Sonda kosmiczna

Sonda kosmiczna w encyklopedii

Sonda kosmiczna – bezzałogowy, prawie zawsze zautomatyzowany statek kosmiczny przeznaczony do prowadzenia badań naukowych w przestrzeni pozaziemskiej.

Sondy kosmiczne wynoszone są przez rakiety nośne lub na pokładzie wahadłowców. Wyposażone w aparaturę naukową (np. kamery, magnetometry, spektrometry, liczniki promieniowania), zbierają dane i dostarczają na Ziemię (obecnie prawie zawsze przesyłają je drogą radiową). Niektóre sondy kosmiczne powracają na naszą planetę z próbkami materii z innych ciał kosmicznych oraz z danymi zapisanymi na nośnikach informacji.

Spis treści

• 1 Misje załogowe i bezzałogowe
• 2 Komunikacja kosmiczna
• 3 Zastosowania
• 4 Najważniejsze misje sond kosmicznych
• 5 Zobacz też
• 6 Linki zewnętrzne

Misje załogowe i bezzałogowe | edytuj kod

Loty sond kosmicznych wzbudzają dużo mniejsze zainteresowanie niż loty załogowe. W praktyce okazało się, że działające poza Ziemią roboty badawcze dostarczyły nauce dużo więcej informacji niż ludzie. Poza tym, jedynym obiektem, na który wysłano astronautów jest Księżyc. Olbrzymie koszty i trudności techniczne uniemożliwiają obecnie dalsze wyprawy załogowe, np. do pobliskich planetoid, na Marsa, Wenus, Merkurego czy na księżyce galileuszowe Jowisza. Najważniejszą zaletą maszyn jest brak konieczności zabierania ogromnych ilości tlenu i wody. Utrzymanie ludzkiego organizmu przy życiu poza Ziemią jest bardzo kosztowne. Jeden lot promu kosmicznego odpowiada wysłaniu na Marsa około pięciu robotów badawczych. Strata sondy kosmicznej jest postrzegana jako bolesna porażka przez ograniczone grono osób zainteresowanych, podczas gdy śmierć astronautów skutkuje żałobą narodową. Zwolennicy lotów załogowych podkreślają jednak, że ryzyko oraz koszty wysyłania ludzi w kosmos są uzasadnione, gdyż służą otwarciu dla ludzkości nowej przestrzeni rozwoju.

Komunikacja kosmiczna | edytuj kod

Uciążliwym problemem przy zastosowaniu sond kosmicznych w odległym kosmosie, jest opóźnienie komunikacji. Fale radiowe poruszają się z prędkością zbliżoną do światła. Wyłącznie roboty na Księżycu mogą być zdalnie sterowane z Ziemi (ok. jednej sekundy opóźnienia). Marsjańskie łaziki w najgorszym przypadku muszą czekać aż pół godziny na reakcję operatora (gdy obie planety są blisko siebie). Sondy wyposażane są jednak w coraz szybsze komputery z oprogramowaniem pozwalającym na coraz bardziej samodzielne podejmowanie decyzji i prowadzenie badań.

Zastosowania | edytuj kod

Niektóre sondy kosmiczne spełniają swoje zadania, krążąc na orbicie wokół Ziemi jako jej sztuczne satelity. Oprócz celów naukowych służą one zastosowaniom komercyjnym. Mogą pomagać meteorologom w przewidywaniu pogody, służyć komunikacji, czy jako satelity geostacjonarne transmitować programy telewizyjne.

Jednak dla nauki najważniejsze okazały się sondy badające planety Układu Słonecznego i przestrzeń kosmiczną poza nim. Sondy jako nasze zdalne oczy i uszy dotarły w pobliże komety Halleya, kilku planetoid i wszystkich planet Układu Słonecznego. Sondy dotarły także (z miękkim lądowaniem lub uderzeniem) na powierzchnię następujących ciał: Wenus, Mars, Jowisz, Księżyc, Tytana, (433) Erosa, (25143) Itokawa, Tempel 1, prawdopodobnie także Fobosa.

Najdalej zawędrowały sondy kosmiczne Pioneer 10, Pioneer 11, Voyager 1 i Voyager 2, które opuściły już Układ Słoneczny i pomknęły ku innym gwiazdom naszej galaktyki. Na ich pokładzie umieszczono informacje o mieszkańcach planety ludzi. Zakodowane przez naukowców przesłanie dotrze w pobliże najbliższych gwiazd za więcej niż 40 000 lat.

Sondy kosmiczne stanowią ważny element w badaniach dotyczących Słońca. Sonda SOHO stale obserwuje naszą niespokojną gwiazdę, ostrzegając nas przed nagłymi uderzeniami wiatru słonecznego.

Dla współczesnej astronomii przełomowe okazały się badania prowadzone przez sondy spoglądające ku odległym gwiazdom. Teleskop Hubble’a sfotografował szereg odległych supernowych, czym pomógł określić, jak szybko w swojej historii rozszerzał się Wszechświat. Sondy COBE i WMAP umożliwiły zbadanie niejednorodności promieniowania tła, które pochodzi sprzed 13,6 mld lat. Badacze zajmujący się kosmologią obserwacyjną mogli wykluczyć kilka z proponowanych hipotez dotyczących początków naszego Wszechświata.

Najważniejsze misje sond kosmicznych | edytuj kod

• 1962 – Mariner 2 – badania Wenus
• 1972 – Pioneer 10, Pioneer 11 – badania Jowisza i Saturna, pierwsze sondy, które na zawsze opuściły Układ Słoneczny
• 1973 – Łunochod 2 – badanie Księżyca
• 1976 – Viking 1, Viking 2 – badanie Marsa, w tym także poszukiwanie życia na Marsie
• 1977 – Voyager 1, Voyager 2 – badanie planet zewnętrznych i ich satelitów: Jowisza, Saturna, Urana, i Neptuna (sondy na zawsze opuściły Układ Słoneczny)
• 1989 – COBE – obserwacja promieniowania tła
• 1989 – Galileo – Jowisz i jego księżyce
• 1990 – Hubble Space Telescope – badania wszechświata
• 1997 – Mars Pathfinder – badanie Marsa (lądownik z pojazdem)
• 2003 – WMAP – badanie niejednorodności promieniowania tła
• 2004 – Mars Exploration Rover – badanie powierzchni Marsa za pomocą dwóch robotów
• 2005 – Cassini-Huygens – lądowanie na Tytanie i badania Saturna, jego pierścieni i satelitów
• 2006 – New Horizons – zbadanie Plutona i jego księżyców, a następnie pasa Kuipera i opuszczenie na zawsze Układu Słonecznego
• 2009 – Planck – pomiary kosmicznego mikrofalowego promieniowania tła
• 2011 – Mars Science Laboratory – badanie powierzchni Marsa przez łazik Curiosity
• 2014 – Rosetta – badanie i obserwacja komety 67P/Czuriumow-Gierasimienko i osadzenie na jej powierzchni lądownika Philae

Zobacz też | edytuj kod

• lista lotów międzyplanetarnych
• łazik, czyli sonda samobieżna
• lot międzygwiezdny

Linki zewnętrzne | edytuj kod

• Zestawienie sond kosmicznych aktualnych i historycznych

Na podstawie artykułu: "Sonda kosmiczna" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy