Sobór Mądrości Bożej w Kijowie w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Sobór Mądrości Bożej, Sobór Sofijski (ukr. Софійський Собор) – cerkiew w Kijowie, wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturalnego UNESCO, obecnie muzeum państwowe.
Spis treści
Historia | edytuj kod
Pierwsze chrześcijańskie budowle sakralne miały istnieć w tym miejscu już w czasach panowania św. Olgi (945–947). Obecną świątynię zaczęto budować za panowania Włodzimierza I Wielkiego, 4 listopada 1011[1] w stylu bizantyjskim. Do XIII wieku była najważniejszą cerkwią miasta, pełniła funkcje katedry biskupiej, w tym metropolitalnej. Po najeździe Tatarów w 1240 roku została zrujnowana i opuszczona. W XVI wieku była już poważnie uszkodzona (nie posiadała dachów i kopuł).
W latach 1637–1638 z inicjatywy metropolity Piotra Mohyły cerkiew została odbudowana w stylu barokowym wg planów i udziale włoskiego architekta Octaviano Manciniego[2]. Dodano wtedy zbudowane od fundamentów cztery apsydiole rozmieszczone po bokach saktuarium oraz wzniesiono attyki. Cerkiew została poważnie zniszczona przez pożar w 1697 r. Dzisiejszy kształt budynku pochodzi w większości z czasów rządów Iwana Mazepy z lat 1699–1709. W XVIII wieku zbudowano dzwonnicę, bramę Zborowskiego, piekarnię, dom metropolity, bursę i inne zabudowania.
W 1882 zburzono od strony zachodniej ganek z czasów Iwana Mazepy, zastępując go stylizacją neobizantyjską.
W 1921 w soborze wszechukraiński sobór wyświęcił protoprezbitera Wasyla Lypkiwśkoho na Metropolitę kijowskiego i całej Ukrainy, głowę nowo utworzonego niekanonicznego Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Tego samego roku Narodowa Akademia Nauk Ukrainy utworzyła Komisję ds. cerkwi Mądrości Bożej, w celu ratowania soboru przed zniszczeniem przez władze, w ramach regularnej akcji ateizacji ZSRR. W 1934 w ramach akcji zamykania i burzenia świątyń w stolicy Ukrainy, cały zespół klasztorny Mądrości Bożej, razem z drugim głównym monasterem miasta, ławrą Peczerską, zamieniono w muzeum. Rząd komunistyczny zakazał sprawowania liturgii w soborze. Zabrano złote i srebrne przedmioty liturgiczne, carskie wrota, ikony, kadzielnice, świeczniki, szaty i księgi liturgiczne. Pozłocony ikonostas, po zdarciu złota, spalono. We wrześniu 1941, według świadectw byłego dyrektora sofijskiego muzeum, Oleksego Powstenki, władze próbowały zaminować sobór i wysadzić go w powietrze. Nie zdążyli zrobić tego przed przyjściem wojsk niemieckich. Saperzy niemieccy oczyścili obiekt. W 1943 podczas niemieckiej okupacji Kijowa rozgrabiono eksponaty soboru-muzeum, część cennych ikon i archiwum fotograficznego wywieziono do Niemiec. Późniejsza propaganda starannie otaczała milczeniem niszczycielskie działania władzy radzieckiej.
Aktualnie na jej terenie znajduje się muzeum, a o jej przejęcie starał się Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Kijowskiego.
15 grudnia 2018 r. w soborze Mądrości Bożej odbył się sobór zjednoczeniowy, na którym utworzono Kościół Prawosławny Ukrainy[3]; również tam 3 lutego 2019 r. miała miejsce intronizacja pierwszego zwierzchnika tego Kościoła – metropolity Epifaniusza (Dumenki)[4].
Architektura | edytuj kod
Świątynia posiada 3 nawy z okresu średniowiecza i 2 dodatkowe nawy przy każdym z boków, które zostały dodane w okresie nowożytnym. Dach wieńczy 13 kopuł. Na piętro z dawną galerią dla możnowładców prowadzi spiralna klatka schodowa. W średniowieczu sobór był nieotynkowany[5].
Wnętrze | edytuj kod
W soborze zachowały się pochodzące z XI i XII wieku freski i mozaiki, stworzone przez artystów bizantyjskich i ruskich. W centralnej części za ikonostasem znajduje się 6-metrowa mozaika „Oranta” z XI wieku przedstawiająca Matkę Boską z uniesionymi dłońmi. We wnętrzu zachował się też dolna część ikonostasu z 1747. W nawach bocznych eksponowane są średniowieczne kamienne sarkofagi książęce w tym grobowiec Jarosława Mądrego[5].
Otoczenie | edytuj kod
Na terenie kompleksu obok soboru znajdują się także[5]:
- dzwonnica barokowa z XVIII w., nadbudowana w XIX wieku
- rezydencja metropolity kijowskiego
- refektarz
- bursa
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Нове датування храму Святої Софії Київської.
- ↑ Piotr Krasny, Odbudowa kijowskiej cerkwi Spasa na Berestowie przez metropolitę Piotra Mohyłę a problem nawrotu do gotyku w architekturze sakralnej Rusi koronnej w XVII wieku, [w:] Biuletyn Historii Sztuki nr 62 z 2000 roku, nr 3–4, ss. 337–361.
- ↑ Ukraina: Wybrano zwierzchnika autokefalicznego Kościoła prawosławnego. tvp.info, 15 grudnia 2018. [dostęp 2018-12-16].
- ↑ Metropolita Epifaniusz objął oficjalnie swój urząd. ekai.pl, 4 lutego 2019. [dostęp 2019-02-05].
- ↑ a b c Oleg Aleksejczuk, „Kijów i okolice”, Pascal 2006, ISBN 978-83-7304-546-0.
Linki zewnętrzne | edytuj kod
OryginałEdytujHistoria i autorzy
