Wielki Lipnik w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Cerkiew św. MichałaWielki Lipnik[4] (słow. Veľký Lipník, węg. Nagyhársas, do 1899 Nagy-Lipnik) – duża wieś (obec) na słowackim Spiszu w powiecie Lubowla.
Spis treści
Historia | edytuj kod
Założona została na prawie niemieckim w 1330 r. przez ród Görgyów. Początkowo były to dwie oddzielne miejscowości: Lipnik Stary i Wyżni. W okresie kolonizacji wołoskiej osadzili się w niej Wołosi. Z akt duszpasterskiej wizytacji z 1700 r. dowiadujemy się, że mieszkało tutaj „330 dusz greckokatolickich”, a dziesięcina pobierana była tylko w owsie, bo „żadne inne zboże tu nie rośnie”, a także, że była tutaj cerkiew św. Michała („w nędznym stanie”), szkoła i jeden nauczyciel. Wieś jednak rozwijała się; w 1820 r. było już 206 domów, później liczba ludności tak wzrosła, że zaczęło brakować pół uprawnych dla ich wyżywienia, epidemia cholery w 1831 tylko chwilowo zmniejszyła przyrost ludności. W 1849 r. bunt chłopski został krwawo stłumiony przez rząd austriacki. Z powodu przeludnienia pod koniec XIX wieku miała miejsce nasilona emigracja, głównie do USA. W 1913 r. miejscowość liczyła już 1150 Rusinów i 25 Żydów. W 1962 r. miejscowość liczyła 230 domów i około 900 mieszkańców.
Ludność | edytuj kod
Wielki Lipnik zamieszkały jest głównie przez Łemków, którzy aż do II wojny światowej połączeni byli więzami rodzinnymi i gospodarczymi z Rusią Szlachtowską. Miejscowość ma typową dla słowackiego Spiszu zwartą zabudowę. Ludność oprócz rolnictwa zajmowała się dawniej również wędrownym druciarstwem. Po zakończeniu prac polowych wyruszali w wędrówkę scalając pęknięte garnki za pomocą drutu. Docierali w czasie tych wędrówek nawet do Niemiec, Rosji i krajów nadbałtyckich. Obecnie nadal jest to miejscowość rolnicza, zajmujące 2752 ha pola uprawne od 1982 r. uprawiane są przez miejscową spółdzielnię rolniczą.
Ludność bardzo długo zachowywała tradycyjną kulturę i regionalne stroje. Jeszcze do lat 60. istniały tradycyjne drewniane domy w stylu spiskim. Działa tutaj zespół pieśni i tańca, jeden z lepszych na Słowacji.
Położenie geograficzne i turystyka | edytuj kod
Miejscowość położona jest na wysokości 540–580 m n.p.m. w dolinie rzeki Lipnik pod Wysokim Wierchem, na granicy dwóch regionów geograficznych: Pienin i Magury Spiskiej. Przebiega przez nią droga z Czerwonego Klasztora do miejscowości Hniezdne, gdzie krzyżuje się z drogą krajową nr 77 (do miejscowości Lubowla lub Biała Spiska).
W miejscowości jest źródło wody mineralnej o składzie podobnym do słynnej dawniej wody ze Śmierdzonki. Głównym zabytkiem jest greckokatolicka cerkiew św. Michała z 1794 r. z barokową kopułą na wieży, jedną nawą i kolistym prezbiterium. Znajduje się w niej ikonostas z początków XX w. i bogato zdobiony chór. Obok niej źródło zwane Źródłem św. Andrzeja z wodą mineralną o podobnym składzie, jak woda z Śmierdzonki. W centrum wsi duża lipa o czterech pniach (pomnik przyrody).
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Zoznam zvolených starostov a primátorov podľa obcí, miest a mestských častí (słow.). Štatistický úrad Slovenskej republiky, 2014. [dostęp 2017-10-31].
- ↑ Registre obnovenej evidencie pozemkov (słow.). Úrad geodézie, kartografie a katastra SR, 2017-08-10. [dostęp 2017-10-31].
- ↑ a b Slovakia: Prešovský kraj (ang.). W: City Population [on-line]. [dostęp 2017-10-31].
- ↑ Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. KSNG, 2013. s. 266. [dostęp 2017-10-29].
Bibliografia | edytuj kod
- Józef Nyka: Pieniny. Przewodnik. Wyd. IX. Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006. ISBN 83-915859-4-8.
- Pieniny. Mapa turystyczna 1:25 000. Piwniczna: Agencja Wydawnicza „Wit” s.c. ISBN 978-83-907671-3-9.
