Województwo łódzkie

Województwo łódzkie w encyklopedii

Województwo łódzkie – jedno z 16 województw Polski, położone w centralnej części kraju. Obejmuje obszar o powierzchni 18 218,95 km². Według danych z 31 grudnia 2019 województwo zamieszkiwało około 2,45 mln osób^[1]. Ma najmniejszą lesistość w kraju. Siedzibą władz województwa jest Łódź.

Spis treści

• 1 Historia
  • 1.1 Księstwa i ziemie w XIII w. – XIV w.
  • 1.2 Województwa I Rzeczypospolitej w latach 1339–1793
  • 1.3 Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1793–1795
  • 1.4 Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1795–1807
  • 1.5 Jednostki administracyjne w Księstwie Warszawskim w latach 1807–1815
  • 1.6 Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1815–1914
  • 1.7 Województwo łódzkie w okresie II Rzeczypospolitej
  • 1.8 Województwo łódzkie w latach 1945–1975
  • 1.9 Województwa w latach 1975–1998
• 2 Geografia
  • 2.1 Położenie administracyjne
  • 2.2 Położenie fizycznogeograficzne
  • 2.3 Topografia
• 3 Miasta
• 4 Podział administracyjny
• 5 Demografia
• 6 Religia
• 7 Administracja i polityka
  • 7.1 Samorząd wojewódzki
  • 7.2 Administracja rządowa
• 8 Gospodarka
  • 8.1 Zasoby surowców mineralnych
  • 8.2 Przemysł
• 9 Transport
  • 9.1 Transport drogowy
  • 9.2 Transport kolejowy
  • 9.3 Transport lotniczy
• 10 Ochrona środowiska
• 11 Nauka i oświata
• 12 Bezpieczeństwo publiczne
• 13 Przypisy
• 14 Linki zewnętrzne

Historia | edytuj kod

Utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

• miejskiego łódzkiego (w całości)
• sieradzkiego (w całości)
• piotrkowskiego (oprócz gmin Fałków i Kluczewsko)
• skierniewickiego (oprócz gmin powiatów sochaczewskiego i żyrardowskiego)
• płockiego (tylko gminy powiatów kutnowskiego i łęczyckiego oraz gmina Kiernozia)
• kaliskiego (tylko gminy powiatu wieruszowskiego)
• częstochowskiego (tylko 5 gmin powiatów pajęczańskiego i radomszczańskiego)
• konińskiego (tylko gminy Uniejów, Grabów i Świnice Warckie)
• radomskiego (tylko gmina Drzewica).

Administracyjne i gospodarcze kształtowanie się województw łęczyckiego, sieradzkiego, rawskiego i łódzkiego w ciągu całej historii państwowości polskiej zostało szczegółowo przedstawione w monografii prof. Marka Kotera^[2].

Księstwa i ziemie w XIII w. – XIV w. | edytuj kod

Województwa I Rzeczypospolitej w latach 1339–1793 | edytuj kod

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1793–1795 | edytuj kod

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1795–1807 | edytuj kod

Jednostki administracyjne w Księstwie Warszawskim w latach 1807–1815 | edytuj kod

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1815–1914 | edytuj kod

Województwo łódzkie w okresie II Rzeczypospolitej | edytuj kod

Województwo łódzkie w latach 1945–1975 | edytuj kod

Województwa w latach 1975–1998 | edytuj kod

Geografia | edytuj kod

Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia województwa wynosiła 18 218,95 km²^[3].

Według danych z 2010 województwo łódzkie ma najmniejszą lesistość spośród wszystkich województw – 21,1%^[4]. Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. łódzkim lasy obejmowały powierzchnię 386,1 tys. ha, co stanowiło 21,2% jego powierzchni. Około 100 ha lasów znajdowało się w obrębie parku narodowego^[5] (Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach będący częścią Kampinoskiego PN).

Położenie administracyjne | edytuj kod

Województwo jest położone w środkowej Polsce i graniczy z województwami^[6]:

• kujawsko-pomorskim na długości 28,8 km na północy
• mazowieckim na długości 314,4 km na północy i wschodzie
• opolskim na długości 56,2 km na południowym zachodzie
• śląskim na długości 112,6 km na południu
• świętokrzyskim na długości 152,1 km na południowym wschodzie
• wielkopolskim na długości 280,3 km na zachodzie

Położenie fizycznogeograficzne | edytuj kod

Województwo łódzkie znajduje się na pograniczu dwóch dużych jednostek geomorfologicznych: Niżu Środkowoeuropejskiego i Wyżyn Polskich. W północnej części województwa dominują więc rozległe i prawie płaskie równiny, natomiast w południowej pagórki.

Pod względem fizycznogeograficznym przeważającą część województwa zajmuje Wysoczyzna Łódzka ograniczona od zachodu doliną Warty, od wschodu doliną Pilicy, od północy Pradoliną Warszawsko-Berlińską, zaś od południa łącząca się ze strefą wyżyn Polski (Wzgórza Radomszczańskie).

Topografia | edytuj kod

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 172 km, to jest 1°33′03″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 179 km, co w mierze kątowej daje 2°35′05″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

• północny: 52°23′38″ szer. geogr. N – pn. narożnik działki ewidencyjnej nr 66/1 (powiat kutnowski),
• południowy: 50°50′35″ szer. geogr. N – pd. narożnik działki ewidencyjnej nr 484 (powiat radomszczański),
• zachodni: 18°04′28″ dług. geogr. E – zach. narożnik działki ewidencyjnej nr 525 (powiat wieruszowski),
• wschodni: 20°39′33″ dług. geogr. E – wsch. narożnik działki ewidencyjnej nr 180/1 (powiat rawski).

Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 169,6 m n.p.m.)^[7]
Najwyższymi punktami są wierzchołki, naturalny Fajnej Ryby – 347 m n.p.m. i sztucznie utworzony Góry Kamieńskiej – 386 m n.p.m.

Miasta | edytuj kod

• Miasta w województwie

• Piotrków Trybunalski, ul. Słowackiego

• Pabianice, Centrum

• Tomaszów Mazowiecki, Plac Kościuszki

• Bełchatów, Plac Narutowicza

• Skierniewice, Rynek

• Radomsko, Kościół św. Lamberta

• Sieradz, Rynek

• Wieluń, Brama Krakowska

W województwie łódzkim jest 46 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatów. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców. Liczba ludności^[8] z dnia 31 grudnia 2018, powierzchnia według GUS z dnia 30 czerwca 2014:

Podział administracyjny | edytuj kod

Demografia | edytuj kod

Według danych z 31 grudnia 2018 r. województwo miało 2 466 322 mieszkańców^[8].

Dane z 31 grudnia 2018:

• Piramida wieku mieszkańców W. łódzkiego w 2014 roku.

Religia | edytuj kod

Administracja i polityka | edytuj kod

Samorząd wojewódzki | edytuj kod

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Łódzkiego, składający się z 33 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Łódź. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Marszałkowie Województwa Łódzkiego:

• Waldemar Matusewicz (1999–2001)
• Mieczysław Teodorczyk (2001–2004)
• Stanisław Witaszczyk (2004–2006)
• Włodzimierz Fisiak (2006–2010)
• Witold Stępień (2010-2018)
• Grzegorz Schreiber (od 2018)

Administracja rządowa | edytuj kod

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Łódzki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Łódź^[9], gdzie znajduje się Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi.

Gospodarka | edytuj kod

W 2012 produkt krajowy brutto woj. łódzkiego wynosił 98,8 mld zł, co stanowiło 6,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 39,0 tys. zł (93,2% średniej krajowej), co plasowało łódzkie na 6. miejscu względem innych województw^[10].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. łódzkiego w 3. kwartale 2011 wynosiło 3316,60 zł, co lokowało je na 9. miejscu względem wszystkich województw^[11].

W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 152,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,8% do aktywnych zawodowo^[12].

Według danych z 2016 2,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. łódzkiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)^[13].

Zasoby surowców mineralnych | edytuj kod

• węgiel brunatny – Bełchatów (największa kopalnia w Europie),

Przemysł | edytuj kod

Największe ośrodki:

• Łódzki Okręg Przemysłowy (dawniej włókienniczy)
• Piotrkowsko-Bełchatowski Okręg Przemysłowy (Bełchatów – energetyka, górnictwo, Piotrków Trybunalski – przemysł precyzyjny, logistyka)

Największe przedsiębiorstwa przemysłowe (według przychodów ogółem):

• Elektrownia Bełchatów w Rogowcu
• Zakład Energetyczny Łódź – Teren SA (obecnie część PGE)
• Dalkia Łódź SA (dawniej Zespół Elektrociepłowni w Łodzi)
• Łódzki Zakład Energetyczny SA (obecnie część PGE)

Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna

Transport | edytuj kod

Transport drogowy | edytuj kod

Na terenie województwa przebiega 1179 km dróg wojewódzkich, 7975 km powiatowych i 13380 km gminnych (2008 rok)^[15].

Transport kolejowy | edytuj kod

Czynne linie kolejowe na obszarze województwa:

• linia kolejowa nr 1 Warszawa Centralna → Katowice
• linia kolejowa nr 3 Warszawa Zachodnia → Frankfurt nad Odrą
• linia kolejowa nr 4 Grodzisk Mazowiecki → Zawiercie
• linia kolejowa nr 11 Skierniewice → Łowicz Główny
• linia kolejowa nr 12 Skierniewice → Łuków
• linia kolejowa nr 14 Łódź Kaliska → Forst-Baršć
• linia kolejowa nr 15 Bednary → Łódź Kaliska
• linia kolejowa nr 16 Łódź Widzew → Kutno
• linia kolejowa nr 17 Łódź Fabryczna → Koluszki
• linia kolejowa nr 18 Kutno → Piła Główna
• linia kolejowa nr 22 Tomaszów Mazowiecki → Radom
• linia kolejowa nr 24 Piotrków Trybunalski → Bełchatów → Zarzecze
• linia kolejowa nr 25 Łódź Kaliska → Dębica
• linia kolejowa nr 33 Kutno → Brodnica
• linia kolejowa nr 53 Tomaszów Mazowiecki → Spała
• linia kolejowa nr 131 Chorzów Batory → Tczew
• linia kolejowa nr 181 Herby Nowe → Oleśnica
• linia kolejowa nr 458 Łódź Fabryczna → Łódź Widzew
• Kolej Wąskotorowa Rogów – Rawa – Biała

Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.

Województwo łódzkie jest właścicielem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, która obsługuje ruch pasażerski na wybranych liniach kolejowych.

Transport lotniczy | edytuj kod

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

• Lotnisko Goszczanów – wielofunkcyjne o nawierzchni trawiastej
• Lotnisko Kamieńsk-Orla Góra – przemysłowe o nawierzchni asfaltobetonowej
• Lotnisko Łęczyca-Leźnica Wielka – wojskowa baza lotnicza
• Port lotniczy Łódź-Lublinek – port lotniczy o międzynarodowym regularnym ruchu pasażerskim
• Lotnisko Łask – wojskowa baza lotnicza mogąca przyjmować samoloty cywilne
• Lotnisko Piotrków Trybunalski – wielofunkcyjne o nawierzchni asfaltobetonowej
• Lotnisko Tomaszów Mazowiecki – wojskowa baza lotnicza

Ochrona środowiska | edytuj kod

System ochrony krajobrazu obejmuje prawie 9% powierzchni województwa (ok. 1800 km²). Istnieje 89 rezerwatów i 7 parków krajobrazowych:

• Załęczański Park Krajobrazowy,
• Przedborski Park Krajobrazowy,
• Sulejowski Park Krajobrazowy,
• Spalski Park Krajobrazowy,
• Park Krajobrazowy Międzyrzecza Warty i Widawki,
• Park Krajobrazowy Wzniesień Łódzkich,
• Bolimowski Park Krajobrazowy.

Nauka i oświata | edytuj kod

Uczelnie publiczne (Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Muzyczna, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, Politechnika Łódzka, Uniwersytet Medyczny w Łodzi i największa uczelnia regionu – Uniwersytet Łódzki) oraz 22 uczelnie niepubliczne w samej Łodzi, w tym największa w Polsce uczelnia niepubliczna AHE. Istnieje także wiele oddziałów filialnych w większych miastach regionu (Tomaszów Mazowiecki, Piotrków Trybunalski, Skierniewice, Bełchatów, Sieradz, Kutno, Wieluń).

Bezpieczeństwo publiczne | edytuj kod

W województwie łódzkim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Łodzi i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999^[16].

Przypisy | edytuj kod

1. ↑ ^{a b} Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
2. ↑ MarekM. Koter MarekM., Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T.T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161 .
3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2014-07-24. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
4. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 69, ISSN 1230-5820 .
5. ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .
6. ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
7. ↑ DIGITAL ELEVATION DATA (ang.). VIEWFINDER PANORAMAS.
8. ↑ ^{a b c} Stan i struktura ludności 31 grudnia 2018.
9. ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
10. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .
11. ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
12. ↑ Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec marca 2012 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2012-04-26. [dostęp 2012-05-20].
13. ↑ GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016, stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22]  (pol.).
14. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446).
15. ↑ Transport – wyniki działalności w 2008 r./Transport – Activity Results in 2008 (pol. • ang.). Główny Urząd Statystyczny, 2009. s. 110. [dostęp 2009-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-22)]. ISSN 1506-7998.
16. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112 (pol.). uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27].

Linki zewnętrzne | edytuj kod

• Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi
• województwo łódzkie w serwisie internetowym Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi
• Geoportal województwa łódzkiego
• www.lodzkie.travel (ang. • niem. • ros.) – portal turystyczny województwa łódzkiego realizowany przez Regionalną Organizację Turystyczną Województwa Łódzkiego
• Mapy historyczne województwa łódzkiego, łęczyckiego i sieradzkiego: https://fotopolska.eu/lodzkie/b84460,Mapy_i_plany_-_lodzkie.html i Polski: https://fotopolska.eu/Polska/b19979,Polska_-_mapy.html

• VIAF: 167233507
• GND: 4273278-5
• NKC: ge134624
• WorldCat: viaf-167233507

Na podstawie artykułu: "Województwo łódzkie" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy