Włoszczowa

Na mapach: 50°51′15″N 19°58′01″E/50,854167 19,966944

Włoszczowa w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Budynek Urzędu Miasta i Gminy Włoszczowa

Włoszczowa – miasto powiatowe w Polsce w województwie świętokrzyskim. Siedziba władz gminy Włoszczowa i powiatu włoszczowskiego. Położone na Wyżynie Przedborskiej. W mieście funkcjonuje drobny przemysł drzewny, spożywczy, obróbki aluminium, budowlany oraz elektryczny. Według danych z 1 stycznia 2018 Włoszczowa liczyła 10 096 mieszkańców[1].

Spis treści

Położenie | edytuj kod

Włoszczowa znajduje się we wschodniej części Niecki Włoszczowskiej na Wyżynie Przedborskiej. Północno-wschodnią granicę miasta wyznacza rzeka Czarna Struga należąca do dorzecza Pilicy. W południowej części miasta znajduje się niewielkie wapienne wzniesienie nazywane Czarnecką lub Ewińską Górą – najwyższy punkt w granicach miasta – 271 m n.p.m.

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 30,30 km²[3].

Włoszczowa jest położona w historycznej Małopolsce, leżała w ziemi sandomierskiej[4], następnie w powiecie chęcińskim w województwie sandomierskim[5] oraz ziemi radomskiej[6].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Demografia | edytuj kod

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 10 657 mieszkańców[7].

  • Piramida wieku mieszkańców Włoszczowy w 2014 roku[8].


Zabytki | edytuj kod

W miejscowości można obejrzeć[9][10]:

  • Ślady wczesnośredniowiecznego grodziska (kopiec św. Jana Nepomucena) z XII–XIII wieku. Prawdopodobnie było to grodzisko stożkowe z wieżą obronną. W odległości kilku metrów od podstawy kopca widać ślady fosy. Na jego szczycie znajduje się figura świętego Jana Nepomucena (stąd nazwa kopca) wykonana w stylu barokowym.
  • Pozostałości założeń obronnych po dworze obronnym Szafrańców (herbu Stary Koń) z XVI wieku.
  • Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny z XVII wieku, rozbudowany w XIX wieku. Wewnątrz barokowy obraz Matki Bożej ze św. Joachimem i Józefem z połowy XVII wieku. Zbudowany na planie krzyża. Bryła świątyni wybudowana w połowie XVII wieku. Mniejsza wieża – tzw. „sygnaturka” pochodzi z 1874 roku. Duża wieża (dzwonnica z zegarem) wzniesiona została ok. 1896 roku jako wotum dziękczynne ufundowane przez ocalałych po epidemii cholery.
  • Kaplica Wszystkich Świętych wybudowana w latach 1786–1788 przez Ewę Małachowską żonę Mikołaja Małachowskiego (cm. parafialny z XVII w.) w stylu klasycystycznym.
  • Figurki św. Floriana z pierwszej połowy XIX wieku w Rynku oraz z XVIII wieku przy ul. Kusocińskiego. W miejscu tej drugiej do połowy XVII wieku znajdował się modrzewiowy kościół parafialny pod wezwaniem św. Jakuba.
  • Szkoła Podstawowa nr 1 (budynek z 1922 r.). W czasie okupacji hitlerowskiej w budynku szkoły mieścił się wojskowy szpital.
  • Układ urbanistyczny centrum miasta z XVI w.

Historia | edytuj kod

Włoszczowa około 1913 Pomnik ku pamięci pomordowanych przez Niemcy hitlerowskie Włoszczowa w 1979 r.

Kalendarium historii miasta[11][12]:

  • Pierwsza wzmianka o Włoszczowie pochodzi z roku 1154. Wówczas Henryk Sandomierski przekazał miejscowość o nazwie Vloszcova Joannitom z Zagości.
  • W XV wieku Piotr z Radomina z rodu Pierzchałów posiadał w pobliżu miejscowości gródek rycerski z wieżą, do której prowadził most
  • Prawa miejskie nadane w 1539 roku przez króla Zygmunta I Starego staraniem starosty chęcińskiego Hieronima Szafrańca.
  • XVI–XVII wiek – Włoszczowa znajduje się w rękach Szafrańców.
  • w 1642 roku miały tu miejsce Objawienia Maryjne[13].
  • Od II połowy XVII wieku wzmożone osadnictwo żydowskie. W języku jidysz miasto było określane jako Vlotscheve.
  • Koniec XVIII wieku – miasto było własnością rodu Małachowskich, m.in. wojewody sieradzkiego Mikołaja Małachowskiego. Jego żona Ewa z Męcińskich zbudowała kaplicę cmentarną pw. Wszystkich Świętych.
  • Według Skorowidzu Miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. III. województwo kieleckie, wyd. w Warszawie w 1925 r., Włoszczowa liczyła 5479 mieszkańców, w tym 2565 wyznania rzymskokatolickiego, 2910 mojżeszowego; narodowość polską podało 5322 mieszkańców, żydowską – 156, niemiecką – 1.
  • Od września 1939 roku pod okupacją niemiecką w Generalnym Gubernatorstwie. We Włoszczowie w latach 1940–1942 istniało getto w rejonie ulicy Kilińskiego na południe od Rynku.
  • We wrześniu 1942 roku hitlerowcy wysiedlili prawie całą ludność żydowską miasta[14].
  • W 1969 roku powstaje największe włoszczowskie przedsiębiorstwo Zakład Stolarki Budowlanej Stolbud Włoszczowa.
  • W 1980 roku oddany do użytku nowy szpital, który jako jeden z pierwszych w Polsce (jeszcze w okresie PRL) otrzymuje imię Jana Pawła II.
  • W pierwszej połowie grudnia 1984 r. dwutygodniowy strajk młodzieży Zespołu Szkół Zawodowych przy ul. Wiśniowej w obronie krzyży usuniętych z sal lekcyjnych. Strajkującą młodzieżą opiekowali się księża Marek Łabuda i Andrzej Wilczyński (+ 2000) oraz prob. ks. Kazimierz Biernacki (+1986). Pamiątkowa tablica na budynku szkoły (Strajk szkolny we Włoszczowie (1984)).
  • Początek lat 90. XX wieku – okres upadku wielu dużych zakładów pracy, między innymi PTSB „Transbud Kielce” Oddział VI Włoszczowa, PBR (Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego), STW (Spółdzielnia Transportu Wiejskiego) – w mieście panuje ogromne bezrobocie. Sytuacja nieco poprawia się dopiero dekadę później.
  • W październiku 2006 miasto uzyskało ekspresowe połączenie kolejowe z Warszawą i Krakowem. Decyzję tę podjęto na skutek osobistych zabiegów ówczesnego ministra Gosiewskiego z Kancelarii Premiera RP, posła z tutejszego okręgu wyborczego. W tym celu przystosowano położoną na przebiegającej na zachód od miasta Centralnej Magistrali Kolejowej stację Włoszczowa Północ do obsługi pociągów pasażerskich[15].
  • 3 czerwca 2007 koronacja Obrazu Najświętszej Maryi Panny Opiekunki Rodzin papieskimi diademami pobłogosławionymi przez papieża Benedykta XVI[16].

Herb Miasta Włoszczowa | edytuj kod

Wizerunek herbu ewoluował od połowy XVI w. W zasadzie nie zmieniała się jego górna część, czyli rysunek dwóch wież. Z prawej (heraldycznej) wygląda głowa białego konia – element herbu „Staż” Szafrańców – byłych właścicieli Włoszczowy. Z lewej głowa białego ptaka (nieznanego pochodzenia). Dolna część jest podzielona na dwie części. Po prawej stronie znajduje się połowa orła bez korony. Z lewej litera „K” w koronie – nawiązanie do przynależności do dawnego województwa kieleckiego.

Części miasta | edytuj kod

Można wyróżnić następujące osiedla[17]:

  • „Miasto” – najstarsza miejska część Włoszczowy z XVI-wiecznym układem urbanistycznym.
  • Podzamcze Włoszczowskie – miejsce początkowego osadnictwa.
  • Włoszczówka (Przedmieście) – nazwa zapomniana, choć coraz częściej pojawiająca się na dokładniejszych mapach. Obecnie to część ulicy Partyzantów.
  • Górki – uliczki na południe od Rynku, ul. Kilińskiego.
  • Górajek – nazwa pochodzi od nazwiska dziedziczki Włoszczowy – Gorajskiej. Ulica Jędrzejowska oraz tzw. Górajek Beliński – droga wylotowa w kierunku Kielc.
  • Zielonka – część ulicy Sienkiewicza w okolicy dworca PKS.
  • Podlipie – Wylotówka na Jędrzejów, za linią kolejową Kielce-Częstochowa.
  • Osiedla wzdłuż osi ulicy Wiśniowej – Osiedle Jana Brożka, Władysława Broniewskiego i Armii Krajowej.
  • Północ – najmłodsza „dzielnica” osiedlowa przy linii kolejowej CMK.
  • Potarganka – ulica Wiejska (dawniej ul. Gwardii Ludowej) od ul. Partyzantów do granic administracyjnych miasta. Ulica wytyczona została prawdopodobnie jeszcze w XVII lub XVIII w. i łączyła Włoszczowę z Chotowem i Olesznem. Nazwa Potarganka wprowadzona została jeszcze w pierwszej połowie XX wieku i miała złośliwy, pejoratywny charakter[18]. Nazwa przyjęła się i na stałe używana jest przez wielu mieszkańców miasta.

Infrastruktura i transport | edytuj kod

Włoszczowa – budynek stacyjny Włoszczowa Północ

Transport drogowy | edytuj kod

Przez Włoszczowę przebiegają drogi wojewódzkie:

Transport kolejowy | edytuj kod

Włoszczowa posiada dwie stacje kolejowe:

Z tej stacji jeżdżą pociągi do Warszawy, Gliwic, Krakowa, Katowic, Krynicy, Poznania. Do roku 2012 na stacji zatrzymywał się także pociąg międzynarodowy „Vltava” do Pragi i Moskwy przez Terespol.

Transport lotniczy | edytuj kod

W mieście znajduje się prywatne śmigłowcowe lądowisko ZPUE Włoszczowa.

Ochrona środowiska | edytuj kod

Miasto Włoszczowa otoczone jest Włoszczowsko-Jędrzejowskim Obszarem Chronionego Krajobrazu. Miasto, podobnie jak cała gmina, objęte jest programem segregacji odpadów. Posiada własne składowisko odpadów na Kępnym Ługu oraz oczyszczalnię ścieków przy ul. Wiejskiej (wybudowana w połowie lat dziewięćdziesiątych XX wieku).

Oświata | edytuj kod

Szkoły podstawowe i gimnazja | edytuj kod

Oświata w mieście[19]:

  • Zespół Placówek Oświatowych nr 1 im. Józefa Piłsudskiego.
  • Zespół Placówek Oświatowych nr 2 im. Partyzantów Ziemi Włoszczowskiej.

Licea Ogólnokształcące | edytuj kod

Licea ogólnokształcące[20][21]:

  • I Liceum Ogólnokształcące im. gen. Władysława Sikorskiego.
  • II Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Czarnieckiego przy ZSP nr 2.
  • III Liceum Ogólnokształcące im. Stanisława Staszica przy ZSP nr 3.

Szkolnictwo wyższe | edytuj kod

Kultura | edytuj kod

Organizacje pozarządowe działające w zakresie kultury i lokalnego dziedzictwa:

  • Włoszczowskie Towarzystwo Krzewienia Kultury – stowarzyszenie powstałe w roku 1959. Towarzystwo ufundowało pamiątkowy głaz na grobie barda ludowego Piotra Piecha z Kurzelowa i w odremontowanym wiatraku w Krasocinie, w którym urządzono Muzeum Chleba[22].
  • Włoszczowskie Towarzystwo Historyczne – stowarzyszenie założone w roku 2007. Towarzystwo prowadzi działalność w zakresie pogłębiania i upowszechniania wiedzy historycznej w regionie, inicjowania badań nad przeszłością miasta Włoszczowa i powiatu włoszczowskiego, edukacji oraz ochrony zabytków kultury[23].
  • Ochotnicza Straż Pożarna we Włoszczowie – organizacja utworzona w 1900 r., rozpoczęła działalność w 1901, w 1993 r. otrzymała statut i status stowarzyszenia; jednym z celów statutowych tej jednostki OSP jest działalność na rzecz kultury, sztuki, ochrony dóbr kultury i dziedzictwa narodowego.
Budynek Biblioteki Miejskiej we Włoszczowie.

Instytucje kultury:

  • Dom Kultury
  • Powiatowe Centrum Kulturalno-Rekreacyjne we Włoszczowie|Powiatowe Centrum Kulturalno-Rekreacyjne
  • Miejska Biblioteka Publiczna

Sport | edytuj kod

W mieście, od 1947 roku, działa klub piłki nożnej, Hetman Włoszczowa, grający obecnie w IV lidze polskiej piłki nożnej. Od 2006 roku istnieje także drugi klub, Deko Włoszczowa.

Jest również klub piłki siatkowej dziewcząt UKS Victoria Włoszczowa

Wspólnoty wyznaniowe | edytuj kod

Większość mieszkańców miasta stanowią wierni Kościoła rzymskokatolickiego (dwie parafie). Pierwsza parafia rzymskokatolicka pw. św. Jakuba powstała prawdopodobnie w XIV wieku. Włoszczowa jest siedzibą dekanatu włoszczowskiego. Obecne parafie to: parafia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny; parafia pw. bł. Józefa Pawłowskiego z grona 108 męczenników II wojny światowej (od 11 października 1999). Z Włoszczową jako miastem dzieciństwa związany był bp Mieczysław Jaworski, ur. w 1930 r., w latach 1982–2001 bp tyt. Rapidum i sufragan kielecki, zm. w. 2001 r. Popiersie w kościele Wniebowzięcia NMP z napisem: Nigdy stąd nie odszedłem.

Działalność religijną w mieście prowadzi także Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej, protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym. Działalność kaznodziejską prowadzi również zbór Świadków Jehowy[24][25].

Na terenie miasta działają następujące wspólnoty religijne:

  • zbór „Wspólnota Ewangeliczna”, ul. Stefana Czarnieckiego 19

Współpraca międzynarodowa | edytuj kod

Miasta i gminy partnerskie:

Burmistrzowie Włoszczowy od 1990 roku:

  • Paweł Ameryk (1990–1998)
  • Władysław Oksiński (1998–2002)
  • Józef Grabalski (2002–2006)
  • Bartłomiej Dorywalski (2006–2010, 2010–2014)
  • Ireneusz Pietraszek (2010, jako komisarz)
  • Grzegorz Dziubek (2014–obecnie)

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b Włoszczowa w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11]  (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
  3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2013-07-26. ISSN 1505-5507.
  4. ↑ Sobiesław Szybkowski: Kujawska szlachta urzędnicza w późnym średniowieczu (1370–1501). Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2006, s. 507. ​ISBN 83-7326-362-4​
  5. ↑ Helena Madurowicz, Antoni Podraza: Regiony gospodarcze Małopolski zachodniej w drugiej połowie XVIII wieku. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1958, s. 63.
  6. ↑ Stanisław Kutrzeba: Skład Sejmu Polskiego 1493–1793 w: „Przegląd Historyczny”, tom II, nr 3, red. Jan Karol Kochanowski. Księgarnia Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1906, s. 312.
  7. ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2010 r.), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 10 czerwca 2011, ISSN 1734-6118 .
  8. ↑ Włoszczowa w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-11]  (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  9. ↑ Włoszczowa – zabytki
  10. ↑ Powiat Włoszczowski – zabytki
  11. ↑ S. Janaczek, Włoszczowa. Zarys dziejów miasta do końca XVIII wieku, Włoszczowa 2007; Z Matką Bożą Opiekunką Rodzin na ziemi włoszczowskiej, red. ks. T. Gacia, Kielce 2006.
  12. ↑ Historia
  13. ↑ Julita Nedza, Z dziejów kultu łaskami słynącego obrazu Najśw. Maryi Panny we Włoszczowej, w: Nasza Przeszłość, t. 36, 1971, s. 190.
  14. ↑ Krzysztof Urbański, Anna Wilk: Wirtualny Sztetl: Historia – Społeczność żydowska przed 1989 – Włoszczowa – (pol.). Muzeum Historii Żydów Polskich, 2010-03-05. [dostęp 2012-07-12].
  15. ↑ Włoszczowa
  16. ↑ Koronacja obrazu
  17. ↑ Mapy. e – turysta: Włoszczowa
  18. ↑ Dzielnice Włoszczowy – Potarganka
  19. ↑ Zespoły placówek oświatowych
  20. ↑ Licea
  21. ↑ Oświata zawodowa
  22. ↑ Biblioteka
  23. ↑ Statut | Włoszczowskie Towarzystwo Historyczne, wth.wloszczowa.org [dostęp 2016-06-26] .
  24. ↑ Sala Królestwa Świadków Jehowy.
  25. ↑ a b Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-20] .

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Bibliografia | edytuj kod

  • Janaczek S., Włoszczowa. Zarys dziejów miasta do końca XVIII wieku, Włoszczowa 2007;
  • Gacia T., Z Matką Bożą Opiekunką Rodzin na ziemi włoszczowskiej, red. ks. T. Gacia, Kielce 2006.
Na podstawie artykułu: "Włoszczowa" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy