Tąpnięcie

Tąpnięcie w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Tąpnięcie – wyrzucenie materiału skalnego do wyrobiska lub zniszczenie jego obudowy wywołane gwałtownym rozładowaniem energii potencjalnej sprężystości skał. Jest jednym z zagrożeń naturalnych występujących w górnictwie. Często błędnie utożsamiane z każdym wstrząsem sejsmicznym pochodzenia górniczego.

Definicja wg Wyższego Urzędu Górniczego: Tąpnięcie – zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku którego wyrobisko lub jego odcinek uległo gwałtownemu zniszczeniu lub uszkodzeniu, w następstwie czego nastąpiła całkowita lub częściowa utrata jego funkcjonalności lub bezpieczeństwa jego użytkowania.

Kumulowanie energii sprężystej, w górotworze następuje jedynie w skałach sprężystych. Opracowano wiele metod oceny skłonności skał do tąpań. W ocenie skłonności do tąpań stosuje się analizę przedzniszczeniowej charakterystyki naprężeniowo-odkształceniowej, oraz pełnej charakterystyki zarówno przedkrytycznej, jak i pokrytycznej. Wskaźniki opisujące właściwości skał dzielone są na kilka grup (odkształceniowe, wytrzymałościowe, energetyczne, reologiczne). Jednym ze wskaźników, który uzyskuje się na podstawie jednoosiowego ściskania i ma praktyczne zastosowanie do oceny skłonności węgla do tąpań, jest energetyczny wskaźnik naturalnej skłonności do tąpań WET[1].

Eksploatacja górnicza (czyli w przypadku górnictwa głębinowego drążenie korytarzy) narusza pierwotną równowagę górotworu. W pobliżu wyrobisk dochodzi do zwiększenia pierwotnych naprężeń wynikających z ciężaru wyżej leżących warstw, a w przypadku przekroczenia wytrzymałości skały na ściskanie, następuje zniszczenie jej struktury (czyli zgniecenie), które zapoczątkowuje bardzo gwałtownie przebiegający proces lawinowy kruszenia skał i rozładowywania nagromadzonej energii sprężystej. Przebieg tąpnięcia zbliżony jest do odpalenia w skałach materiału wybuchowego.

Pierwsze tąpnięcie miało miejsce w kopalni rudy w Derbyshire w Anglii w XVIII w. W Polsce tąpania występują od ponad 100 lat w kopalniach węgla kamiennego i od ponad 50 lat w kopalniach rudy miedzi.

Spis treści

Typy tąpnięć | edytuj kod

O zaliczeniu tąpnięcia do danego typu decyduje położenie ogniska wstrząsu:

  • Tąpania pokładowe
  • Tąpania stropowe
  • Tąpania spągowe

Tąpnięcia w Polsce | edytuj kod

Największe tąpnięcia w Polsce (pow. 3 stopni w skali Richtera) odczuwalne na powierzchni w XXI wieku:

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Mirosława Bukowska: WSKAŹNIKOWE METODY OCENY SKŁONNOŚCI DO TĄPAŃ SKAŁ I GÓROTWORU. W: PRACE NAUKOWE GIG GÓRNICTWO I ŚRODOWISKO [on-line]. s. 96 - 97. [dostęp 2016-06-03].
  2. ↑ Earthquake information - EMSC Mobile, m.emsc.eu [dostęp 2020-07-29] .
  3. ↑ Komunikat w sprawie wstrząsu w ZG Rudna
  4. ↑ Earthquake, Magnitude 4.8 - POLAND - 2019 January 29, 12:53:45 UTC, EMSC-CSEM [dostęp 2019-01-30]  (ang.).
  5. ↑ Górnicy odnalezieni. "Wszyscy żyją"
  6. ↑ Earthquake, Magnitude 4.6 - POLAND - 2013 March 19, 21:09:52 UTC, EMSC-CSEM [dostęp 2019-01-30]  (ang.).
  7. ↑ Earthquake, Magnitude 4.4 - POLAND - 2016 November 29, 20:09:39 UTC, EMSC-CSEM [dostęp 2019-01-30]  (ang.).
  8. ↑ Earthquake - Magnitude 4.0 - POLAND - 2015 April 17, 22:16:22 UTC, www.emsc-csem.org [dostęp 2017-11-27]  (ang.).
  9. ↑ Earthquake - Magnitude 3.9 - POLAND - 2019 January 13, 13:34:16.7, www.emsc-csem.org [dostęp 2020-01-13]  (ang.).
  10. ↑ Silny wstrząs na Śląsku. Czuli mieszkańcy Katowic, Tychów, Mikołowa czy Rybnika, Info Katowice, 13 stycznia 2020 [dostęp 2020-01-14]  (pol.).
  11. ↑ EMSC-CSEM raport
  12. ↑ EMSC
  13. ↑ To było straszne, Nowiny Wodzisławskie 3/2005.
  14. ↑ Tąpnięcie w kopalni „Janina” w Libiążu.
  15. ↑ EMSC-CSEM raport
  16. ↑ EMSC
  17. ↑ Wstrząs na Śląsku! Silne tąpnięcie w kopalni Budryk odczuły Rybnik, Orzesze, Tychy, Zabrze, Gliwice i inne miasta, dziennikzachodni.pl, 9 listopada 2018
  18. ↑ Potężny wstrząs w kopalni Bielszowice 18.1.2018 o sile 3,6 Richtera. Zatrzęsła się ziemia od Zabrza przez Katowice do Tychów, Dziennik Zachodni, 18 stycznia 2018 [dostęp 2018-01-18]  (pol.).
  19. ↑ Mocny wstrząs w Bytomiu i okolicy: Zakołysało budynkami
  20. ↑ Górny Śląsk: silny wstrząs ziemi- Onet.pl - Wiadomości
  21. ↑ Earthquake - Magnitude 3.5 - POLAND - 2014 May 26, 18:42:53 UTC, www.emsc-csem.org [dostęp 2017-11-27]  (ang.).
  22. ↑ Tąpnięcie w kopalni Rydułtowy. Nie żyje 1 górnik.
  23. ↑ Kopalnia Zofiówka: Ratownicy idą do zasypanych górników. Mają dwa urządzenia do lokalizacji. Ocaleni górnicy wskazali miejsce [dostęp 2018-05-07]  (pol.).
  24. ↑ Jastrzębie-Zdrój. Dramat w kopalni "Zofiówka". Odnaleziony górnik nie żyje. 4 dalej poszukiwanych [dostęp 2018-05-06]  (pol.).
  25. ↑ TomekT. Orszulak TomekT., Wstrząs w kopalni Zofiówka w Jastrzębiu-Zdroju. Ratownikom zostało około 30 metrów do trzeciego górnika, „wiadomosci.wp.pl”, 6 maja 2018 [dostęp 2018-05-06]  (pol.).
  26. ↑ • Wstrzas-w-kwk-marcel-26-letni-gornik-nie-zyje
  27. ↑ Earthquake - Magnitude 3.4 - POLAND - 2018-04-23 08:55:18 UTC, www.emsc-csem.org [dostęp 2018-04-23]  (ang.).
  28. ↑ European-Mediterranean Seismological Centre
  29. ↑ WUG Tąpnięcia w 2011 roku
  30. ↑ Katowice: silny wstrząs w kopalni Murcki-Staszic, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2018-09-17] .
  31. ↑ Silny wstrząs w kopalni Piast w Bieruniu
  32. ↑ 3,2 w skali Richtera - tynk leciał na głowy • Nowiny.pl
  33. ↑ https://www.emsc-csem.org/Earthquake/earthquake.php?id=743687 Dane EMSC [dostęp 2019-02-08]
  34. ↑ Znowu tąpnęło w kopalni Rydułtowy-Anna. nowiny.rybnik.pl [dostęp 2013-06-09]
  35. ↑ KATOWICE OBUDZIŁ SILNY WSTRZĄS. WINNA KOPALNIA MURCKI-STASZIC
  36. ↑ Silny wstrząs w kopalni Wieczorek w Katowicach

Zobacz też | edytuj kod

Na podstawie artykułu: "Tąpnięcie" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy