Od 1547 do 12 stycznia 1870 r. Rejowiec był miastem[3]; odzyskał status miasta 1 stycznia 2017 roku[4]. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Rejowiec liczył 2068 mieszkańców[1]. Obok miejscowości przepływa struga Rejka, dopływ Wieprza.

Spis treści

Historia | edytuj kod

Neogotycki kościół parafialny św. Jozafata Kuncewicza

Wieś Sawczyn wraz z częścią dóbr Kobyle, Rybie oraz Siennica, jako posag Zofii Kościeniówny trafił w ręce Mikołaja Reja (prawdopodobnie w 1542). W roku 1547 Mikołaj Rej uzyskał od króla Zygmunta I Starego przywilej lokacyjny i prawo używania nazwy Rejowiec (od nazwiska założyciela miasta). Miasto otrzymało też prawo organizowania dwóch jarmarków. Dla założyciela miasta sprzedaż parcel żydowskim osadnikom stanowiła ważne źródło dochodu. Z inicjatywy Reja powstał tu również silny ośrodek kalwinizmu. Miejscowy zbór kalwiński przetrwał do 1700. Być może w Rejowcu zmarł Mikołaj Rej, który został pochowany w ufundowanym przez siebie zborze kalwińskim w Oksie[5][6][7]. W rękach spadkobierców Mikołaja Reja Rejowiec pozostawał do końca XVII wieku. Potem właścicielami miejscowości byli m.in. hetman Wacław Rzewuski, Boreccy, Studzińscy, Zalescy, Ossolińscy, Woronieccy. Józef Kajetan Ossoliński – jako właściciel Rejowca wybudował tu w 1796 cerkiew unicką pw. św. Michała Archanioła i pałac dla swej córki Konstancji przyszłej dziedziczki Rejowca. W I. połowie XIX w. Ossolińscy odnowili w stylu klasycystycznym swój pałac. W XIX w. za sprawą Józefa Budnego – właściciela miasta, w Rejowcu zaczął rozwijać się przemysł. Powstała cukrownia i gorzelnia (istniejące do dziś) oraz młyny. Z inicjatywy Budnego w latach 1906–1907 zbudowano kościół w stylu neogotyckim pw. św. Jozafata. W XIX wieku liczba ludności szybko wzrastała w związku z rozwojem przemysłu: w 1810 448 mieszkańców, a w 1886 – 1710 osób (w tym roku powstała gmina Rejowiec). Rejowiec utracił prawa miejskie w ramach represji caratu po upadku powstania styczniowego. W 1921 miejscowość liczyła 2596 mieszkańców.

W okresie II wojny światowej Niemcy utworzyli w Rejowcu getto dla Żydów miejscowych, a także czeskich, węgierskich i niemieckich. W 1943 getto zlikwidowano, a jego mieszkańców wywieziono do obozu koncentracyjnego na Majdanku. W czasie wojny w okolicach Rejowca działał silny ruchu oporu. 27 marca 1944 roku partyzanci z oddziału Armii Ludowej E. Gronczewskiego "Przepiórki" porwali tu na ulicy SS-mana. Rejowiec został wyzwolony przez oddziały radzieckie 23 lipca 1944 roku[8]. Po wojnie Rejowiec zamieszkiwało 1400 osób. Ten znaczny spadek liczby ludności był skutkiem wymordowania przez Niemców ludności żydowskiej.

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie chełmskim. Od 1 stycznia 2006 wchodzi w skład powiatu chełmskiego (przedtem krasnostawskiego). W 2016 r. w Rejowcu odbyły się konsultacje w sprawie przywrócenia praw miejskich, w których wzięło udział 69,41% uprawnionych (3755 osób z 5410), spośród których 89,8% opowiedziało się za nadaniem statusu miasta[9]. Miejscowość jest siedzibą gminy Rejowiec. Znajduje się w odległości 14 km na zachód od Chełma i 5 km na południowy wschód od Rejowca Fabrycznego.

Zabytki | edytuj kod

  • Pałac Ossolińskich (I połowa XIX w., klasycystyczno-eklektyczny)
  • Cmentarz żydowski
  • Klasycystyczna cerkiew unicka (obecnie Kościół św. Michała Archanioła) z dzwonnicą, z końca XVIII w.
  • Neogotycki kościół pw. św. Jozafata z lat 1906–1907
  • Zespół pałacowo-parkowy w Rejowcu – pałac klasycystyczny, wybudowany w 2 ćw. XIX w., najprawdopodobniej rozbudowany w partii skrzydeł bocznych na przeł. XIX – XX w. Pełnił rolę rezydencji możnych rodów szlacheckich i arystokratycznych, m.in. Ks. Woronieckich, hr. Łubieńskich, w ostatnim okresie (do 1944) należał do Budnych – przedstawicieli nowej burżuazji przemysłowej. W bezpośrednim otoczeniu pałacu znajduje się XIX w. park angielski, przekształcony w XX w., silnie zredukowany po II wojnie światowej. W skład zespołu wchodzą obecnie: pałac, oficyna pałacowa, zapewne z XVIII w., przekształcona w XIX i XX w. oraz czworak wzniesiony równocześnie z pałacem. Położony jest na niewielkiej wyniosłości terenu, oddzielony od osady rozległymi łąkami. Budynek pałacu to wolno stojący, składający się z korpusu głównego i dwóch, skośnie przylegających do niego skrzydeł bocznych, murowany z cegły, otynkowany. Korpus główny zwrócony jest frontem na płn.-wsch. Założony na rzucie zbliżonym do kwadratu, dwukondygnacyjny, nie podpiwniczony, z czworoboczną jednokondygnacyjną wieżą ustawioną centralnie. Na osi od frontu korpusu portyk i trójboczny ryzalit od południa. Wnętrze dwutraktowe i trójdzielne w parterze, z hallem i ośmioboczną salą na osi północ – południe. Piętro na planie krzyża równoramiennego, którego ramię południowe zwiększone jest o głębokość trójbocznego ryzalitu. Skrzydła boczne, biegnące w kierunku płd.-wsch. i płd.-zach. położone są na rzucie nieregularnym, utworzonym przez dwa przylegające do siebie prostokąty, nierównej długości. Narożnik płd.-zach. skrzydła zachodniego zakończony jest półkoliście, w skrzydle wschodnim natomiast, wrażenie półkolistości osiągnięte jest przez kolumnadę, która w narożniku płd.-wsch. przechodzi półkoliście do głębokości traktu tylnego. Oba skrzydła flankowane są wieżyczkami o przekroju koła. W układzie przestrzenno-kompozycyjnym parku zachowano „istniejącą osiowość założenia z płd.- zachodu na płn.- wschód”. Od strony płn.-wsch. znajdował się główny dziedziniec pałacowy z okrągłym lub owalnym gazonem pośrodku. Aleja dojazdowa prowadziła od wsch. przez neogotycką bramę wjazdową, bezpośrednio na teren dziedzińca. Zespół pałacowy zaliczany jest do III grupy zabytków architektury.

Wspólnoty wyznaniowe | edytuj kod

Szlaki turystyczne | edytuj kod

Galeria | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19] .
  2. ↑ Jerzy Ternes: Sejmik chełmski za Wazów (1587–1668). Lubelskie Towarzystwo Naukowe, Lublin 2004, s. 128. ​ISBN 83-87833-55-X​
  3. ↑ Postanowienie Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim z dnia 19 (31) grudnia 1869 r. o przemianowaniu na osady niektórych miast w gubernji lubelskiej (Dz. pr. t. 69, s. 465)
  4. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lipca 2016 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta oraz zmiany nazwy gminy (Dz.U. z 2016 r. poz. 1134)
  5. ↑ Żywot i sprawy poćciwego ślachcica polskiego Mikołaja Reja z Nagłowic, [w:] Mikołaj Rej, Wybór pism, Ossolineum 2006, s. 517.
  6. ↑ A. Kochan, Mikołaja Reja żywot i sprawy, [w:] Mikołaj Rej, Wybór pism, Ossolineum 2006, s. XI.
  7. ↑ J. Wiśniewski, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w jędrzejowskim, Mariówka 1930, s. 322.
  8. ↑ KonstantyK. Prożogo KonstantyK., Chełm i okolice, Warszawa: Sport i Turystyka, 1981, s. 100, ISBN 83-217-2335-7, OCLC 830201162 .
  9. ↑ Projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast oraz nadania niektórym miejscowościom statusu miasta (2016-07-11)
  10. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-25] .

Bibliografia | edytuj kod

  • Iwona Burdzanowska, Na początek Rejowiec i Wojsławice w: dodatek lubelski GW z dnia 17-18 lipca 2010

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (Miasta w Polsce):
Na podstawie artykułu: "Rejowiec" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy