Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna

Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna – rodzaj dźwięku spółgłoskowego występujący w językach naturalnych. W międzynarodowej transkrypcji fonetycznej IPA oznaczana symbolem: f. Głoska ta była obca językowi prasłowiańskiemu, a w języku polskim znalazła się dzięki zapożyczeniom z języków germańskich i łaciny. W najstarszych zapożyczeniach zastępowana przez [p] lub [b], np. niem. Farbe → pol. barwa[1].

Spis treści

Artykulacja | edytuj kod

Opis | edytuj kod

W czasie artykulacji podstawowego wariantu f:

  • modulowany jest prąd powietrza wydychanego z płuc, czyli artykulacja tej spółgłoski wymaga inicjacji płucnej i egresji;
  • tylna część podniebienia miękkiego na skutek działania mięśni zamyka dostęp do jamy nosowej, prąd powietrza uchodzi przez jamę ustną,
  • prąd powietrza w jamie ustnej przepływa ponad całym językiem lub też co najmniej powietrze uchodzi wzdłuż środkowej linii języka,
  • dolna warga kontaktuje się z górnymi siekaczami, tworząc małą szczelinę. Szczelina ta jest na tyle wąska, że masy powietrza wydychanego z płuc tworzą charakterystyczny szum;
  • wiązadła głosowe nie drgają, spółgłoska ta jest bezdźwięczna[1].

Warianty | edytuj kod

Spółgłoska ta może podlegać drobnym zmianom na skutek zmian w artykulacji, np.:

  • wzniesienie środkowej części grzbietu języka w stronę podniebienia twardego powoduje artykulację spółgłoski zmiękczonej (spalatalizowanej): fʲ
  • wzniesienie tylnej części grzbietu języka w kierunku podniebienia tylnego powoduje artykulację spółgłoski welaryzowanej: fˠ
  • zaokrąglenie warg powoduje artykulację spółgłoski labializowanejfʷ[1]

Występowanie | edytuj kod

Przykłady w wybranych językach:

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b c d Magdalena Derwojedowa: Zamiast korepetycji Język polski Kompendium. Świat książki, 2005. ISBN 83-7391-251-7.
  2. ↑ Robin Thelwall. Illustrations of the IPA: Arabic. „Journal of the International Phonetic Association”. 20 (2), s. 37–41, 1990. DOI: 10.1017/S0025100300004266 (ang.). 
  3. ↑ Joan F. Carbonell, Joaquim Llisterri. Catalan. „Journal of the International Phonetic Association”. 22 (1–2), s. 53–56, 1992. DOI: 10.1017/S0025100300004618 (ang.). 
  4. ↑ John C. Wells. Accents of English. . 2: The British Isles, 1982. Cambridge University Press (ang.). 
  5. ↑ Lynn Clark, Graeme Trousdale. Advances in Cognitive Linguistics. , 2010. Walter de Gruyter (ang.). 
  6. ↑ Ulrike Altendorf, Dominic Watt. A handbook of varieties of English. . 1: Phonology, s. 181–196, 2004. Mouton de Gruyter (ang.). 
  7. ↑ David Britain. Innovation diffusion: "Estuary English" and local dialect differentiation: The survival of Fenland Englishes. „Linguistics”. 43 (5), s. 995-1022, 2005 (ang.). 
  8. ↑ Elizabeth Wood. TH-fronting: The substitution of f/v for θ/ð in New Zealand English. „New Zealand English Journal”. 17, s. 50-56, 2003 (ang.). 
  9. ↑ Elizabeth Gordon, Margaret Maclagan. Varieties of English. . 3: The Pacific and Australasia, s. 64-76, 2008. Walter de Gruyter (ang.). 
  10. ↑ Sean Bowerman. A handbook of varieties of English. . 1: Phonology, s. 931–942, 2004. Mouton de Gruyter (ang.). 
  11. ↑ Cecile Fougeron, Caroline L Smith. Illustrations of the IPA:French. „Journal of the International Phonetic Association”. 23 (2), s. 73–76, 1993. DOI: 10.1017/S0025100300004874 (ang.). 
  12. ↑ Jasmine Dum-Tragut. Armenian: Modern Eastern Armenian. , 2009. John Benjamins Publishing Company (ang.). 
  13. ↑ Wiktor Jassem. Polish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (1), s. 103–107, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001191 (ang.). 
  14. ↑ Madalena Cruz-Ferreira. European Portuguese. „Journal of the International Phonetic Association”. 25 (2), s. 90–94, 1995. DOI: 10.1017/S0025100300005223 (ang.). 
  15. ↑ dexonline.ro (rum.) [dostęp: 22.08.2018]
  16. ↑ Jaye Padgett. Contrast and Post-Velar Fronting in Russian. „Natural Language & Linguistic Theory”. 21 (1), s. 39–87, 2003. DOI: 10.1023/A:1021879906505 (ang.). 
  17. ↑ Eugenio Martínez-Celdrán, Ana Ma. Fernández-Planas, Josefina Carrera-Sabaté. Castilian Spanish. „Journal of the International Phonetic Association”. 33 (2), s. 255–259, 2003. DOI: 10.1017/S0025100303001373 (ang.). 
  18. ↑ Andrii Danyenko, Serhii Vakulenko. Ukrainian. , 1995. Lincom Europa (ang.). 
  19. ↑ Laurence Thompson. Saigon phonemics. „Language”. 35 (3), s. 454–476, 1959. DOI: 10.2307/411232 (ang.). 
  20. ↑ Elizabeth Merrill. Tilquiapan Zapotec. „Journal of the International Phonetic Association”. 38 (1), s. 107–114, 2008. DOI: 10.1017/S0025100308003344 (ang.). 
Na podstawie artykułu: "Spółgłoska szczelinowa wargowo-zębowa bezdźwięczna" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy