Węgorzewo

Na mapach: 54°12′50″N 21°44′29″E/54,213889 21,741389

Węgorzewo w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Węgorzewo (dawniej Węgobork[5], niem. Angerburg[6], lit. Ungura, maz. Wéngobork) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Węgorzewo. Od 1 stycznia 2002 miasto powiatowe. Węgorzewo leży na Mazurach[7], w historycznych Prusach Dolnych[8][9], na obszarze dawnej Galindii[10].

Według danych z 1 stycznia 2018 Węgorzewo liczyło 11 438 mieszkańców[3].

Spis treści

Położenie | edytuj kod

Według danych z 22 lipca 2015 r. powierzchnia miasta wynosiła 11 km²[11].

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. suwalskiego, a w latach 1999–2001 do powiatu giżyckiego.

Podział administracyjny | edytuj kod

Węgorzewo jest podzielone na:

  • osiedle I − położone na prawym brzegu rzeki Węgorapy
  • osiedle II – położone na lewym brzegu rzeki Węgorapy,

Istnieje też nieoficjalny podział miasta, w którym wyróżnia się:

  • osiedle Kopernika − położone w sąsiedztwie kościoła Matki Bożej Fatimskiej
  • osiedle Chrobrego − położone przy ulicach Bolesława Chrobrego i Jana Pawła II, przy Komendzie Powiatowej Policji,
  • osiedle Południe – rejon domów jednorodzinnych położony przy drodze krajowej nr 63

Częściami miasta Węgorzewa są Sobin i Janówko[12].

Historia | edytuj kod

 Osobny artykuł: Kalendarium historii Węgorzewa. Widok miasta w 1684 roku

Okolice dzisiejszego Węgorzewa do XIII w. zamieszkiwali Galindowie. Między 1260 a 1283 rokiem obszar został opanowany przez Krzyżaków, którzy w 1312 zbudowali w pobliżu miejsca wypływu Węgorapy z Mamr drewniany zamek, zwany Angerburg, przy którym w 1335 powstała osada przyzamkowa[13][14]. Zamek był niszczony w 1365 i 1397 przez Litwinów. Nowy zamek usytuowano w 1398 roku 2 kilometry na północny wschód od poprzedniego, na wyspie rzecznej. W tym samym roku przy zamku powstała osada rzemieślnicza. Rok później (1399) została ona lokowana pod nazwą Angeraw, a w 1412 roku prawdopodobnie otrzymała prawa miejskie – miasto nazwano od zamku Angerburg (w 1450 roku przy hołdzie objazdowym Ludwiga von Erlichshausena wymieniana jest rada i ławnicy z Angerburga). Podczas wojny trzynastoletniej miasto podupadło – prawdopodobnie zaraz po wojnie Angerburg utracił prawa miejskie i został przekształcony w targową osadę zagrodniczą, został również zniszczony pierwszy kościół[15]. W latach 70. XV wieku, niedaleko zamku, powstała nowa osada czynszowa nazywana początkowo Geratową Wolą (Gerothwol), potem Nową Wsią (Neudorf); w 1510 wymieniana jest w dokumentach). W 1479 wybudowano w osadzie kaplicę, a w 1491 biskup warmiński Łukasz Watzenrode wydał pozwolenie na wybudowanie kościoła. Nowa Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1514. Była ona zaczątkiem miasta, a 4 kwietnia 1571 roku miejscowość uzyskała ponownie prawa miejskie, nadane przez księcia Albrechta Fryderyka Hohenzollerna. Wtedy osada między miastem a zamkiem otrzymała nazwę Wola (Freyheit, Schloβfreyheit, Churfürstliche Freyheit).

Pieczęcie Węgorzewa w książce z XVIII w. Nagrobek na cmentarzu ofiar I Wojny Światowej w Węgorzewie

W 1656 miasto zostało doszczętnie zniszczone w czasie najazdu sprzymierzonych z Rzecząpospolitą Tatarów. Po tych zniszczeniach i wyludnieniach rozwijało się wskutek żywiołowej kolonizacji polskich osadników z Mazowsza. W tym czasie nosiło dwie nazwy: niemiecką Angerburg (od nazwy zamku) i polską Węgobork (przyswojenie nazwy niemieckiej). Kolejną klęskę miasto przeżyło w latach 1709–1710 w czasie epidemii dżumy, w której wyniku zmarło niemal 13 tysięcy mieszkańców miasta i całego starostwa węgorzewskiego[16]. W 1730 wprowadzono oświetlenie ulic latarniami. W 1734 na węgorzewskim zamku gościł król Stanisław Leszczyński – uciekał z kraju przed wojskami rosyjskimi, które wyniosły na tron polski Augusta III Sasa. Z Węgorzewa Stanisław Leszczyński udał się do Francji.

Panorama Węgorzewa na starej pocztówce

W roku 1740 arianin inżynier Jan Władysław Suchodolec (syn Samuela Suchodolskiego ze Starej Różanki) zbudował wodociąg. Woda doprowadzona była do studzien miejskich i do najwyższych pięter węgorzewskiego zamku. W 1829 otwarto pierwsze na Mazurach seminarium nauczycielskie, kształcące niemiecką kadrę nauczycielska. Ożywienie miasta spowodował rozwój żeglugi na jeziorach mazurskich i wybudowanie linii kolejowej. Do 1945 Węgorzewo było węzłem kolejowym, z którego rozchodziło się pięć linii (do dziś została tylko jedna do Kętrzyna, ale w 1992 zawieszono ruch osobowy). W czasie I wojny światowej toczyły się w okolicy walki między wojskami niemieckim a rosyjskimi. W latach międzywojennych Węgorzewo stało się popularnym letniskiem i ośrodkiem sportów wodnych. W styczniu 1945 roku miasto zostaje zajęte przez oddziały 2 armii gwardyjskiej III Frontu Białoruskiego[17] (zabudowa miasta zniszczona została w około 80% przez Armię Czerwoną). Podczas walk ginie ok 1500 żołnierzy radzieckich[17].

W 1945 miasto włączone zostało do Polski pod nazwą Węgobork (od 1946 Węgorzewo). Jego dotychczasowa, niemiecka ludność zastąpiona została polskimi ekspatriantami. W latach 1945–1975 i od 2002 Węgorzewo pełni funkcje miasta powiatowego.

W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Węgorzewo[18].

Zabytki i turystyka | edytuj kod

Zamek Kościół św. Piotra i Pawła Ratusz
  • Zamek krzyżacki z 1398 r., przebudowany w pierwszej połowie XVIII w. w stylu barokowym. W połowie XIX w. zamek został zaadaptowany na sąd i więzienie. Po zniszczeniach w czasie II wojny światowej odbudowany i przeznaczony na cele kulturalne. Jest to budowla trójskrzydłowa, obejmująca nieregularny dziedziniec, otwarta w stronę rzeki Węgorapy. W skrzydle północnym znajduje się brama wjazdowa. Zachowała się także okrągła baszta;
  • późnogotycki kościół św. Piotra i Pawła z lat 1605–11, powiększony o transept w 1729 r. i dobudowaną wieżę w połowie XVIII w., hełm z latarnią z 1826 r. Późnorenesansowe wyposażenie wnętrza, ołtarz główny i ambona z XVII w. Nad portalem wieży umieszczone są herby barona Fryderyka zu Dohna i Andrzeja von Kreutzena – fundatorów kościoła. Obok płyta nagrobna starosty Hansa von Auera, z 1659 r.;
  • ratusz z XIX w. przy ul. Zamkowej, przed wojną budynek Urzędu Finansowego, obecnie siedziba Urzędu Miasta i Gminy;
  • kamieniczki z XIX w. przy ulicach Zamkowej, Teatralnej, Pionierów i placu Wolności;
  • pałac i park z 1. połowy XIX w.;
  • budynek Szkoły Podstawowej nr 1 (dawniej garnizon) z XIX w.;
  • budynek dworca kolejowego z XIX w.;
  • kompleks budynków Jednostki Wojskowej z XIX w.;
  • kompleks budynków dawnego zakładu Betehsda z XIX w.;
  • dawne cmentarze Betehsdy z XVIII w. przy ul. Teatralnej i Rolnej
  • dwie kaplice cmentarne z przełomu XIX/XX w.;
  • cerkiew prawosławna z początku XX wieku (parafialna) – dawna kaplica baptystów;
  • kościół Dobrego Pasterza wybudowany w latach 1912–13;
  • kościół bizantyjsko-ukraiński św. Krzyża z lat 1930–33;
  • Muzeum Kultury Ludowej przy ul. Portowej;
  • jezioro Mamry;
  • Kanał Młyński;
  • przystań rybacka i jachtowa, kursują tu statki pasażerskie.

Demografia | edytuj kod

Według danych z 31 grudnia 2014 r. miasto miało 11 661 mieszkańców[19].

  • Piramida wieku mieszkańców Węgorzewa w 2014 roku[20].

Wspólnoty wyznaniowe | edytuj kod

Dawny kościół ewangelicki pw. św. Krzyża (wzn. w latach 1930–1933), obecnie cerkiew greckokatolicka Świętego Krzyża

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą:

Oświata | edytuj kod

Szkoły podstawowe | edytuj kod

  • Szkoła Podstawowa nr. 1 im. Mikołaja Kopernika w Węgorzewie
  • Szkoła Podstawowa nr. 2 im. Janusza Korczaka w Węgorzewie
  • Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Węgorzewie

Szkoły ponadpodstawowe | edytuj kod

  • Liceum Ogólnokształcące im. Gen. Mariusza Zaruskiego w Węgorzewie
  • Technikum w Węgorzewie
  • Zespół Szkół Zawodowych w Węgorzewie
  • Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna

Szkoły dla dorosłych | edytuj kod

  • Liceum dla Dorosłych
  • Szkoła Policealna

Kultura | edytuj kod

Przystań żeglarska nad Węgorapą (sierpień 2012)

W mieście swoją siedzibę ma Węgorzewskie Centrum Kultury organizujące imprezy miejskie. Najbardziej znane to:

  • Dni Węgorzewa
  • Międzynarodowy Festiwal Dziecięcych i Młodzieżowych Zespołów Folklorystycznych Mniejszości Narodowych
  • Regionalny Festiwal Kultury Łowieckiej
  • Naturalnie Mazury Festiwal Music & More
  • Międzynarodowy Jarmark Folkloru
  • Beach Party Węgorzewo

Media | edytuj kod

  • Węgorzewo.tv
  • Gazeta Olsztyńska z dodatkiem Węgorzewski Tydzień

Sport | edytuj kod

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski „Vęgoria” Węgorzewo. W sezonie 2006/2007 grał w klasie okręgowej, w I grupie warmińsko-mazurskiej. Zajął w niej 2.miejsce i po barażach z Romintą Gołdap (3:0 w, 1:1 d) awansował do IV ligi warmińsko-mazurskiej. Po reformie rozgrywek, awansował do III ligi podlasko-warmińsko-mazurskiej, w której grał 3 sezony (2008/2009–2010/2011). W tym ostatnim sezonie „Vęgoria” spadła do IV ligi warmińsko-mazurskiej, w której grała w sezonach 2011/2012–2013/2014. Obecnie gra w klasie okręgowej.

Sportowcy | edytuj kod

  • Dorota Kozakiewicz (kajakarstwo)
  • Katarzyna Kozakiewicz (kajakarstwo)
  • Marcin Tokarz (lekkoatletyka)
  • Izabela Mendyk (lekkoatletyka)
  • Klaudia Nazarowicz (lekkoatletyka)
  • Jakub Moskal (lekkoatletyka)
  • Hubert Dunin Borkowski (lekkoatletyka)

E-sport | edytuj kod

W Węgorzewie działa również uczniowski klub e-sportowy „Elovego”[24], skupiający się na promocji e-sportu i ocieplaniu wizerunku gier komputerowych w Polsce. Klub ma na swoim koncie organizację turnieju e-sportowego „Elovego E-Sports Cup – Turniej Counter Strike GO”[25], w którym wzięło udział 16 drużyn z całej Polski.

Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej | edytuj kod

Miasto Węgorzewo jest miastem garnizonowym. Rozmieszczony jest tutaj 11 Mazurski Pułk Artylerii im. gen. Józefa Bema.

Transport | edytuj kod

Główne ciągi transportowe
  • ul. S. Jaracza – ul. Zamkowa – ul. gen. J. Bema – ul. Łuczańska
  • ul. Armii Krajowej
  • pl. Grunwaldzki – ul. 11 Listopada
Główne skrzyżowania
  • pl. Grunwaldzki
  • ul. Zamkowa – ul. Armii Krajowej
  • ul. Zamkowa – ul. 3 Maja
Trasy wylotowe
Drogi krajowe i wojewódzkie przebiegające przez miasto
  • 63 – Sławatycze – Węgorzewo – Rudziszki; w mieście: ul. Armii Krajowej – ul. Zamkowa – ul. gen. J. Bema – ul. Łuczańska
  • 650 – Stara Różanka – Węgorzewo – Gołdap; w mieście: ul. S. Jaracza – ul. Zamkowa – ul. Targowa – ul. 11 Listopada

Przejście graniczne Perły – Kryłowo w gminie Węgorzewo to planowane polsko-rosyjskie drogowe przejście graniczne dla małego ruchu graniczego.

Transport zbiorowy | edytuj kod

Do Węgorzewa obecnie nie docierają pociągi pasażerskie PKP – ruch pasażerski został zawieszony w 1992 roku, a towarowy – w 2000 roku. Najbliższa stacja kolejowa z czynnym ruchem pasażerskim PKP znajduje się w pobliskim Giżycku. Jednak w latach 2008–09 w okresie wakacji i we wrześniu (w soboty i niedziele) odbywały się kursy pociągów turystycznych pod zarządem Stowarzyszenia Hobbystów Kolejowych, a od 2013 roku pod zarządem Stowarzyszenia Kolejowych Przewozów Lokalnych (2013 – w weekendy, 2014 i 2016 – codziennie). Lokalne i dalekobieżne połączenia autobusowe obsługiwane są przez Arriva – Oddział w Węgorzewie. Ważną rolę odgrywa również PPKS Suwałki. Węgorzewo posiada dalekobieżne połączenia autobusowe z Warszawą, Gdańskiem, Olsztynem, i Suwałkami. Lokalne autobusy kursują do Gołdapi, Giżycka, Kętrzyna i miejscowości powiatu węgorzewskiego.

Współpraca międzynarodowa | edytuj kod

Miasta i gminy partnerskie[26]:

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ osada przyzamkowa nad jez. Mamry
  2. ↑ Wola – osada przy obecnym zamku
  3. ↑ a b Węgorzewo w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-12]  (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  4. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  5. ↑ Dz.U. 1945 nr 33 poz. 196.
  6. ↑ Angerburg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 37 .
  7. ↑ Mieczysław Orłowicz, Józef Kołodziejczyk: Pojezierze Warmińsko-Mazurskie. Przewodnik krajoznawczy, „Biblioteka Turystyczna” t. XIII. Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, Warszawa 1952, s. 148.
  8. ↑ Marian Biskup, Gerard Labuda: Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka, społeczeństwo, państwo, ideologia. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1986, s. 439. ​ISBN 83-215-7220-0​
  9. ↑ Maksymilian Grzegorz: Pomorze Gdańskie pod rządami zakonu krzyżackiego w latach 1308–1466. Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1997, s. 422. ​ISBN 83-7096-229-7​
  10. ↑ Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna. Przewodnik. Sport i Turystyka, Warszawa 1996. ​ISBN 83-7079-590-0​
  11. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015, s. 154.
  12. ↑ PRNG – nazwy miejscowości
  13. ↑ Friedrich August Vossberg: Geschichte der Preussischen Münzen und Siegel von frühester Zeit bis zum Ende der Herrschaft des Deutschen Ordens: Mit 20 Kupfertafeln und vielen in den Text gedruckten Abbildungen. 1843. (niem.)
  14. ↑ Wirtualny Sztetl. [dostęp 2016-02-16].
  15. ↑ Kronika historii Węgorzewa
  16. ↑ Białuński Grzegorz, Materiały do przebiegu epidemii dżumy w starostwie węgoborskim w latach 1709–1711, Studia Angerburgica, t. VIII, 2003/2004, s. 66.
  17. ↑ a b Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ​ISBN 83-217-2709-3​, str. 696
  18. ↑ M.P. z 1967 r. nr 28, poz. 130.
  19. ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014, s. 100.
  20. ↑ Węgorzewo w liczbach. Węgorzewo - Dane demograficzne, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-06-16]  (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.. Wykres w oparciu o dane GUS.
  21. ↑ Parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła w Węgorzewie – Strona Główna, www.apostolowie-wegorzewo.pl [dostęp 2017-11-27]  (pol.).
  22. ↑ Andrzej Kopiczko: Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej. W: Bożena Domagała (red.), Andrzej Sakson (red.): Tożsamość kulturowa społeczeństwa Warmii i Mazur. T. 1. Olsztyn: Towarzystwo Naukowe i Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, 1998, s. 63–64, seria: „Studia Olsztyńskie Towarzystwa Naukowego i Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie”. ISBN 83-87643-15-7.
  23. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .
  24. ↑ Elovego – Esports, www.facebook.com [dostęp 2016-04-15] .
  25. ↑ Elovego E-Sports Cup – Turniej Counter Strike GO | Goście Inetkoxtv, www.facebook.com [dostęp 2016-04-15] .
  26. ↑ ], Miasta partnerskie, Oficjalna Strona Miasta i Gminy Węgorzewo [dostęp 2014-12-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-17] .

Bibliografia | edytuj kod

  • Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia, Mazury – przewodnik. Białystok: Agencja „TD” – Wydawnictwo Turystyczne, 1996, seria: „Seria z Żółwikiem”. ISBN 83-902165-3-1.
  • Max Toeppen: Historia Mazur. Przyczynek do dziejów krainy i kultury pruskiej. Olsztyn: Wspólnota Kulturowa „Borussia”, 1998, s. 520. ISBN 83-900380-3-X.

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (miasto):
Na podstawie artykułu: "Węgorzewo" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy