Województwo łódzkie

Na mapach: 51°36′N 19°25′E/51,600000 19,416667

Województwo łódzkie w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Mapa fizyczna województwa łódzkiego

Województwo łódzkie – jedno z 16 województw Polski, położone w centralnej części kraju. Obejmuje obszar o powierzchni 18 218,95 km². Według danych z 30 czerwca 2020 województwo zamieszkiwało około 2,4 mln osób[1]. Ma najmniejszą lesistość w kraju. Siedzibą władz województwa jest Łódź.

Spis treści

Historia | edytuj kod

Utworzone w 1999 roku z województw poprzedniego podziału administracyjnego:

Administracyjne i gospodarcze kształtowanie się województw łęczyckiego, sieradzkiego, rawskiego i łódzkiego w ciągu całej historii państwowości polskiej zostało szczegółowo przedstawione w monografii prof. Marka Kotera[2].

Księstwa i ziemie w XIII w. – XIV w. | edytuj kod

 Osobne artykuły: Księstwo łęczyckie, Księstwo sieradzkie, Ziemia łęczycka, Ziemia sieradzka i Ziemia wieluńska.

Województwa I Rzeczypospolitej w latach 1339–1793 | edytuj kod

 Osobne artykuły: Województwo łęczyckie, Województwo sieradzkie (I Rzeczpospolita), Województwo rawskie i Podział administracyjny I Rzeczypospolitej.

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1793–1795 | edytuj kod

 Osobne artykuły: Departament piotrkowski i Prusy Południowe.

Jednostki administracyjne w zaborze pruskim w latach 1795–1807 | edytuj kod

 Osobne artykuły: Departament kaliski (Prusy Południowe), Departament warszawski (Prusy Południowe) i Prusy Południowe.

Jednostki administracyjne w Księstwie Warszawskim w latach 1807–1815 | edytuj kod

 Osobne artykuły: Departament kaliski (Księstwo Warszawskie), Departament warszawski (Księstwo Warszawskie) i Podział administracyjny Księstwa Warszawskiego.

Podział administracyjny w zaborze rosyjskim w latach 1815–1914 | edytuj kod

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Królestwa Polskiego.

Województwo łódzkie w okresie II Rzeczypospolitej | edytuj kod

 Osobny artykuł: Województwo łódzkie (II Rzeczpospolita).

Województwo łódzkie w latach 1945–1975 | edytuj kod

 Osobny artykuł: Województwo łódzkie (1945–1975).

Województwa w latach 1975–1998 | edytuj kod

 Osobne artykuły: Województwo łódzkie (1975–1998), Województwo sieradzkie, Województwo piotrkowskie i Województwo skierniewickie.

Geografia | edytuj kod

Widok na Diablą Górę na Wzgórzach Opoczyńskich Termy Uniejów

Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia województwa wynosiła 18 218,95 km²[3].

Według danych z 2010 województwo łódzkie ma najmniejszą lesistość spośród wszystkich województw – 21,1%[4]. Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. łódzkim lasy obejmowały powierzchnię 386,1 tys. ha, co stanowiło 21,2% jego powierzchni. Około 100 ha lasów znajdowało się w obrębie parku narodowego[5] (Ośrodek Hodowli Żubrów w Smardzewicach będący częścią Kampinoskiego PN).

Położenie administracyjne | edytuj kod

Województwo jest położone w środkowej Polsce i graniczy z województwami[6]:

Położenie fizycznogeograficzne | edytuj kod

Województwo łódzkie znajduje się na pograniczu dwóch dużych jednostek geomorfologicznych: Niżu Środkowoeuropejskiego i Wyżyn Polskich. W północnej części województwa dominują więc rozległe i prawie płaskie równiny, natomiast w południowej pagórki.

Pod względem fizycznogeograficznym przeważającą część województwa zajmuje Wysoczyzna Łódzka ograniczona od zachodu doliną Warty, od wschodu doliną Pilicy, od północy Pradoliną Warszawsko-Berlińską, zaś od południa łącząca się ze strefą wyżyn Polski (Wzgórza Radomszczańskie).

Topografia | edytuj kod

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 172 km, to jest 1°33′03″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 179 km, co w mierze kątowej daje 2°35′05″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Ukształtowanie powierzchni ma charakter nizinny (średnia wysokość 169,6 m n.p.m.)[7]
Najwyższymi punktami są wierzchołki, naturalny Fajnej Ryby – 347 m n.p.m. i sztucznie utworzony Góry Kamieńskiej – 386 m n.p.m.

Miasta | edytuj kod

Łódź Pałac Izraela Poznańskiego Pałac Poznańskich Pałac Scheiblera – obecnie Muzeum Kinematografii Pałac Scheiblerów przy Piotrkowskiej Pałac Edwarda Herbsta Dworek i pałac Grohmana Nowoczesne centrum Łodzi Łódzki Manhattan Bank Narodowy w Łodzi Bank Geyera Bank Handlowy w Łodzi Dom Bankowy Landaua Kamienica Scheiblerów Kamienica Sendrowicza Plac Wolności Piotrkowska Piotrkowska Pasaż Meyera Ulica Nawrot w centrum Łodzi Atlas Arena podczas meczu Miejscowości Klasycystyczny ratusz łowicki Ratusz i Brama Krakowska w Wieluniu Zamek w Opocznie Aleksandrów Łódzki, od prawej ratusz, dalej kościół i ul. Wojska Polskiego Dworek Jabłońskich w Głownie, obecnie Muzeum Regionalne w Głownie Zamek Królewski w Łęczycy Pajęczno z lotu ptaka Działoszyn z lotu ptaka Muzeum w Krośniewicach Rynek w Warcie Zamek w Uniejowie – pierwszym polskim uzdrowisku termalnym Pałac Biskupów Kujawskich w Wolborzu – najmłodszym mieście w województwie Rynek w Błaszkach Pałac w Walewicach
  • Miasta w województwie

  • Piotrków Trybunalski, ul. Słowackiego

  • Pabianice, Centrum

  • Tomaszów Mazowiecki, Plac Kościuszki

  • Bełchatów, Plac Narutowicza

  • Skierniewice, Rynek

  • Radomsko, Kościół św. Lamberta

  • Sieradz, Rynek

  • Wieluń, Brama Krakowska

Obiekty pofabrykanckie Centrum Manufaktura Przędzalnia Karola Scheiblera na Księżym Młynie Remiza na Księżym Młynie Osiedle robotnicze na Księżym Młynie Dawna fabryka Krusche&Ender w Pabianicach Fabrykancki pałac Schlosserów w Ozorkowie Biała Fabryka Beczki Grohmana Fabryka Fryderyka Schweikerta Fabryka Józefa Balle Fabryka Kindermanna – obecnie Hotel Focus Obiekty sakralne Kościół św. Katarzyny w Zgierzu Kolegiata św. Lamberta w Radomsku Bazylika kolegiacka w Sieradzu Bazylika katedralna w Łowiczu Kościół św. Józefa w Wieluniu – w pierwszym mieście zaatakowanym przez hitlerowskie Niemcy Gotycki tył kolegiaty w Łasku Kościół św. Józefa w Konstantynowie Łódzkim Kościół i były klasztor jezuitów w Rawie Mazowieckiej Drewniany kościółek w Wieruszowie Kościół i dzwonnica w Żychlinie Kościół ewangelicko-reformowany w Zelowie – osadzie braci czeskich Kościół św. Katarzyny w Poddębicach Kościół w Tuszynie Kościół św. Łukasza w Drzewicy Kościół w Strykowie Kościół św. Mikołaja w Rzgowie Kościół w Złoczewie Klasztor w Warcie Kościół i dzwonnica w Białej Rawskiej Kościół w Kamieńsku Gotycki kościół w Szadku

W województwie łódzkim jest 46 miast, w tym 3 miasta na prawach powiatów. Miasta zostały uszeregowane według liczby mieszkańców. Liczba ludności[1] z dnia 30 czerwca 2020, powierzchnia według GUS z dnia 30 czerwca 2014:

 Zobacz też: Dane statystyczne o miastach w Polsce.

Podział administracyjny | edytuj kod

 Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa łódzkiego.
Ludność i powierzchnia
(dane GUS, stan: 30 czerwca 2020)[1]

Demografia | edytuj kod

Dawna przędzalnia Poznańskiego, obecnie hotel andel’s w Łodzi

Według danych z 30 czerwca 2020 r. województwo miało 2 448 713 mieszkańców[1].

Romańska archikolegiata NMP i św. Aleksego w Tumie Klasztor cystersów w Sulejowie

Dane z 30 czerwca 2020:

  • Piramida wieku mieszkańców W. łódzkiego w 2014 roku.


Religia | edytuj kod

Kościół mariawitów w Dobrej pod Łodzią Kościół ewangelicki w Ozorkowie Sobór św. Aleksandra Newskiego w Łodzi  Osobny artykuł: Religia w województwie łódzkim.

Zdecydowaną większość mieszkańców województwa łódzkiego stanowią katolicy, a zwłaszcza wyznawcy Kościoła rzymskokatolickiego. Zdecydowana większość województwa pokrywa się z administracyjnymi granicami metropolii łódzkiej, w skład której wchodzą archidiecezja łódzka i diecezja łowicka. Południowa część województwa przynależy administracyjnie do metropolii częstochowskiej: archidiecezji częstochowskiej i diecezji radomskiej. Zachodnie rubieże województwa podlegają pod metropolię poznańską - diecezja kaliska i metropolię gnieźnieńską - diecezja włocławska. W stolicy województwa znajduje się także niewielka parafia greckokatolicka, obejmująca wyznawców Kościoła katolickiego obrządku bizantyjsko-ukraińskiego z całego regionu. Województwo łódzkie należy do najmniej religijnych części Polski, w archidiecezji łódzkiej praktykuje zaledwie 24,5% wiernych a w diecezji łowickiej 31%[8].

Drugim co do wielkości wyznaniem województwa łódzkiego są mariawici, szczególnie licznie zamieszkujący okolice Strykowa, Zgierza, Brzezin, Grabowa, Łowicza i Łodzi. W niektórych miejscowościach powiatu zgierskiego i brzezińskiego stanowią nawet większość mieszkańców. Niemal połowa polskich mariawitów zamieszkuje województwo łódzkie. Pierwszym biskupstwem na terenie miasta Łodzi była mariawicka diecezja śląsko-łódzka powstała w 1910 roku. Pierwszym biskupem w Łodzi był mariawita Leon Maria Andrzej Gołębiowski. Wyznawcy Kościoła Starokatolickiego Mariawitów przynależą do diecezji śląsko-łódzkiej, której siedziba znajduje się w Łodzi. Wierni Kościoła Katolickiego Mariawitów należą do kustodii płockiej. Na terenie województwa mieszkają także przedstawiciele innych Kościołów starokatolickich, a w Łodzi znajduje się parafia Kościoła Polskokatolickiego.

Dużą i historycznie osadzoną grupę wyznaniową stanowią ewangelicy. Wierni Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, przynależą do diecezji warszawskiej i diecezji pomorsko-wielkopolskiej. W Pabianicach znajduje się siedziba luterańskiego biskupa. Na terenie całego województwa znajduje się wiele pamiątek po luteranach, m.in. liczne kościoły, kantoraty i cmentarze. W okolicy Łodzi i Bełchatowa mieszka ponad połowa polskich kalwinistów, zrzeszonych w Kościele Ewangelicko-Reformowanym. W Łodzi i Pabianicach swoje siedziby mają placówki Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego. Na terenie województwa łódzkiego znajdują się także liczne placówki innych Kościołów protestanckich o charakterze adwentystycznym, baptystycznym i zielonoświątkowym.

W przeszłości ważną rolę na ziemiach województwa łódzkiego odgrywali prawosławni. Obecnie Łódź stanowi siedzibę diecezji łódzko-poznańskiej i dekanatu łódzkiego Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Największe ośrodki prawosławne w regionie znajdują się w Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim.

Liczebną grupę stanowią także Świadkowie Jehowy, którzy na terenie całego województwa mają 80 zborów. Ponadto swoją siedzibę mają niewielkie placówki Świeckiego Ruchu Misyjnego "Epifania" i Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich.

Przed II wojną światową miejscowości obecnego województwa łódzkiego było licznie zamieszkane przez Żydów. Wyznawcy judaizmu stanowili niekiedy większość mieszkańców małych miasteczek. Świadectwem ich obecności są liczne synagogi i cmentarze żydowskie rozsiane po terytorium całego województwa. Obecnie w Łodzi znajduje się siedziba Żydowskiej Gminy Wyznaniowej.

W Łodzi swoją siedzibę ma także Gmina Muzułmańska należąca do Ligi Muzułmańskiej w RP.

W stolicy województwa znajdują się także dwa ośrodki buddyjskie: Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu i Szkoły Zen Kwan Um.

Województwo łódzkie znane jest ze swojego wielokulturowego i wieloreligijnego charakteru. Na terenie Łodzi i w innych miejscowościach odbywają się nabożeństwa ekumeniczne, koncerty, festiwale, prelekcje i wydarzenia promujące różnorodność regionu. Do najbardziej znanych inicjatyw należy Festiwal Łódź Czterech Kultur. W całym regionie odbywają się rozmaite spotkania o charakterze wieloreligijnym, organizowane m.in. przez Centrum Dialogu im. Marka Edelmana i Łódzki Oddział Polskiej Rady Ekumenicznej. Także w mniejszych miejscowościach odbywają się spotkania promujące wielokulturowy charakter regionu, m.in. w Nowej Sobótce powstaje Centrum Wielokulturowości "Dom na Skrzyżowaniu" - ośrodek dialogu, miejsce spotkań i integracji społecznej[9].

Administracja i polityka | edytuj kod

Siedziba Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi

Samorząd wojewódzki | edytuj kod

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Łódzkiego, składający się z 33 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Łódź. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Budynek Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi

Marszałkowie Województwa Łódzkiego:

Administracja rządowa | edytuj kod

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Łódzki, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Łódź[10], gdzie znajduje się Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi.

Gospodarka | edytuj kod

Elektrownia Bełchatów Podstrefa Kutno Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej

W 2012 produkt krajowy brutto woj. łódzkiego wynosił 98,8 mld zł, co stanowiło 6,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 39,0 tys. zł (93,2% średniej krajowej), co plasowało łódzkie na 6. miejscu względem innych województw[11].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. łódzkiego w 3. kwartale 2011 wynosiło 3316,60 zł, co lokowało je na 9. miejscu względem wszystkich województw[12].

W końcu marca 2012 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 152,8 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 13,8% do aktywnych zawodowo[13].

Według danych z 2016 2,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. łódzkiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[14].

Zasoby surowców mineralnych | edytuj kod

Przemysł | edytuj kod

Największe ośrodki:

Największe przedsiębiorstwa przemysłowe (według przychodów ogółem):

Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna

Centrum Manufaktura

Transport | edytuj kod

Transport drogowy | edytuj kod

Fragment autostrady A2 w pobliżu Strykowa Droga krajowa 70 w Skierniewicach Fragment ulicy Warszawskiej (droga nr 74) w Wieluniu Jedna z ulic w centrum Brzezin Ulica Zamkowa w centrum Pabianic Ulica Łaska w Zduńskiej Woli – oś tego miasta  Osobny artykuł: Drogi wojewódzkie w województwie łódzkim.

Na terenie województwa przebiega 1179 km dróg wojewódzkich, 7975 km powiatowych i 13380 km gminnych (2008 rok)[16].

Transport kolejowy | edytuj kod

Dworce kolejowe w łódzkiem Łódź Fabryczna Łódź Kaliska Łódź Widzew Piotrków Trybunalski Tomaszów Mazowiecki Skierniewice Kutno Pabianice Zgierz Koluszki Radomsko Łowicz Główny Wieluń Dąbrowa

Czynne linie kolejowe na obszarze województwa:

Planowana jest budowa szybkiej kolei łączącej Łódź z Warszawą, Poznaniem i Wrocławiem, tzw. linii „Y”.

Województwo łódzkie jest właścicielem Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, która obsługuje ruch pasażerski na wybranych liniach kolejowych.

Tabor kolejowy | edytuj kod

Województwo Łódzkie jest właścicielem 50 elektrycznych zespołów trakcyjnych zakupionych przez Urząd Marszałkowski lub ŁKA. Przewoźnikami obsługującymi połączenia w województwie są Polregio oraz Łódzka Kolej Aglomeracyjna. Choć żaden spalinowy szynobus nie jest własnością województwa, to jednak Polregio eksploatuje dwa SA135 oraz jednego SA139 na Linii kolejowej nr 25.

Transport lotniczy | edytuj kod

Terminal I portu lotniczego Lublinek

Na obszarze województwa zlokalizowane są następujące lotniska:

Ochrona środowiska | edytuj kod

Załęczański Park Krajobrazowy – Warta w okolicy Lisowic.  Z tym tematem związana jest kategoria: Ochrona przyrody w województwie łódzkim.

System ochrony krajobrazu obejmuje prawie 9% powierzchni województwa (ok. 1800 km²). Istnieje 89 rezerwatów i 7 parków krajobrazowych:

Nauka i oświata | edytuj kod

Budynek wydziału prawa Uniwersytetu Łódzkiego

Uczelnie publiczne (Akademia Sztuk Pięknych, Akademia Muzyczna, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna, Politechnika Łódzka, Uniwersytet Medyczny w Łodzi i największa uczelnia regionu – Uniwersytet Łódzki) oraz 22 uczelnie niepubliczne w samej Łodzi, w tym największa w Polsce uczelnia niepubliczna AHE. Istnieje także wiele oddziałów filialnych w większych miastach regionu (Tomaszów Mazowiecki, Piotrków Trybunalski, Skierniewice, Bełchatów, Sieradz, Kutno, Wieluń).

Bezpieczeństwo publiczne | edytuj kod

W województwie łódzkim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Łodzi i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[17].

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b c d e Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-11-25] .
  2. ↑ MarekM. Koter MarekM., Historyczno-geograficzne podstawy oraz proces kształtowania się regionu łódzkiego., [w:] T.T. Marszał (red.), Miasto – region – gospodarka w badaniach geograficznych. W stulecie urodzin Profesora Ludwika Straszewicza, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2016, s. 131–161 .
  3. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2014-07-24. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  4. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 69, ISSN 1230-5820 .
  5. ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .
  6. ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  7. ↑ DIGITAL ELEVATION DATA (ang.). VIEWFINDER PANORAMAS.
  8. ↑ https://biqdata.wyborcza.pl/biqdata/7,159116,25573437,najnowsze-statystyki-koscielne-mniej-niz-40-proc-katolikow.html
  9. ↑ https://ele24.net/wiadomosci/lodzkie/w-nowej-sobotce-powstaje-centrum-wielokulturowosci-dom-na-skrzyzowaniu-ruszyla-zbiorka-pieniedzy-potrzeba-300-tysiecy-zlotych
  10. ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  11. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .
  12. ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
  13. ↑ Bezrobotni oraz stopa bezrobocia według województw, podregionów i powiatów (Stan na koniec marca 2012 r.). Główny Urząd Statystyczny, 2012-04-26. [dostęp 2012-05-20].
  14. ↑ GUS, Ubóstwo w Polsce w latach 2015 i 2016, stat.gov.pl [dostęp 2019-11-22]  (pol.).
  15. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów zmieniające rozporządzenie w sprawie sieci autostrad i dróg ekspresowych (Dz.U. z 2009 r. nr 187, poz. 1446).
  16. ↑ Transport – wyniki działalności w 2008 r./Transport – Activity Results in 2008 (pol. • ang.). Główny Urząd Statystyczny, 2009. s. 110. [dostęp 2009-12-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-22)]. ISSN 1506-7998.
  17. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112 (pol.). uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27].

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (województwo):
Na podstawie artykułu: "Województwo łódzkie" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy