Tatra 613

Tatra 613 w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Tatra 613 - samochód osobowy klasy aut luksusowych produkowany przez czechosłowackie przedsiębiorstwo motoryzacyjne Tatra w latach 1974 - 1996.

Spis treści

Historia i opis modelu | edytuj kod

Powstanie i rozpoczęcie produkcji | edytuj kod

Prototyp Tatra 613 coupé Tatra 613 - tył Tatra 613-4 Tatra 613-4 w wersji Long - wnętrze Tatra 623 Tatra 613 z nadwoziem landaulet Tatra 613 w wersji sanitarnej Prototyp Tatra Prezident

Na początku lat 60. XX wieku Tatra rozpoczęła prace konstrukcyjne nad następcą luksusowego samochodu Tatra 603. Zbudowane w 1962 i 1966 roku prototypy 603A i 603X nie zostały zaakceptowane, dlatego postanowiono w 1967 roku zlecić opracowanie nowego modelu według wytycznych Tatry włoskiej firmie nadwoziowej Carrozzeria Vignale[4][3]. Do 1970 roku zbudowane zostały tam trzy prototypy pojazdu, w tym 4-drzwiowy sedan i 2-drzwiowa wersja coupé, która nigdy nie została wprowadzona do produkcji[4]. Próby drogowe pojazdów przeprowadzane były m.in. w ZSRR, a oficjalna prezentacja pojazdu miała miejsce w lipcu 1973 roku w Pradze podczas wystawy Autoproges[3]. Jesienią 1973 ruszyła produkcja serii zerowej[3]. Produkcję seryjną rozpoczęto jednak dopiero w 1975 roku w zakładach w Příborze, gdyż główny zakład w Kopřivnicech przestawiono na produkcję wyłącznie ciężarówek[5].

Opis modelu | edytuj kod

Samochód produkowany był zasadniczo jako 4-drzwiowy sedan. Nominalnie był pięciomiejscowy, ale na tylnej kanapie środkowe miejsce było mniej wygodne z powodu wypukłości siedzenia i składanego podłokietnika znajdującego się w oparciu[6].

Podobnie jak Tatra 603 auto zbudowane zostało w nietypowym dla luksusowego segmentu, charakterystycznym dla marki układzie z silnikiem chłodzonym powietrzem umieszczonym z tyłu pojazdu, napędzającym oś tylną. Wadą takiego rozwiązania był dość głośny charakterystyczny dźwięk silnika, zwłaszcza słyszalny na tylnym siedzeniu[7]. Do napędu pojazdu użyty został benzynowy silnik V8 DOHC o pojemności 3495 cm³, rozwijający moc 165 KM. W stosunku do poprzednika, silnik pojazdu przesunięty został nieco do przodu, nad tylną oś, co spowodowało korzystniejszy rozkład obciążeń (44% na przednią oś i 56% na tylną), zapewniając bardzo dobre prowadzenie się pojazdu[1]. Napęd na koła tylne przenoszony był za pomocą 4-biegowej manualnej skrzyni biegów. Zawieszenie wszystkich kół było niezależne, z przodu zastosowano kolumny McPherson[8]. Bagażnik umieszczony został z przodu, lecz ze względu na wielkość samochodu, był on dość pojemny, a przy tym pozwalał na swobodne zaprojektowanie strefy kontrolowanego zgniotu[7]. Klapa bagażnika otwierała się typowo – do tyłu. Pojazd wyposażony został w trzypunktowe bezwładnościowe pasy bezpieczeństwa, bezpieczną kolumnę kierownicy i „miękką” deskę rozdzielczą wyłożoną pianką poliuretanową[5]. Układ kierowniczy miał wspomaganie hydrauliczne, hamulce tarczowe na wszystkich kołach miały wspomaganie próżniowe[8].

Z prędkością maksymalną sięgającą 200 km/h, Tatra 613 była wśród najszybszych samochodów produkowanych w bloku socjalistycznym[8]. Wadą było duże zużycie paliwa – średnio 18 l/100 km, obniżone w późniejszych wersjach do 12 l/100 km[8]. W skład wyposażenia wchodziła klimatyzacja, elektrycznie opuszczane szyby i podwójny system ogrzewania benzynowego[8].

Rozwój i produkcja | edytuj kod

W 1980 roku wprowadzona została zmodernizowana wersja pojazdu - Tatra 613-2, w której przede wszystkim ulepszono silnik (T613E), który stał się bardziej ekonomiczny (średnie zużycie paliwa 14-15,4 l/100 km) i rozwijał o 3 KM większą moc (168 KM)[6]. Wprowadzone zostały także nowe hamulce tarczowe (produkcji Autobrzdy Jablone) oraz poprawione zostało wygłuszenie wnętrza[6]. W 1984 roku zaprezentowano Tatrę 613-2 model 84, w której unowocześniono stylistykę, rezygnując z chromowanych detali, jak obwódki wokół reflektorów i listwa opasująca nadwozie samochodu[9]. Chromowane zderzaki zmienione zostały na plastikowe, zintegrowane z nadwoziem[10]. Powiększono też średnicę zewnętrznych reflektorów z 130 do 160 mm i wprowadzono duże pionowe integralne kierunkowskazy przednie zamiast mniejszych, wystających poza blachy nadwozia[6]. Wprowadzono też jednolite szyby w drzwiach przednich, bez trójkątnych uchylnych szybek[6]. Produkcję odświeżonego modelu pod oznaczeniem Tatra 613-3 rozpoczęto w 1986 roku[9]. Seryjne auta wyposażano w ulepszony silnik (T613E1/I), dzięki czemu obniżono średnie zużycie paliwa do 12,8 l/100 km[9].

W 1990 roku zaprezentowano model Tatra 613-4, który nie wprowadzał daleko idących zmian[6]. Otrzymał on nową deskę przyrządów i lepsze wytłumienie, a następnie także katalizator samochodowy, w wersjach przeznaczonych na rynki zachodnie[1]. W 1994 roku zaprezentowano ostatni model Tatra 613-5, z lepszym wyposażeniem i wykończeniem wnętrza, komputerem pokładowym, systemem stereo firmy Panasonic, programowalnym ogrzewaniem, centralnym zamkiem[6]. Na zamówienie można było otrzymać m.in. automatyczną skrzynię biegów, strefową klimatyzację i inne[6]. Samochód nie cieszył się jednak już wówczas powodzeniem i w ostatnim roku produkcji 1996 powstało ich tylko 11[11]. Następcą, wywodzącym się również z konstrukcji Tatry 613, była Tatra 700, z silnikiem chłodzonym powietrzem o mocy 200 KM lub 234 KM[12].

Pojazdy specjalne | edytuj kod

W 1979 roku powstały prototypy wersji T613 Special (T613 S), przeznaczonej jako reprezentacyjna limuzyna dla władz państwowych[13]. Wersja ta wyróżniała się zupełnie nowym wykończeniem wnętrza (kierownica z większym klaksonem i nowocześniejsze zegary) oraz przeprojektowanym pasem przednim pojazdu z dużymi prostokątnymi reflektorami firmy Bosch i większym zderzakiem plastikowym, zachodzącym na boki[13]. Nowe były również duże lampy zespolone i zderzak z tyłu[13]. Dla lepszej stabilności kierunkowej przekonstruowano przednie zawieszenie, samochód otrzymał też opony Michelin XVS rozmiaru 205/70 HR14[13]. Auto miało przedłużony o 15 cm – do 3130 mm rozstaw osi i dłuższe tylne drzwi, szerzej otwierane (długość całkowita 5185 mm)[13]. Od 1986 roku wzrosła nieco moc silnika, do 123,5 kW (168 KM)[13]. Samochód był tylko czteromiejscowy – między tylnymi siedzeniami był podłokietnik, i miał także bogatsze wyposażenie, m.in. elektryczne szyby, klimatyzację oraz tempomat[13]. Produkcja trwała od 1980 roku do 1991 roku. Największą liczbę wykonano w pierwszym roku produkcji – 35 sztuk; ogółem powstało 135 samochodów[13].

W 1993 roku zbudowana została także wersja dla biznesmenów o nazwie Mobicom w dłuższej wersji LONG. Przednie fotele pojazdu zastosowano obrotowe, we wnętrzu pojazdu znaleźć można było telewizor firmy Sony, fax, oświetlane biurko, minibar, a także wysokiej jakości skórzaną tapicerkę[10].

Wyprodukowanych zostało także 5 egzemplarzy samochodu T613 K (Kabriolet), z nadwoziem typu landaulet, jako pojazd reprezentacyjno-paradny dla Ministerstwa Obrony Narodowej. Samochody bazowały na stylistyce i przedłużonej płycie podłogowej modelu T613 Special z rozstawem osi 3130 mm[14]. Nad przednimi siedzeniami był częściowo sztywny dach, a nad tylną częścią był dach rozkładany z materiału (w prototypie złożenie zajmowało 4 minuty, a rozłożenie aż 10)[14]. Szyby w tylnych drzwiach były do połowy opuszczane razem z ramkami. W części mechanicznej różniły się trzystopniową automatyczną skrzynią biegów Borg-Warner 65, umożliwiającą płynną jazdę z paradną prędkością 5-6 km/h[14]. Dla cichszej jazdy zastosowano opony diagonalne Goodyear 7,50-14/6 PR, można było także używać opon od wersji Special[14]. Prędkość maksymalna była znacznie niższa i wynosiła 130 km/h, pomniejszony był też zbiornik paliwa[14]. Siedzenia były obite czerwoną skórą. Prototyp tej wersji powstał w 1981 roku, po dopracowaniu dwa samochody zbudowano w 1984 i dwa w 1985[14]. Zademonstrowano je publicznie na defiladach 9 maja 1985[14].

Zakłady w Brnie dokonywały modernizacji pojazdu wykonując ambulanse z powiększonym rozstawem osi, oznaczone 613-RZP[1].

Sprzedaż i eksploatacja | edytuj kod

Pojazdy te wykorzystywane były najczęściej przez urzędników rządowych, kierownictwo przemysłu i w ograniczonej liczbie jako samochody policji, ratownictwa medycznego oraz straży pożarnej[15]. Za czasów komunistycznej Czechosłowacji nie były dostępne w wolnej sprzedaży dla użytkowników prywatnych[8]. Wersja przedłużona Special do czasu upadku systemu komunistycznego w Czechosłowacji (przełom 1989/1990) była używana tylko przez wyższe władze państwowe i partyjne[13].

Znaczna liczba Tatr 613, wyłącznie w czarnym kolorze, była od 1980 roku eksportowana do ZSRR, gdzie były używane przez władze (ich status był wyższy, niż Wołgi, a niższy od Czajki), organy KGB oraz milicję, głównie jako reprezentacyjne radiowozy eskortowe w dużych miastach[16][17].

W latach 80. rozpoczęto także eksport samochodów na zachód, na rynek prywatny, jednak z powodu specyficznej i nienajnowszej już konstrukcji oraz dość wysokiej ceny, spotykały się tam z umiarkowanym popytem[16].

Na bazie Tatry 613 powstał także model 623 do szybkiej pomocy technicznej i medycznej w wyścigach samochodowych[18]. W latach 80. wyprodukowano ich niewielką liczbę, eksploatowaną przez organizację AMK Narex[1]. Tatra 623 miała nadwozie typowego sedana, odpowiednio zmodyfikowane. Powstała także wersja Tatra 623R, o zmniejszonej masie i z silnikiem o pojemności 3.8 l o mocy 300 KM, rozwijająca prędkość 250 km/h[1].

W 1995 roku trwały prace nad modernizacją Tatry 613 w efekcie których powstał prototyp Tatra Prezident[19].

Ogółem powstało nieco ponad 11 tysięcy samochodów Tatra 613[11], ich roczna produkcja rzadko przewyższała 1000 sztuk[5].

Dane techniczne | edytuj kod

Silnik | edytuj kod

  • V8 3,5 l (3495 cm³), 2 zawory na cylinder, DOHC[20]
  • Układ zasilania: dwa gaźniki
  • Średnica cylindra × skok tłoka: 85,00 mm × 77,00 mm
  • Stopień sprężania: 9,2:1
  • Moc maksymalna: 165 KM (121 kW) przy 5200 obr/min
  • Maksymalny moment obrotowy: 265 N•m przy 2500 obr/min

Osiągi | edytuj kod

Inne | edytuj kod

  • Promień skrętu: 6,25 m
  • Rozstaw kół tył / przód: 1520 / 1520 mm
  • Opony: 215/70 R14

Wersje wyposażeniowe | edytuj kod

  • Electronic
  • Special
  • Mobicom

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b c d e f Tatra 613, "Awtolegiendy SSSR i socstran" Nr 160
  2. ↑ a b c d Tatra 613, "Awtoliegendy SSSR i socstran" nr 160, s.13
  3. ↑ a b c d Andrzej Jakubaszek: Tatra 613 - Czeski luksus we włoskiej skórze. klasyki.auto-swiat.pl, 2007-04-10. [dostęp 2016-11-18].
  4. ↑ a b Tatra 613, "Awtoliegendy SSSR i socstran" nr 160, s.3
  5. ↑ a b c Tatra 613, "Awtoliegendy SSSR i socstran" nr 160, s.4
  6. ↑ a b c d e f g h Tatra 613, "Awtolegiendy SSSR i socstran" Nr 160, s.6-7
  7. ↑ a b Tatra 613, "Awtolegiendy SSSR i socstran" Nr 160, s.4-5
  8. ↑ a b c d e f Tatra 613, "Awtolegiendy SSSR i socstran" Nr 160, s.5
  9. ↑ a b c Jan Tuček: Tatra 613 - historie, vývoj, technika, sport. Praga: Grada Publishing, 2011, s. 91-93. ISBN 978-80-247-2584-0.
  10. ↑ a b Michał Szukalski: Tatra 613 - czechosłowacka S-klasa. autocentrum.pl. [dostęp 2016-11-18].
  11. ↑ a b Tatra 613, "Awtolegiendy SSSR i socstran" Nr 160, s.10
  12. ↑ Jan Tuček: Tatra 613 - historie, vývoj, technika, sport. Praga: Grada Publishing, 2011, s. 168. ISBN 978-80-247-2584-0.
  13. ↑ a b c d e f g h i Jan Tuček. Jen pro vyvolené. „Automobil”. 6/2015. s. 70-71 (cz.). 
  14. ↑ a b c d e f g Jan Tuček. Bylo jich pět. „Automobil”. 6/2016. s. 68-69 (cz.). 
  15. ↑ Tatra 613 (pol.). oldtimery.com. [dostęp 07-05-2015].
  16. ↑ a b Tatra 613, "Awtolegiendy SSSR i socstran" Nr 160, s.11-12
  17. ↑ Ford Crown Victoria DPS GAI, "Awtomobil Na Służbie" Nr 59, DeAgostini, 2014, ISSN 2223-0440, s.5-6 (ros.)
  18. ↑ TATRĄ NA SYGNALE - WERSJE SPECJALNE 613 - 623 - 624 (pol.). autoarchiwum.blogsport.com. [dostęp 07-05-2015].
  19. ↑ TATRA T700 - OSTATNI OSOBOWY MODEL FIRMY (pol.). autoarchiwum.blogsport.com. [dostęp 07-05-2015].
  20. ↑ 1973 TATRA 613 specs and performance (ang.). automobile-catalog.com. [dostęp 27-08-2011].

Bibliografia | edytuj kod

  • Tatra 613, "Awtolegiendy SSSR i socstran" Nr 160, DeAgostini 2015, ISSN 2071-095X, (ros.)
  • Jan Tuček. Jen pro vyvolené. „Automobil”. 6/2015, s. 70-71, 2015 (cz.). 
Na podstawie artykułu: "Tatra 613" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy