Stanisław Adamski (biskup)

Stanisław Adamski (biskup) w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Stanisław Adamski (ur. 12 kwietnia 1875 w Zielonejgórze, zm. 12 listopada 1967 w Katowicach[1]) – polski duchowny rzymskokatolicki, działacz społeczny i polityczny, biskup diecezjalny katowicki w latach 1930–1967.

Spis treści

Życiorys | edytuj kod

Był synem dróżnika Piotra i Józefy z domu Wasilewskiej. Miał brata Jana (bakteriologa)[2]. Ukończył seminarium duchowne w Poznaniu[1]. Święcenia kapłańskie przyjął w 1899 w Gnieźnie. Działał w wielu organizacjach, był m.in. sekretarzem Związku Katolickich Towarzystw Robotników Polskich i członkiem zarządu Towarzystwa Czytelni Ludowych. Był także działaczem spółdzielczym oraz redagował pisma katolickie. Od 1904 zasiadał w kapitule poznańskiej. Działał w utworzonym w 1907 Związku Kapłanów „Unitas”. Po śmierci ks. Piotra Wawrzyniaka został patronem Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych[1].

W okresie powstania wielkopolskiego został komisarzem Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu (1918–1919). W 1919 został szambelanem papieskim[1]. 6 sierpnia 1920 jako przewodniczący delegacji ziem zachodnich z ramienia Związku Ludowo-Narodowego przedstawił Radzie Ochrony Państwa postulat rozszerzenia kompetencji Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej oraz utworzenia armii dzielnicowej, stwierdzając: „Społeczeństwo poznańskie obserwuje z głęboką troską niepojęte wydarzenia na froncie, a nie rozumiejąc, co się dzieje, dopatruje się zdrady i zdradę tę widzi tutaj”, wskazując zarazem na obecnego Piłsudskiego[3]. 22 października 1920 został członkiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa w 1920[4]. W latach 1919–1922 poseł na Sejm Ustawodawczy, w okresie 1922–1927 senator, w latach 1924–1927 prezes Unii Związków Spółdzielczych. Wieloletni dyrektor poznańskiej Księgarni Św. Wojciecha. Z ramienia Episkopatu Polski koordynował działania Akcji Katolickiej (od 1929).

27 listopada 1929 „za zasługi na polu pracy w spółdzielczości oraz na polu pracy społecznej” został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[5].

2 września 1930 został mianowany biskupem diecezjalnym diecezji katowickiej. Sakrę biskupią przyjął 26 października i objął rządy w diecezji 30 listopada 1930. Powołał do życia Katolicką Agencję Prasową, kładł duży nacisk na rozwój życia narodowego na Śląsku. W 1938 sprawował rządy kościelne na Zaolziu. Po agresji Niemiec na Polskę (1939) i aneksji województwa śląskiego przez III Rzeszę początkowo tolerowany przez władze III Rzeszy na terenie diecezji (mimo że figurował na liście proskrypcyjnej Sonderfahndungsbuch Polen)[6]. Popierał podporządkowanie się Górnoślązaków rejestracji dokonywanej przez policję. Stał na czele Rady Obywatelskiej Ziem Zachodnich przy Biurze Zachodnim Delegatury Rządu na Kraj[7]. W 1941 został deportowany z terenu diecezji na terytorium Generalnego Gubernatorstwa. Jako jedyny biskup pełnił posługę duszpasterską w czasie powstania warszawskiego[8]. Po powrocie w 1945 pracował nad odbudową diecezjalnego życia religijnego[potrzebny przypis]. Zdecydowanie sprzeciwiał się cenzurze komunistycznej. 17 marca 1945 wystąpił z protestem przeciwko wprowadzeniu cenzury prewencyjnej przez komunistów. Protest ten odbił się głośnym echem wśród duchowieństwa śląskiego[9]. W 1951 jego prace Akcja katolicka młodzieży oraz Pogląd na rozwój sprawy narodowościowej w województwie śląskim w czasie okupacji niemieckiej zostały wycofane z polskich bibliotek oraz objęte cenzurą[10]. Władze PRL zarzucając mu politykę ugodową wobec Niemiec hitlerowskich w 1952 usunęły go z urzędu[11]. Jednak bezpośrednią przyczyną usunięcia z terenu diecezji, wraz z biskupem Herbertem Bednorzem i Juliuszem Bieńkiem, była tzw. akcja podpisowa mająca na celu przywrócenie nauki religii do szkół. W czasie wygnania zamieszkał u urszulanek w Lipnicy k. Otorowa. Do diecezji powrócił w czasie tzw. odwilży październikowej 5 listopada 1956[12]. Po powrocie ze względu na podeszły wiek i stan zdrowia ograniczył działalność kościelną.

Był autorem wielu prac z zakresu nauki społecznej Kościoła.

W Wodzisławiu Śląskim działa Archidiecezjalny Dom Rekolekcyjny Archidiecezji katowickiej im. bpa Stanisława Adamskiego[13].

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b c d M. Rezler: Sylwetki zasłużonych poznaniaków. Biogramy historyczne. W: Wielka Księga Miasta Poznania. Wyd. 1. Poznań: Dom Wydawniczy „Koziołki Poznańskie”, 1994, s. 729. ISBN 83-901625-0-4.
  2. ↑ Praca zbiorowa, Wielkopolski słownik biograficzny, PWN, Warszawa-Poznań, 1981, s. 19, ​ISBN 83-01-02722-3​.
  3. ↑ W. Zawadzki Pomorze 1920, Bellona 2015, s. 120.
  4. ↑ Obrona państwa w 1920 roku, Warszawa 1923, s. 153.
  5. ↑ M.P. z 1929 r. nr 274, poz. 630.
  6. ↑ Sonderfahndungsbuch Polen. Herausgegeben vom Reichskriminalpolizeiamt, Berlin C2, Wederscher Mark 5/6, Berlin 1939, s. 3.
  7. ↑ Waldemar Grabowski, Polska Tajna Administracja Cywilna 1940–1945, Warszawa 2003, s. 190.
  8. ↑ Adamski Stanisław. silesia.edu.pl. [dostęp 2019-05-11].
  9. ↑ M.M. Patelski M.M., Cenzura komunistyczna wobec Kościoła katolickiego i prasy katolickiej w Polsce 1945–1957. Casus Śląska Opolskiego, [w:] Z.Z. Romek, K.K. Kamińska-Chełminiak (red.), Cenzura w PRL. Analiza zjawiska, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2017, ISBN 978-83-754-5801-5 .
  10. ↑ Cenzura PRL. Wykaz książek podlegających niezwłocznemu wycofaniu 1 X 1951 r. posł. Zbigniew Żmigrodzki. Nortom: Wrocław, 2002, s. 3. ISBN 83-85829-88-1.
  11. ↑ Greiner (red.) 2006 ↓, s. 9.
  12. ↑ Adamski Stanisław. W: Historia Kościoła na Śląsku, E-ncyklopedia, silesia.edu.pl [dostęp 2019-10-06] .
  13. ↑ Dom Rekolekcyjny Archidiecezji Katowickiej w Kokoszycach, Patron.

Bibliografia | edytuj kod

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (osoba):
Na podstawie artykułu: "Stanisław Adamski (biskup)" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy