Topola biała

Topola biała w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Liście topoli białej Charakterystyczne romboidalne przetchlinki na korze Kwiatostany męskie Kwiatostany żeńskie z dojrzewającymi owocami Topola Pławianka - najwyższa topola w Polsce o wysokości 41,5 m, pomnik przyrody

Topola biała, białodrzew (Populus alba L.) – gatunek drzew z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Pochodzi z Europy, części Azji i Afryki Północnej. W Polsce gatunek rodzimy, częsty na niżu. Jest rośliną pionierską, wytwarzającą ogromne ilości pyłku i nasion.

Spis treści

Rozmieszczenie geograficzne | edytuj kod

Rodzimym obszarem występowania tego gatunku topoli jest środkowa i południowa Europa (brak go w Skandynawii i Irlandii), znaczna część Azji oraz Afryka Północna (Algeria, Maroko, Tunezja, Wyspy Kanaryjskie). Rozprzestrzenił się także i aklimatyzował w Australii i Nowej Zelandii, w Afryce i na Azorach[3]. W Europie Północnej sięga do 67° szerokości geograficznej północnej. W Polsce występuje dziko na całym niżu i w niższych położeniach górskich, poza tym jest sadzony[4].

Morfologia | edytuj kod

Pokrój
Wyniosłe drzewo o wysokości 15–30 m[4], przeważnie do 28 m[5], rzadko do 40 m[4] (najwyższa odnotowana wysokość to 45 m[6]). Korona drzewa szeroka i kulista. Pokrój nigdy nie jest strzelisty[5]. Najgrubszą topolą białą w Polsce w 1971 r. był okaz rosnący w pozostałościach parku na granicy m. Leszno i Grądy k. Warszawy, którego obwód mierzony w pierśnicy (na wys. 1,3 m) wynosił wówczas 10,8 m[7]. Wskutek łatwego tworzenia pędów odroślowych czasami również w postaci krzewiastej[5].
Kora
Na pniu mocno spękana, szaro-biała, u starszych drzew czerniejąca od dołu[5]. W wyższych częściach pnia kora srebrzystoszara z dużymi przetchlinkami, o charakterystycznym romboidalnym kształcie[5]. Kora młodych gałęzi długo pozostaje gładka[4] i kremowo-biała, u starszych widoczne wyraźne blizny[5].
Drewno
Jest miękkie, lekkie, łupliwe, łatwe w obróbce mechanicznej i nieulegające paczeniu, twardzielowe, łatwo próchniejące. Zawiera bardzo dużo wody.
Pędy
Młode pędy, oraz pąki obficie okryte białym kutnerem, który utrzymuje się podczas zimy[5]. Pąki z wyraźnymi łuskami[8], suche[4].
Liście
Ulistnienie skrętoległe. Liście 3–5 klapowe o długości 6–12 cm. Ogonek liściowy długi i bocznie spłaszczony. Duże liście na długopędach mają długi ogonek i są głęboko klapowane[5]. Od góry ciemnozielone i błyszczące, od spodu pokryte kutnerem i wybitnie srebrzyste[5]. Liście na krótkopędach mają brzegi faliste, są mniejsze, zaokrąglone, nie są klapowane[5]. Boczne nerwy liści nie dochodzą do ząbków. Jesienią przebarwiają się na żółto lub brązowo[8].
Kwiaty
Roślina dwupienna. Kwiaty zebrane w kwiatostany zwane kotkami. Kotki podczas kwitnienia luźno zwisające, męskie – grube i czerwone, żeńskie – cienkie i żółtozielone. Kwiaty bez okwiatu. Mają nagie, ząbkowane i kosmato owłosione przysadki. W kwiatach męskich 4–12 pręcików, w żeńskich 1 słupek[4][8].
Owoc
Torebka, która pęka na dwie części. Nasiona bardzo drobne, z białymi włoskami.
Korzeń
Ma silnie rozwinięty system korzeniowy. Łatwo tworzy odrośla korzeniowe.

Biologia i ekologia | edytuj kod

Rozwój
Megafanerofit. Kwitnie od marca do kwietnia, jeszcze przed rozwojem liści[4]. Jest wiatropylna i wiatrosiewna. Wytwarza ogromne ilości pyłku – w jednym kwiatostanie męskim może być do 6 mln ziaren pyłku. Wytwarza także ogromne ilości nasion (miliony!). Wiatr może roznosić nasiona na duże odległości. Kiełkują one łatwo i szybko, co sprawia, że topola jest gatunkiem pionierskim. Jest jednym z nielicznych drzew w naszym klimacie, których nasiona mogą kiełkować jeszcze w tym samym sezonie wegetacyjnym.
Czas życia
Topola biała może żyć do ok. 100 lat, jest więc rośliną raczej krótkowieczną w porównaniu z wieloma innymi gatunkami drzew. Rośnie bardzo szybko. W naszej strefie klimatycznej topole są najszybciej rosnącymi drzewami.
Genetyka
Liczba chromosomów: 2n = 38[4].
Siedlisko
Zasiedla tereny nadrzeczne (często w postaci krzewiastej) i przydroża. Najczęściej spotykana w dolinach dużych rzek niżowych w nadrzecznych łęgach topolowych. Gatunek charakterystyczny dla zespołu Populetum albae[9].
Alergiczność
Pyłek topoli (nie nasiona!) rzadko wywołuje alergię u ludzi.

Zmienność | edytuj kod

Tworzy jedną odmianę Populus alba var. pyramidalis Bunge[10], podawaną czasem jako odmianę ogrodową 'Pyramidalis', wyhodowaną w 1872 r. z dziko rosnących okazów w Turkmenistanie[5]. Jest to topola piramidalna, o wąskiej, wrzecionowatej koronie i zielonkawoszarej korze. Liście na krótkopędach jajowate, na długopędach 5–7 klapowe z wrębnymi i grubo ząbkowanymi klapami. Traci kutner wczesną jesienią[5].

Tworzy mieszańce z topolą osiką – topola szara, Populus alba × tremula (P. × canescens (Aiton) Sm., syn. P. hybrida Bieb.). Jest to wysokie drzewo (osiąga wysokość do 35 m) występujące głównie nad dużymi rzekami, np. Wisłą, Odrą razem z topolą białą, także uprawiany. Mieszaniec posiada cechy morfologiczne pośrednie między gatunkami rodzicielskimi. Liście krótkopędów jajowate lub okrągławe, długopędów jajowato-sercowate, nieregularnie piłkowane, na spodniej stronie pokryte szarym kutnerem[4].

Niektóre kultywary:

  • 'Raket' (do 1956) – o strzelistej koronie i rozłożystych pędach[5].
  • 'Richardii' (1918) – posiada jaskrawożółte liście z wierzchu i białe od spodu, dorasta do 17 m wysokości[5].

Zastosowanie | edytuj kod

Roślina lecznicza
Roślina ozdobna

Często sadzona w parkach, przy czym częściej sadzone są okazy męskie, gdyż okazy żeńskie wytwarzając ogromne ilości puchatych nasion (jak pęczki waty) powodują uciążliwe zaśmiecanie terenu. Używana również do zadrzewiania nieużytków.

Inne zastosowania

Drewno jest stosowane jako materiał opałowy, mimo niskiej wartości energetycznej, w porównaniu z drewnem innych gatunków drzew. Używane jest także do produkcji niektórych przedmiotów, np. ołówków, rysownic, zapałek i do wytwarzania sklejki. Ponieważ ma wysoką zawartość celulozy, aż 40–50%, wytwarza się z niego papier. Drewno używane jest również w rzeźbiarstwie.

Udział w kulturze | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10]  (ang.).
  2. ↑ The Plant List. [dostęp 2015-01-03].
  3. ↑ Taxon: Populus alba L.. W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. [dostęp 2021-01-06].
  4. ↑ a b c d e f g h i Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 93-94. ISBN 83-01-14342-8.
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n OwenO. Johnson OwenO., DavidD. More DavidD., Drzewa, Warszawa: Multico, 2009, s. 150, ISBN 978-83-7073-643-9 .
  6. ↑ Monumental trees – Najwyższa topola biała
  7. ↑ Lechosław Hertz "Przewodnik po Puszczy Kampinoskiej", wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1971
  8. ↑ a b c W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
  9. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  10. ↑ The Plant List. Populus. [dostęp 2015-01-03].
  11. ↑ a b Jan Macků, Jindrich Krejča, Apoloniusz Rymkiewicz: Atlas roślin leczniczych. Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1989. ISBN 83-04-03281-3.
  12. ↑ a b c Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Identyfikatory zewnętrzne (takson):
Na podstawie artykułu: "Topola biała" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy