Słowianie zachodni

Słowianie zachodni w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

     Słowianie zachodni

     Słowianie wschodni

     Słowianie południowi

Słowianie zachodni w IX-X wieku. Wieleci, Pomorzanie, Polanie, Wiślanie, Czesi, Morawianie i inne Osadnictwo zachodniosłowiańskie na obszarze obecnego Berlina ok. roku 1150, zobacz też: Jaksa z Kopanicy

Słowianie zachodni – jedna z grup Słowian, indoeuropejska grupa ludnościowa Europy, zamieszkująca wschodnią i środkową część tego kontynentu.

Spis treści

Tereny zasiedlenia | edytuj kod

Do Słowian zachodnich zalicza się: Czechów, Polaków, Serbołużyczan i Słowaków. Przy zastosowaniu trójpodziału grupy lechickiej obok Polaków i Połabian wyróżnia się Pomorzan (Kaszubi[1]).

Łącznie około 77 milionów wraz z diasporą.

Historia | edytuj kod

 Osobny artykuł: Kronika Słowian. Podstawowe źródło o Słowianach zachodnich Kronika Słowian Helmolda wydana w 1862 w tłumaczeniu Jana Papłońskiego.

W okresie migracji i ekspansji Słowian (VI-VII wiek) ludność ta zachowywała jedność kulturową i zapewne także w znacznej mierze językową.[2] Dopiero usadowienie się Węgrów na Nizinie Węgierskiej u schyłku IX w. przerwało intensywne kontakty między Słowianami zamieszkującymi na północ od Karpat i Sudetów a Słowianami naddunajskimi i bałkańskimi. Spowodowało to powstanie coraz większego zróżnicowania między Słowianami Zachodnimi a Południowymi. Również różnice pomiędzy Słowianami zachodnimi a wschodnimi zaczęły formować się dopiero[potrzebny przypis] w X w., kiedy powstały konkurujące ze sobą państwa Rusi Kijowskiej i Polski. Proces różnicowania pogłębiony został faktem przyjęcia chrześcijaństwa w innym obrządku, co po schizmie w 1054 r. stało się czynnikiem tworzącym zasadnicze odmienności. W ten sposób – dopiero w X w. – wykształciły się 3 grupy Słowian, m.in. Słowian zachodnich.

Pisanym świadectwem wczesnego osadnictwa Słowian na ziemiach polskich jest wzmianka w „Historii wojen” Prokopiusza z Cezarei dotycząca roku 512, mówiąca o plemieniu germańskich Helurów, które przeszło ze swoich siedzib nad środkowym Dunajem przez ziemie Sklawinów, a następnie przez wyludnione obszary aż do siedzib Warnów na Połabszczyźnie. Prawdopodobnie Herulowie migrowali wzdłuż Odry i nad górnym i częściowo środkowym jej biegiem przechodzili przez ziemie Słowian, a następnie skręcili na zachód, przez wyludnione obszary do ziemi Warnów. Może to być jeden z najstarszych pisanych dowodów obecności Słowian nad Odrą i Wisłą w początkach VI stulecia.

Ruski kronikarz Nestor z Kijowa dał jedno z wczesnych świadectw obecności Słowian na terenie obecnej Polski w kronice napisanej ok. 1113 Powieść minionych lat. Wszystkich Słowian zachodnich mieszkających zarówno w rejonie Warty (Polanie), dolnej Odry (Lutycy), jak i środkowej Wisły (Mazowszanie) i dolnej Wisły (Pomorzanie) wywodził od ludu Lachów (Lechitów)[3].), staroruskie Лѧх (Lęch/Ljach[4]/Lach) (1115)[5]. Nazwa „Lachy” jeszcze do dnia dzisiejszego zachowała się w językach wschodnich Słowian - Ukraińców, Białorusinów i Rosjan, którzy czasem potocznie nazywają tak Polaków[6].

sowieni że owi priszedsze siedosza na Wisle, i prozwaszasja lachowie, a ot tiech lachow prozwaszasja polanie, lachowie druzii luticzi, ini mazowszanie, ini pomorianie

Pełny fragment kroniki Nestora w przełożeniu na język polski brzmi:

Gdy bowiem Włosi naszli na Słowian naddunajskich i osiadłszy pośród nich ciemiężyli ich, to Słowianie ci przyszedłszy, siedli nad Wisłą i przezwali się Lachami, a od tych Lachów przezwali się jedni Polanami, drudzy Lachowie Lutyczami, inni Mazowszanami, inni - Pomorzanami. - Nestor z Kijowa - Powieść minionych lat kronika napisana ok. 1113[7][8]

Na ziemiach polskich początkowo podstawową komórką społeczną była rodzina wraz z krewnymi. Grupa rodzin z danego terytorium tworzyła małą społeczność zwaną opolem[9]. Opola z poszczególnych terenów (zazwyczaj oddzielonych od siebie barierami naturalnymi jak rzeki, góry czy bory) tworzyły plemiona (np. Polanie, Wiślanie, Bobrzanie, Goplanie itp.). Na co dzień opolem zarządzał wiec plemienny, który w razie zagrożenia wybierał dowódcę (księcia lub wojewodę). Z czasem jednak tymczasowi wodzowie chcieli utrzymać władzę nad coraz liczniejszymi wspólnotami. Właśnie ich ambicje przyczyniły się do jednoczenia całych plemion we wspólnoty.

Na terenach Polski mieszkało wiele plemion słowiańskich, z których największe to Wiślanie (nad górną Wisłą), Polanie (nad Wartą), liczne plemiona śląskie, plemiona pomorskie, Mazowszanie (nad środkową Wisłą), Goplanie (na Kujawach), czy Lędzianie (nad Sanem i Wieprzem). Wiele z nich zapewne zaczęło się jednoczyć, lecz największy sukces odnieśli Polanie. Pierwszym udokumentowanym władcą państwa Polan był Mieszko I. Zgodnie z przekazem Galla Anonima przed Mieszkiem państwem Polan rządził „król” Popiel a po nim kolejni potomkowie Piasta: Siemowit, Lestek i Siemomysł.

Plemiona zachodniosłowiańskie | edytuj kod

Słowianie zachodni aż do XI wieku zachowali jedność językową, w późniejszym okresie nastąpiło zróżnicowanie:

Ziemie zasiedlone przez Obodrzytów, Wieletów oraz Serbołużyczan

Plemiona zachodniosłowiańskie na obszarze Polski | edytuj kod

Plemiona zachodniosłowiańskie i inne, występujące na obecnym obszarze Polski wspomniane w Geografie Bawarskim z roku 845:

Języki zachodniosłowiańskie | edytuj kod

Źródła opisujące początki państw zachodniosłowiańskich | edytuj kod

Pierwsze państwa zachodniosłowiańskie | edytuj kod

  • Państwo Samona (pierwsza połowa VII w.): założone przez kupca frankijskiego Samona około 624 r. Prawdopodobnie miało charakter związku plemion. Samon dał się poznać jako waleczny władca Słowian, który toczył wojny z Awarami i Frankami. Po jego śmierci państwo rozpadło się.
  • Państwo wielkomorawskie: powstało ok. 830 r. na ziemiach Moraw i Słowacji. Jego pierwszy władca to Mojmir I. Upadło ok. 906 roku w wyniku najazdu Madziarów.

Wierzenia religijne | edytuj kod

 Osobny artykuł: Religia Słowian.
  • Trzygłów – bóstwo pomorskie o trzech twarzach, z ośrodkami kultu w Szczecinie, Wolinie i Brennie.
  • Świętowit – prawdopodobnie bóg wojny, wróżb i urodzaju, czczony przez Słowian połabskich zwanych Wieletami lub Lutykami. Główny ośrodek kultu w Arkonie na wyspie Rugii, gdzie znajdowała się świątynia z posągiem o czterech twarzach i z rogiem obfitości w dłoniach. Świętowitowi był poświęcony biały koń, z którego zachowania się kapłani odczytywali wolę boga.
  • Radogost – naczelne bóstwo Redarów, jednego z plemion wieleckiej grupy Słowian połabskich. Ośrodek kultu znajdował się w grodzie Radogoszcz, zburzonym w roku 1068.

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ hasło „Słowianie zachodni”. W: Mały słownik antrpologiczny. Warszawa: WP, 1976, s. 430.
  2. ↑ |Kroniki staroruskie, PIW, Warszawa 1987, ​ISBN 83-06-01423-5​, str. 13 „Możemy... być pewni, że w tamtych czasach język polski był bardzo zbliżony do ruskiego, w dużo większym stopniu niż dzisiejszy język polski, rosyjski, ukraiński lub białoruski, bowiem języki słowiańskie, wywodzące się ze wspólnego języka prasłowiańskiego, w miarę swego rozwoju oddalały się od siebie... komunikowanie się między „Rusami” czy „Lachami” nie stanowiło najmniejszego problemu, nigdzie bowiem nie ma wzmianki o posługiwaniu się tłumaczami we wzajemnych, bardzo częstych kontaktach”.
  3. ↑ "Islandowie znali też Polaków, ale tylko pod nazwą ruską: Laesir, Lesir = Ljachen. [w:] Slavia occidentalis. Poznań, 1938 str. 250.; "anonimowy utwór (Heimskringla) o królu norweskim Haraldzie Hardrade, który wspomina, że Harald walczył w młodości w służbie księcia kijowskiego Jarosława Wielkiego przeciw ludowi zwanemu Laesir" [w:] Kazimierz Ślaski. Millennium of Polish-Scandinavian cultural relations. str. 36; istnieje przekonanie, iż pod tą tajemniczą nazwą ukrywają się Lachowie latopisów ruskich [...]. Z tzw. Powieści dorocznej wiadomo o wojnie „polsko-ruskiej” w roku 1031 [w:] Gerard Labuda . Fragments of the history of Western Slavs. 2002. str. 472.
  4. ↑ Mały jus, czyli Ѧ, odpowiadał samogłosce nosowej ę, w języku rosyjskim przeszedł w „ja”, Я.
  5. ↑ Normańskie określenia Lachów nadsańskich z okresu wyprawy Haralda III, 1031 - znajdujące się w Sadze o Haraldzie Hardrada. [w:] Kwartalnik historyczny. t. 108, wyd. 1-3. Towarzystwo Historyczne 2001
  6. ↑ Henryk Paszkiewicz, Początki Rusi, Kraków 1996, s. 403-404
  7. ↑ Powieść minionych lat Nestor, przeł. Franciszek Sielicki, Kraków 1968, PAN s. 212
  8. ↑ EdwardE. Goranin EdwardE., HenrykH. Suszko HenrykH., FranciszekF. Sielicki FranciszekF., Kroniki staroruskie, Warszawa: PIW, 1987, s. 19, ISBN 83-06-01423-5, OCLC 27102868 .
  9. ↑ Praca zbiorowa Kultura Polski średniowiecznej X-XIII w., PIW, Warszawa 1985
  10. ↑ W literaturze często zaliczani do plemion polskich.
  11. ↑ Nestor, Powieść minionych lat, przeł. Franciszek Sielicki, Kraków 1968, PAN
  12. ↑ Tadeusz Lewicki, Polska i kraje sąsiednie w świetle „Księgi Rogera” geografa arabskiego z XII w. Al Indrisi`ego, cz.I, Kraków 1945, s. 142-143
Na podstawie artykułu: "Słowianie zachodni" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy