Wanilia płaskolistna

Wanilia płaskolistna w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Kwiat Owoce Współczesna uprawa Suszenie „lasek waniliowych”

Wanilia płaskolistna (Vanilla planifolia Andrews) – gatunek pnącza z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje w stanie dzikim w lasach tropikalnych w Ameryce Południowej i Środkowej.

Spis treści

Rozmieszczenie geograficzne | edytuj kod

Gatunek ten występuje naturalnie w strefie tropikalnej Ameryce Południowej i Środkowej. Rośnie między innymi w takich państwach jak Gwatemala, Belize, Kostaryka, Panama, Kolumbia, Wenezuela, Ekwador, Peru oraz Brazylia[2]. W Brazylii został zaobserwowany w stanach: Amazonas, Amapá, Pará, Alagoas, Bahia, Ceará, Maranhão, Paraíba, Pernambuco, Sergipe, Mato Grosso i Rio de Janeiro[3].

Morfologia | edytuj kod

Pokrój
Liana osiągająca 10 do 15 m długości. Wanilia jest epifitem korzystającym ze składników pokarmowych znajdujących się w obumarłych pniach i konarach drzew, które służą jej za podpory.
Korzeń
Wanilia nie ma silnie rozwiniętego systemu korzeniowego; jest on systematycznie wspomagany przez nowo pojawiające się korzenie (stolony), które wyrastają w kątach liści i wrastają w zbutwiałą korę obumarłych konarów drzew.
Liście
Sztywne, eliptyczno-lancetowate, całobrzegie, płaskie i jasnozielone.
Kwiaty
Duże, pachnące, o woskowym połysku i kolorze zielonkawo-żółtym, płatki od 5 do 7 cm. Kwitną ok. 8 godzin na dobę. Wanilia kwitnie co 2, 3 lata; okres kwitnienia trwa ok. 2-3 miesiące. W Meksyku okres kwitnienia przypada od maja do sierpnia. Kwiaty wanilii mają zarówno organy żeńskie, jak i męskie, ale do samozapylenia nie dochodzi, ponieważ są one odseparowane błoną. Najczęściej każdy kłosokształtny kwiatostan składa się z 10-20 kwiatów.
Owoce
Zielona, strąkokształtna torebka nasienna, owocowanie po 3 latach. Zebrane jeszcze przed całkowitym dojrzeniem, suszone i odpowiednio preparowane zawierają substancję smakowo-zapachową: wanilinę.

Uprawa | edytuj kod

Dawniej wanilię uprawiano współrzędnie z drzewami uprawnymi, które służyły jako naturalne podpory, na przykład z kakaowcem, obrzydlecem (jatrofą), nanerczem. Obecnie stosuje się niskie podpory, ułatwiające ręczne zapylanie.

Do roku około 1800 monopolistą w produkcji wanilii był Meksyk, bowiem tylko tam występowały odmiany pszczół bezżądłowych z rodzajów Melipona i Trigona, zapylających kwiaty tej rośliny (czynią to również niektóre kolibry). Dopiero odkrycie ręcznej metody zapylania umożliwiło powstanie upraw również w innych rejonach. Obecnie największym producentem wanilii na świecie jest Madagaskar.

Zastosowanie | edytuj kod

Roślina przyprawowa: Źródłem przyprawy są strąkokształtne torebki zbierane w fazie niepełnej dojrzałości, następnie poddawane fermentacji i suszeniu (w wyniku czego przybierają ciemnobrązową barwę). W ten sposób powstają tzw. laski wanilii (nazwa handlowa). Poza tym wanilia używana jest w postaci proszku, olejku lub cukru waniliowego (minimum 27% wanilii). Jest stosowana jako popularna przyprawa w cukiernictwie oraz w przemyśle spożywczym i perfumeryjnym, między innymi do produkcji likierów i przyprawiania czekolady. W wielu zastosowaniach jest obecnie zastępowana przez syntetyczną wanilinę.

Roślina lecznicza: Wanilię stosuje w formie nalewki w stanach gorączkowych oraz zaburzeniach trawienia, a także pomocniczo w blednicy.

Ciekawostki | edytuj kod

  • W królestwie Azteków kwiatami tego gatunku płacono niegdyś podatki.
  • Dla Europy wanilię odkryli w XVI wieku hiszpańscy konkwistadorzy. Zostali poczęstowani przez Azteków napojem zwanym Tlilxochitl. Była to czekolada, w której maczano laski wanilii. Przepis na ów napój, wraz z zapasami wanilii, popłynął do Hiszpanii, skąd szybko rozprzestrzenił się na cały kontynent.
  • Wanilią aromatyzuje się m.in. tytoń, choć obecnie do tego celu używa się głównie innego gatunku (Vanilla pompona).
  • Nazwy vaynilla (mały strączek) użył jako pierwszy w 1658 roku przyrodnik Willem Piso. Ale dopiero od roku 1703 rozpowszechniona została przez botanika, ojca Charles'a Plumiera, nazwa la vanille (franc.), czyli wanilia.

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-08-01]  (ang.).
  2. ↑ Vanilla planifolia (ang.). Neotropical Flora - Google Map. [dostęp 26 maja 2017].
  3. ↑ Vanilla planifolia Jacks. ex Andrews (port.). W: Lista de Espécies da Flora do Brasil [on-line]. Instituto de Pesquisas Jardim Botânico do Rio de Janeiro. [dostęp 26 maja 2017].
Identyfikatory zewnętrzne (takson):
Na podstawie artykułu: "Wanilia płaskolistna" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy