Winterowate

Winterowate w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Drimys andina Owoce Drimys winteri

Winterowate (Winteraceae R. Br. ex Lindl.) – rodzina roślin okrytonasiennych z rzędu kanellowców (Canellales). Obejmuje 105 gatunków klasyfikowanych w zależności od ujęcia (węższego lub szerszego rodzaju Zygogynum) w 4 do 9 rodzajach[1][2]. Większość przedstawicieli rośnie w Australazji i przyległych wyspach (od Nowej Kaledonii i Nowej Zelandii po Filipiny i Borneo). Na kontynentach amerykańskich (od Meksyku po Ekwador i Wenezuelę oraz we wschodniej Brazylii, w Chile i na archipelagu Juan Fernández) występują gatunki z rodzaju Drimys. Monotypowy rodzaj Takhtajania (z gatunkiem T. perrieri) jest endemiczny dla Madagaskaru[2][3]. Rośliny te zasiedlają głównie tereny górskie w strefie tropikalnej i wilgotne lasy strefy umiarkowanej[3]. Kwiaty w rodzaju zacierp zapylane są przez chrząszcze, w rodzaju Zygogynum – przez chrząszcze, motyle i wciornastki, w rodzaju Tasmannia przez muchówki, a u Pseudowintera bywają także samopylne[4].

Charakterystyczną cechą w budowie anatomicznej roślin z tej rodziny jest brak naczyń w drewnie (drewno posiada jedynie cewki)[5]. Wytwarzają proantocyjanidyny, ale nie alkaloidy. Są akumulatorami glinu[6].

Ważnymi roślinami użytkowymi przed wynalezieniem syntetycznej witaminy C byli przedstawiciele rodzaju zacierp Drimys, których kora wykorzystywana była jako jej źródło przez żeglarzy podczas długich podróży, zwłaszcza w XVII i XVIII wieku. Poza tym liście Tasmannia lanceolata i T. stipitata używane są jako przyprawa (zamiennik pieprzu)[3]. Niektóre winterowate uprawiane są także jako ozdobne[2].

Spis treści

Morfologia | edytuj kod

Pseudowintera colorata Tasmannia lanceolata
Pokrój
Aromatyczne drzewa i krzewy, rzadko pnącza, sporadycznie rosnące jako epifity[3]. Rośliny nagie (poza owocolistkami)[4].
Liście
Zimozielone[2], skrętoległe, pojedyncze, ogonkowe, bez przylistków, często z prześwitującymi gruczołkami, z blaszką białawą lub sinawą od spodu[3][2], całobrzegą[2]. Użyłkowanie pierzaste, ale nieregularne – z żyłkami w różnych odległościach od siebie i różnej długości[4].
Kwiaty
Drobne[5] i średniej wielkości[7][6], obupłciowe (u rodzaju Drimys jednopłciowe), zwykle promieniste, czasem grzbieciste. Pojedyncze lub skupione w wierzchotkach wyrastających szczytowo lub w kątach liści[3]. Elementy budowy kwiatów rozwijają się spiralnie lub w mniej lub bardziej widocznych okółkach[6]. Kielich składa się z 2–6 działek wolnych lub zrośniętych u nasady (u Drimys), czasem zrywany jest przez otwierający się kwiat[7]. Korona składa się z dwóch[3], pięciu lub wielu płatków[7]. Pręcików jest od trzech do wielu (maksymalnie do 370[6]). Mają one grube, krótkie[3] i spłaszczone[7] nitki, zwykle nie rozwija się łącznik między pylnikami (jeśli jest przerasta ponad pylniki[7]), które otwierają się bocznymi pęknięciami[3]. Pyłek uwalniany jest w tetradach[7] (rzadko u dwóch gatunków Zygogynum w monadach[6]). Pręciki rozwijają się zwykle spiralnie na dnie kwiatowym[6]. Słupkowie składa się z jednego do wielu wolnych lub zrośniętych u dołu zalążni, rozwijających się w jednym okółku. Zwykle liczne, anatropowe (odwrócone) zalążki usytuowane są brzeżnie[7]. Brzegi zalążni w dojrzałym słupku mogą pozostawać niezrośnięte i wówczas brzegi szczeliny pełnią rolę znamienia[5], ale też wykształca się znamię główkowate[7].
Owoce
Zbiorowe składające się z mieszków lub jagód[7], często z komórkami kamiennymi[3]. W nasionach zarodek jest drobny a bielmo silnie rozwinięte[7], oleiste[4].

Systematyka | edytuj kod

Rodzina w kilku ostatnich dziesięcioleciach XX wieku uważana była za skupiającą najbardziej prymitywnych przedstawicieli okrytonasiennych, wśród których rodzaj Belliolum (współcześnie włączany do Zygogynum[1]) uchodził za rodzaj najbardziej prymitywny. Tak sytuację przedstawiał m.in. system Cronquista z 1981 (umieszczając rodzinę w szeroko ujmowanym rzędzie magnoliowców Magnoliales)[7][4] oraz systemy Thorne'a publikowane przed 2003 rokiem[7]. W systemie Cronquista zakres ujęcia rodziny był taki sam jak we współczesnych systemach APG, jednak wyróżniał on więcej rodzajów (współcześnie łączonych i traktowanych jako synonimy)[4]. W systemie Takhtajana z 1987 winterowate sytuowane były wśród najbardziej prymitywnych linii rozwojowych, zaraz po rzędach Eupomatiales i flaszowcowców Annonales, wskazywanych jako najbardziej prymitywne wśród okrytonasiennych. Takhtajan uznawał przy tym za najbardziej prymitywny rodzaj Degeneria, tu zaliczany, a współcześnie wyodrębniany jako osobna rodzina w obrębie magnoliowców. W wersji systemu z 1997 rodzina winterowatych zaliczana była do rzędu winterowców (Winterales) w podklasie Magnoliidae (tak samo sytuowana była w systemie Dahlgrena z 1989)[7]. W systemie Takhtajana z 2009 winterowate zestawione były jako siostrzane z kanellowatymi Canellaceae w rzędzie kenellowców Canellales[6].

Badania molekularne na przełomie XX i XXI wieku oraz na początku XXI wieku przesunęły pozycję winterowatych nieco w głąb systemu klasyfikacyjnego okrytonasiennych sytuując je jako rodzinę siostrzaną względem kanellowatych Canellaceae, tworzącą razem z nią grupę młodszą od amborellowców, grzybieniowców, Austrobaileyales i zieleńcowców[7].

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2016)

Winterowate zaliczane są do rzędu kanellowców (Canellales), w którym stanowią takson siostrzany kanellowatych[1]. Taką samą pozycję zajmowały w systemie APG II z 2003[7].

Podział rodziny[8][9]
  • Podrodzina Taktajanioideae Leroy

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b c d Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2019-04-14].
  2. ↑ a b c d e f Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 336-337. ISBN 1-55407-206-9.
  3. ↑ a b c d e f g h i j Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 96. ISBN 978-1842466346.
  4. ↑ a b c d e f Arthur Cronquist: An integrated system of classification of flowering plants. New York: Columbia University Press, 1981, s. 38-41. ISBN 0-231-03880-1.
  5. ↑ a b c Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 990. ISBN 83-214-1305-6.
  6. ↑ a b c d e f g Armen Takhtajan: Flowering Plants. Springer, s. 30. ISBN 978-1-4020-9608-2.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Gurcharan Singh: Plant Systematics. Enfield: Science Publishers, 2004, s. 311-313. ISBN 1-57808-351-6.
  8. ↑ List of genera in family WINTERACEAE (ang.). Vascular Plant Families and Genera, Kew Gardens. [dostęp 2010-06-17].
  9. ↑ List of Genera in WINTERACEAE. W: Vascular plant families and genera [on-line]. [dostęp 2019-04-14].

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Identyfikatory zewnętrzne (takson):
Na podstawie artykułu: "Winterowate" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy