Węgorzewo w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaWęgorzewo (dawniej Węgobork[5], niem. Angerburg[6], lit. Ungura, maz. Wéngobork) – miasto w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Węgorzewo. Od 1 stycznia 2002 miasto powiatowe. Węgorzewo leży na Mazurach[7], w historycznych Prusach Dolnych[8][9], na obszarze dawnej Galindii[10].
Według danych z 1 stycznia 2018 Węgorzewo liczyło 11 438 mieszkańców[3].
Spis treści
- 1 Położenie
- 2 Podział administracyjny
- 3 Historia
- 4 Zabytki i turystyka
- 5 Demografia
- 6 Wspólnoty wyznaniowe
- 7 Oświata
- 8 Kultura
- 9 Sport
- 10 E-sport
- 11 Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej
- 12 Transport
- 13 Współpraca międzynarodowa
- 14 Zobacz też
- 15 Przypisy
- 16 Bibliografia
- 17 Linki zewnętrzne
Położenie | edytuj kod
Według danych z 22 lipca 2015 r. powierzchnia miasta wynosiła 11 km²[11].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. suwalskiego, a w latach 1999–2001 do powiatu giżyckiego.
Podział administracyjny | edytuj kod
Węgorzewo jest podzielone na:
- osiedle I − położone na prawym brzegu rzeki Węgorapy
- osiedle II – położone na lewym brzegu rzeki Węgorapy,
Istnieje też nieoficjalny podział miasta, w którym wyróżnia się:
- osiedle Kopernika − położone w sąsiedztwie kościoła Matki Bożej Fatimskiej
- osiedle Chrobrego − położone przy ulicach Bolesława Chrobrego i Jana Pawła II, przy Komendzie Powiatowej Policji,
- osiedle Południe – rejon domów jednorodzinnych położony przy drodze krajowej nr 63
Częściami miasta Węgorzewa są Sobin i Janówko[12].
Historia | edytuj kod
Osobny artykuł: Kalendarium historii Węgorzewa. Widok miasta w 1684 rokuOkolice dzisiejszego Węgorzewa do XIII w. zamieszkiwali Galindowie. Między 1260 a 1283 rokiem obszar został opanowany przez Krzyżaków, którzy w 1312 zbudowali w pobliżu miejsca wypływu Węgorapy z Mamr drewniany zamek, zwany Angerburg, przy którym w 1335 powstała osada przyzamkowa[13][14]. Zamek był niszczony w 1365 i 1397 przez Litwinów. Nowy zamek usytuowano w 1398 roku 2 kilometry na północny wschód od poprzedniego, na wyspie rzecznej. W tym samym roku przy zamku powstała osada rzemieślnicza. Rok później (1399) została ona lokowana pod nazwą Angeraw, a w 1412 roku prawdopodobnie otrzymała prawa miejskie – miasto nazwano od zamku Angerburg (w 1450 roku przy hołdzie objazdowym Ludwiga von Erlichshausena wymieniana jest rada i ławnicy z Angerburga). Podczas wojny trzynastoletniej miasto podupadło – prawdopodobnie zaraz po wojnie Angerburg utracił prawa miejskie i został przekształcony w targową osadę zagrodniczą, został również zniszczony pierwszy kościół[15]. W latach 70. XV wieku, niedaleko zamku, powstała nowa osada czynszowa nazywana początkowo Geratową Wolą (Gerothwol), potem Nową Wsią (Neudorf); w 1510 wymieniana jest w dokumentach). W 1479 wybudowano w osadzie kaplicę, a w 1491 biskup warmiński Łukasz Watzenrode wydał pozwolenie na wybudowanie kościoła. Nowa Wieś otrzymała przywilej lokacyjny w 1514. Była ona zaczątkiem miasta, a 4 kwietnia 1571 roku miejscowość uzyskała ponownie prawa miejskie, nadane przez księcia Albrechta Fryderyka Hohenzollerna. Wtedy osada między miastem a zamkiem otrzymała nazwę Wola (Freyheit, Schloβfreyheit, Churfürstliche Freyheit).
Pieczęcie Węgorzewa w książce z XVIII w. Nagrobek na cmentarzu ofiar I Wojny Światowej w WęgorzewieW 1656 miasto zostało doszczętnie zniszczone w czasie najazdu sprzymierzonych z Rzecząpospolitą Tatarów. Po tych zniszczeniach i wyludnieniach rozwijało się wskutek żywiołowej kolonizacji polskich osadników z Mazowsza. W tym czasie nosiło dwie nazwy: niemiecką Angerburg (od nazwy zamku) i polską Węgobork (przyswojenie nazwy niemieckiej). Kolejną klęskę miasto przeżyło w latach 1709–1710 w czasie epidemii dżumy, w której wyniku zmarło niemal 13 tysięcy mieszkańców miasta i całego starostwa węgorzewskiego[16]. W 1730 wprowadzono oświetlenie ulic latarniami. W 1734 na węgorzewskim zamku gościł król Stanisław Leszczyński – uciekał z kraju przed wojskami rosyjskimi, które wyniosły na tron polski Augusta III Sasa. Z Węgorzewa Stanisław Leszczyński udał się do Francji.
Panorama Węgorzewa na starej pocztówceW roku 1740 arianin inżynier Jan Władysław Suchodolec (syn Samuela Suchodolskiego ze Starej Różanki) zbudował wodociąg. Woda doprowadzona była do studzien miejskich i do najwyższych pięter węgorzewskiego zamku. W 1829 otwarto pierwsze na Mazurach seminarium nauczycielskie, kształcące niemiecką kadrę nauczycielska. Ożywienie miasta spowodował rozwój żeglugi na jeziorach mazurskich i wybudowanie linii kolejowej. Do 1945 Węgorzewo było węzłem kolejowym, z którego rozchodziło się pięć linii (do dziś została tylko jedna do Kętrzyna, ale w 1992 zawieszono ruch osobowy). W czasie I wojny światowej toczyły się w okolicy walki między wojskami niemieckim a rosyjskimi. W latach międzywojennych Węgorzewo stało się popularnym letniskiem i ośrodkiem sportów wodnych. W styczniu 1945 roku miasto zostaje zajęte przez oddziały 2 armii gwardyjskiej III Frontu Białoruskiego[17] (zabudowa miasta zniszczona została w około 80% przez Armię Czerwoną). Podczas walk ginie ok 1500 żołnierzy radzieckich[17].
W 1945 miasto włączone zostało do Polski pod nazwą Węgobork (od 1946 Węgorzewo). Jego dotychczasowa, niemiecka ludność zastąpiona została polskimi ekspatriantami. W latach 1945–1975 i od 2002 Węgorzewo pełni funkcje miasta powiatowego.
W miejscowości działało Państwowe Gospodarstwo Rybackie Węgorzewo[18].
Zabytki i turystyka | edytuj kod
Zamek Kościół św. Piotra i Pawła Ratusz- Zamek krzyżacki z 1398 r., przebudowany w pierwszej połowie XVIII w. w stylu barokowym. W połowie XIX w. zamek został zaadaptowany na sąd i więzienie. Po zniszczeniach w czasie II wojny światowej odbudowany i przeznaczony na cele kulturalne. Jest to budowla trójskrzydłowa, obejmująca nieregularny dziedziniec, otwarta w stronę rzeki Węgorapy. W skrzydle północnym znajduje się brama wjazdowa. Zachowała się także okrągła baszta;
- późnogotycki kościół św. Piotra i Pawła z lat 1605–11, powiększony o transept w 1729 r. i dobudowaną wieżę w połowie XVIII w., hełm z latarnią z 1826 r. Późnorenesansowe wyposażenie wnętrza, ołtarz główny i ambona z XVII w. Nad portalem wieży umieszczone są herby barona Fryderyka zu Dohna i Andrzeja von Kreutzena – fundatorów kościoła. Obok płyta nagrobna starosty Hansa von Auera, z 1659 r.;
- ratusz z XIX w. przy ul. Zamkowej, przed wojną budynek Urzędu Finansowego, obecnie siedziba Urzędu Miasta i Gminy;
- kamieniczki z XIX w. przy ulicach Zamkowej, Teatralnej, Pionierów i placu Wolności;
- pałac i park z 1. połowy XIX w.;
- budynek Szkoły Podstawowej nr 1 (dawniej garnizon) z XIX w.;
- budynek dworca kolejowego z XIX w.;
- kompleks budynków Jednostki Wojskowej z XIX w.;
- kompleks budynków dawnego zakładu Betehsda z XIX w.;
- dawne cmentarze Betehsdy z XVIII w. przy ul. Teatralnej i Rolnej
- dwie kaplice cmentarne z przełomu XIX/XX w.;
- cerkiew prawosławna z początku XX wieku (parafialna) – dawna kaplica baptystów;
- kościół Dobrego Pasterza wybudowany w latach 1912–13;
- kościół bizantyjsko-ukraiński św. Krzyża z lat 1930–33;
- Muzeum Kultury Ludowej przy ul. Portowej;
- jezioro Mamry;
- Kanał Młyński;
- przystań rybacka i jachtowa, kursują tu statki pasażerskie.
Demografia | edytuj kod
Według danych z 31 grudnia 2014 r. miasto miało 11 661 mieszkańców[19].
- Piramida wieku mieszkańców Węgorzewa w 2014 roku[20].
Wspólnoty wyznaniowe | edytuj kod
Dawny kościół ewangelicki pw. św. Krzyża (wzn. w latach 1930–1933), obecnie cerkiew greckokatolicka Świętego KrzyżaNa terenie miasta działalność religijną prowadzą:
- Kościół Rzymskokatolicki (Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Węgorzewie[21], wojskowa Parafia św. Barbary oraz prowadzone przez księży Salwatorian Parafia Dobrego Pasterza w Węgorzewie oraz Parafia Matki Bożej Fatimskiej w Węgorzewie)
- Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny (parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła)
- Kościół Greckokatolicki w Polsce (cerkiew Świętego Krzyża w Węgorzewie)
- Kościół Chrześcijan Baptystów
- Kościół Ewangelicko-Augsburski
- Kościół Zielonoświątkowy
- Świadkowie Jehowy: zbór Węgorzewo[22][23].
Oświata | edytuj kod
Szkoły podstawowe | edytuj kod
- Szkoła Podstawowa nr. 1 im. Mikołaja Kopernika w Węgorzewie
- Szkoła Podstawowa nr. 2 im. Janusza Korczaka w Węgorzewie
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Węgorzewie
Szkoły ponadpodstawowe | edytuj kod
- Liceum Ogólnokształcące im. Gen. Mariusza Zaruskiego w Węgorzewie
- Technikum w Węgorzewie
- Zespół Szkół Zawodowych w Węgorzewie
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna
Szkoły dla dorosłych | edytuj kod
- Liceum dla Dorosłych
- Szkoła Policealna
Kultura | edytuj kod
Przystań żeglarska nad Węgorapą (sierpień 2012)W mieście swoją siedzibę ma Węgorzewskie Centrum Kultury organizujące imprezy miejskie. Najbardziej znane to:
- Dni Węgorzewa
- Międzynarodowy Festiwal Dziecięcych i Młodzieżowych Zespołów Folklorystycznych Mniejszości Narodowych
- Regionalny Festiwal Kultury Łowieckiej
- Naturalnie Mazury Festiwal Music & More
- Międzynarodowy Jarmark Folkloru
- Beach Party Węgorzewo
Media | edytuj kod
- Węgorzewo.tv
- Gazeta Olsztyńska z dodatkiem Węgorzewski Tydzień
Sport | edytuj kod
W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski „Vęgoria” Węgorzewo. W sezonie 2006/2007 grał w klasie okręgowej, w I grupie warmińsko-mazurskiej. Zajął w niej 2.miejsce i po barażach z Romintą Gołdap (3:0 w, 1:1 d) awansował do IV ligi warmińsko-mazurskiej. Po reformie rozgrywek, awansował do III ligi podlasko-warmińsko-mazurskiej, w której grał 3 sezony (2008/2009–2010/2011). W tym ostatnim sezonie „Vęgoria” spadła do IV ligi warmińsko-mazurskiej, w której grała w sezonach 2011/2012–2013/2014. Obecnie gra w klasie okręgowej.
Sportowcy | edytuj kod
- Dorota Kozakiewicz (kajakarstwo)
- Katarzyna Kozakiewicz (kajakarstwo)
- Marcin Tokarz (lekkoatletyka)
- Izabela Mendyk (lekkoatletyka)
- Klaudia Nazarowicz (lekkoatletyka)
- Jakub Moskal (lekkoatletyka)
- Hubert Dunin Borkowski (lekkoatletyka)
E-sport | edytuj kod
W Węgorzewie działa również uczniowski klub e-sportowy „Elovego”[24], skupiający się na promocji e-sportu i ocieplaniu wizerunku gier komputerowych w Polsce. Klub ma na swoim koncie organizację turnieju e-sportowego „Elovego E-Sports Cup – Turniej Counter Strike GO”[25], w którym wzięło udział 16 drużyn z całej Polski.
Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej | edytuj kod
Miasto Węgorzewo jest miastem garnizonowym. Rozmieszczony jest tutaj 11 Mazurski Pułk Artylerii im. gen. Józefa Bema.
Transport | edytuj kod
- ul. S. Jaracza – ul. Zamkowa – ul. gen. J. Bema – ul. Łuczańska
- ul. Armii Krajowej
- pl. Grunwaldzki – ul. 11 Listopada
- pl. Grunwaldzki
- ul. Zamkowa – ul. Armii Krajowej
- ul. Zamkowa – ul. 3 Maja
- ul. Łuczańska ⇒ droga krajowa nr 63 – Giżycko, Łomża, dalej droga krajowa nr 61 Warszawa
- ul. Stefana Jaracza ⇒ droga wojewódzka nr 650 – Kętrzyn, dalej Olsztyn
- ul. Armii Krajowej ⇒ droga krajowa nr 63 – Rudziszki
- ul. 11 Listopada ⇒ droga wojewódzka nr 650 – Gołdap, dalej Suwałki
- ul. Jasna ⇒ Kal
- al. Wojska Polskiego ⇒ Stręgiel
- 63 – Sławatycze – Węgorzewo – Rudziszki; w mieście: ul. Armii Krajowej – ul. Zamkowa – ul. gen. J. Bema – ul. Łuczańska
- 650 – Stara Różanka – Węgorzewo – Gołdap; w mieście: ul. S. Jaracza – ul. Zamkowa – ul. Targowa – ul. 11 Listopada
Przejście graniczne Perły – Kryłowo w gminie Węgorzewo to planowane polsko-rosyjskie drogowe przejście graniczne dla małego ruchu graniczego.
Transport zbiorowy | edytuj kod
Do Węgorzewa obecnie nie docierają pociągi pasażerskie PKP – ruch pasażerski został zawieszony w 1992 roku, a towarowy – w 2000 roku. Najbliższa stacja kolejowa z czynnym ruchem pasażerskim PKP znajduje się w pobliskim Giżycku. Jednak w latach 2008–09 w okresie wakacji i we wrześniu (w soboty i niedziele) odbywały się kursy pociągów turystycznych pod zarządem Stowarzyszenia Hobbystów Kolejowych, a od 2013 roku pod zarządem Stowarzyszenia Kolejowych Przewozów Lokalnych (2013 – w weekendy, 2014 i 2016 – codziennie). Lokalne i dalekobieżne połączenia autobusowe obsługiwane są przez Arriva – Oddział w Węgorzewie. Ważną rolę odgrywa również PPKS Suwałki. Węgorzewo posiada dalekobieżne połączenia autobusowe z Warszawą, Gdańskiem, Olsztynem, i Suwałkami. Lokalne autobusy kursują do Gołdapi, Giżycka, Kętrzyna i miejscowości powiatu węgorzewskiego.
Współpraca międzynarodowa | edytuj kod
Miasta i gminy partnerskie[26]:
- Leffrinckoucke (Francja) – od 1996
- Rottenburg (Niemcy) – od 1996
- Jaworów (Ukraina) – od 1996
- Czerniachowsk (Rosja) – od 1996
- Niemenczyn (Litwa) – od 2008
Zobacz też | edytuj kod
Przypisy | edytuj kod
- ↑ osada przyzamkowa nad jez. Mamry
- ↑ Wola – osada przy obecnym zamku
- ↑ a b Węgorzewo w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-12] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
- ↑ Dz.U. 1945 nr 33 poz. 196.
- ↑ Angerburg, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 37 .
- ↑ Mieczysław Orłowicz, Józef Kołodziejczyk: Pojezierze Warmińsko-Mazurskie. Przewodnik krajoznawczy, „Biblioteka Turystyczna” t. XIII. Spółdzielczy Instytut Wydawniczy „Kraj”, Warszawa 1952, s. 148.
- ↑ Marian Biskup, Gerard Labuda: Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka, społeczeństwo, państwo, ideologia. Wydawnictwo Morskie, Gdańsk 1986, s. 439. ISBN 83-215-7220-0
- ↑ Maksymilian Grzegorz: Pomorze Gdańskie pod rządami zakonu krzyżackiego w latach 1308–1466. Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1997, s. 422. ISBN 83-7096-229-7
- ↑ Jan Bałdowski: Warmia, Mazury, Suwalszczyzna. Przewodnik. Sport i Turystyka, Warszawa 1996. ISBN 83-7079-590-0
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2015 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2015, s. 154.
- ↑ PRNG – nazwy miejscowości
- ↑ Friedrich August Vossberg: Geschichte der Preussischen Münzen und Siegel von frühester Zeit bis zum Ende der Herrschaft des Deutschen Ordens: Mit 20 Kupfertafeln und vielen in den Text gedruckten Abbildungen. 1843. (niem.)
- ↑ Wirtualny Sztetl. [dostęp 2016-02-16].
- ↑ Kronika historii Węgorzewa
- ↑ Białuński Grzegorz, Materiały do przebiegu epidemii dżumy w starostwie węgoborskim w latach 1709–1711, Studia Angerburgica, t. VIII, 2003/2004, s. 66.
- ↑ a b Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa „Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945”, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 696
- ↑ M.P. z 1967 r. nr 28, poz. 130.
- ↑ Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym. Stan w dniu 31 XII 2014 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014, s. 100.
- ↑ Węgorzewo w liczbach. Węgorzewo - Dane demograficzne, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-06-16] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.. Wykres w oparciu o dane GUS.
- ↑ Parafia Św. Apostołów Piotra i Pawła w Węgorzewie – Strona Główna, www.apostolowie-wegorzewo.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
- ↑ Andrzej Kopiczko: Panorama wyznaniowa województwa olsztyńskiego po II wojnie światowej. W: Bożena Domagała (red.), Andrzej Sakson (red.): Tożsamość kulturowa społeczeństwa Warmii i Mazur. T. 1. Olsztyn: Towarzystwo Naukowe i Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie, 1998, s. 63–64, seria: „Studia Olsztyńskie Towarzystwa Naukowego i Ośrodka Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie”. ISBN 83-87643-15-7.
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .
- ↑ Elovego – Esports, www.facebook.com [dostęp 2016-04-15] .
- ↑ Elovego E-Sports Cup – Turniej Counter Strike GO | Goście Inetkoxtv, www.facebook.com [dostęp 2016-04-15] .
- ↑ ], Miasta partnerskie, Oficjalna Strona Miasta i Gminy Węgorzewo [dostęp 2014-12-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-12-17] .
Bibliografia | edytuj kod
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia, Mazury – przewodnik. Białystok: Agencja „TD” – Wydawnictwo Turystyczne, 1996, seria: „Seria z Żółwikiem”. ISBN 83-902165-3-1.
- Max Toeppen: Historia Mazur. Przyczynek do dziejów krainy i kultury pruskiej. Olsztyn: Wspólnota Kulturowa „Borussia”, 1998, s. 520. ISBN 83-900380-3-X.
Linki zewnętrzne | edytuj kod
- Oficjalna strona Węgorzewa
- Węgobork, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 255 .
- II pokój toruński