Województwo opolskie

Na mapach: 50°38′N 17°54′E/50,633333 17,900000

Województwo opolskie w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Województwo opolskie – jedno z 16 województw w Polsce. Obejmując obszar o powierzchni 9412 km² jest obecnie najmniejszym województwem w Polsce. Według danych z 30 czerwca 2020 r. było też województwem z najmniejszą liczbą mieszkańców – 980 771 mieszkańców[1]. Siedzibą władz województwa jest Opole[2].

Spis treści

Historia | edytuj kod

Województwa z lat 1975–1998 z granicą obecnego województwa opolskiego  Osobne artykuły: Województwo opolskie (1950–1975) i Województwo opolskie (1975–1998). Województwo w latach 1950–1975

Pierwsze województwo opolskie zostało utworzone w 1950 r., w 1975 odłączone od niego zostały powiat raciborski i powiat oleski; ten ostatni, powiększony terytorialnie[3], powrócił w granice województwa w wyniku reformy administracyjnej w 1999 r.

Województwo opolskie utworzono w 1950 roku na mocy ustawy z dnia 28 czerwca 1950 roku[4], w wyniku podziału województwa śląsko-dąbrowskiego na województwo katowickie i opolskie. Do województwa opolskiego dołączono powiat brzeski i powiat namysłowski z województwa wrocławskiego. Nowe województwo, liczące 9506 km², było najmniejszym w ówczesnej Polsce. Według danych z 1950 ponad 50% ówczesnych mieszkańców stanowili autochtoni, około 25% mieszkańców województwa stanowili Kresowianie[5][6]. W 1975 roku w wyniku reformy administracyjnej[7] utworzono Województwo opolskie (1975–1998): powiat raciborski przyłączono do województwa katowickiego, a niemal cały powiat oleski do nowo utworzonego województwa częstochowskiego (2 z 8 jednostek pozostały w województwie opolskim). Od 1999 roku, wobec likwidacji województwa częstochowskiego, powiat oleski jest ponownie częścią woj. opolskiego.

Geografia | edytuj kod

Mapa fizyczna województwa Flaga urzędowa województwa z herbem

Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia województwa wynosi 9411,87 km²[8].

Według danych z 31 grudnia 2012 r. w woj. opolskim lasy obejmowały powierzchnię 249,8 tys. ha, co stanowiło 26,5% jego powierzchni[9].

Położenie administracyjne | edytuj kod

Województwo jest położone w południowo-zachodniej Polsce i graniczy z[10]:

oraz z województwami:

Położenie historyczne | edytuj kod

Większość obszarów województwa stanowi zachodnią część Górnego Śląska, natomiast cały region jest często określany Śląskiem Opolskim, nie do końca poprawnie, gdyż północno-wschodnie skrawki województwa (gmina Praszka i gmina Rudniki)[11][12] nie leżą na historycznym Śląsku, lecz w Wielkopolsce (ziemia wieluńska). Zachodnia część obecnego województwa (ponad 20 procent powierzchni)[potrzebny przypis] obejmują tereny historycznego Dolnego Śląska: większa część ziemi brzeskiej oraz ziemię namysłowską, które do 1950 roku należały do województwa wrocławskiego. Również takie miasta jak Nysa, Grodków, Otmuchów, Paczków i Głuchołazy położone są na terenach historycznego Dolnego Śląska (dawne księstwo nyskie)[13][14]. W południowej części województwa, w okolicy Kietrza znajduje się enklawa morawska[15].

Topografia | edytuj kod

W wymiarze północ-południe województwo rozciąga się na długości 136 km, to jest 1°13′20″. W wymiarze wschód-zachód rozpiętość województwa wynosi 127 km, co w mierze kątowej daje 1°47′15″.

Współrzędne geograficzne skrajnych punktów:

Najwyższym punktem jest wierzchołek Biskupiej Kopy – 889 m n.p.m.

Stosunki wodne | edytuj kod

Główną rzeką województwa jest Odra. Pozostałe większe rzeki województwa to Mała Panew oraz Nysa Kłodzka. Największymi jeziorami są zbiorniki sztuczne, tj. Jeziora Nyskie, Otmuchowskie i Turawskie.

Podział administracyjny | edytuj kod

 Osobny artykuł: Podział administracyjny województwa opolskiego.

Województwo opolskie jest podzielone na z 11 powiatów oraz 1 miasto na prawach powiatu (Opole).

Powierzchnia stan na 31 grudnia 2017[1], liczba ludności stan na 30 czerwca 2020[1].

Urbanizacja | edytuj kod

Miasta województwa opolskiego w granicach administracyjnych

W województwie opolskim jest 36 miast, w tym jedno na prawach powiatu.

Zestawienie na podstawie publikacji GUS z 30 czerwca 2020[1].

Podkreślone zostały siedziby powiatów, a wytłuszczone miasta na prawach powiatu.

Największym miastem jest Opole.

Stare Miasto w Opolu Ratusz w Kędzierzynie-Koźlu Stare Miasto w Nysie Zamek Piastów Śląskich w Brzegu Rynek w Kluczborku Ratusz w Prudniku Ruiny zamku w Strzelcach Opolskich Rynek w Krapkowicach Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Namysłowie Rynek w Głuchołazach  Zobacz też: Dane statystyczne o miastach w Polsce. OPOLEKędzierzyn-KoźleNysaBrzegKluczborkPrudnikStrzelce OpolskieKrapkowiceNamysłówGłuchołazyGłubczyceZdzieszowiceOlesnoOzimekGrodkówPraszkaZawadzkiePaczkówNiemodlinKietrzWołczynGogolinLewin BrzeskiGłogówekOtmuchówDobrodzieńByczynaKolonowskieBaborówLeśnicaPrószkówGorzów ŚląskiBiałaKorfantówUjazdTułowice Rozmieszczenie miast w województwie opolskim

Demografia | edytuj kod

Dane z 30 czerwca 2020 r.[1]:

Województwo zamieszkuje w centrum i na wschodzie ludność autochtoniczna, identyfikująca się głównie jako Niemcy oraz Ślązacy. Obecnie większość mieszkańców województwa (ok. 2/3) stanowi ludność napływowa (oraz ich potomkowie), która przybyła na ten teren po roku 1945, w związku z przekazaniem przez Związek Sowiecki oraz Aliantów Zachodnich wcześniej niemieckiej części Górnego Śląska Polsce[18]. Językiem dnia codziennego ludności niemieckiej i śląskiej jest dialekt śląski[19]. Etnicznie polska ludność składa się ze Ślązaków i osadników z międzywojennej Polski centralnej oraz (tzw. Kresowiaków) ze wschodnich terenów II Rzeczypospolitej (tzw. Kresów) zagarniętych przez Związek Sowiecki, a obecnie leżących w granicach Litwy, Białorusi i Ukrainy. Duża grupa etnograficzna Opolan, dzieląca się także na mniejsze, nie stanowi obecnie odnośnika identyfikacyjnego dla współczesnych mieszkańców województwa opolskiego. Owi Opolanie to dzisiejsi Niemcy i Ślązacy.

  • Piramida wieku mieszkańców W. opolskiego w 2014


Religia | edytuj kod

 Osobny artykuł: Religia w województwie opolskim.

Na terenie województwa działalność prowadzą: Kościół rzymskokatolicki, Kościół Greckokatolicki w Polsce, Kościół Polskokatolicki, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny, Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Chrześcijan Baptystów, Kościół Ewangelicznych Chrześcijan w RP, Kościół Chrystusowy w Polsce, Kościół Zielonoświątkowy, Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa, Kościół Boży w Chrystusie, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Świadkowie Jehowy, Świecki Ruch Misyjny „Epifania”, Zrzeszenie Wolnych Badaczy Pisma Świętego, Opolski Ośrodek Zen, Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu, Stolica Boża i Barankowa i Unitarianie.

Administracja i polityka | edytuj kod

Siedziba urzędu wojewódzkiego i sejmiku Siedziba urzędu wojewódzkiego i sejmiku

Samorząd województwa | edytuj kod

Organem stanowiącym samorządu jest Sejmik Województwa Opolskiego, składający się z 30 radnych. Siedzibą sejmiku województwa jest Opole. Sejmik wybiera organ wykonawczy samorządu, którym jest zarząd województwa, składający się z 5 członków z przewodniczącym mu marszałkiem.

Marszałkowie województwa opolskiego:

Administracja rządowa | edytuj kod

Terenowym organem administracji rządowej jest Wojewoda Opolski, wyznaczany przez Prezesa Rady Ministrów. Siedzibą wojewody jest Opole[20], gdzie znajduje się Opolski Urząd Wojewódzki w Opolu.

Gospodarka | edytuj kod

Koksownia Zdzieszowice Spółdzielnia „Pionier” w Prudniku

W 2012 r. produkt krajowy brutto woj. opolskiego wynosił 34,3 mld zł, co stanowiło 2,1% PKB Polski. Produkt krajowy brutto na 1 mieszkańca wynosił 33,9 tys. zł (80,8% średniej krajowej), co plasowało opolskie na 11. miejscu względem innych województw[21].

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie mieszkańca woj. opolskiego w 3. kwartale 2011 r. wynosiło 3335,29 zł, co lokowało je na 8. miejscu względem wszystkich województw[22].

We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych w województwie obejmowała ok. 20 tys. mieszkańców, co stanowi stopę bezrobocia na poziomie 5,5% do aktywnych zawodowo[23].

Według danych z 2011 r. 4,7% mieszkańców w gospodarstwach domowych woj. opolskiego miało wydatki poniżej granicy ubóstwa skrajnego (tzn. znajdowało się poniżej minimum egzystencji)[24].

W 2010 r. produkcja sprzedana przemysłu w woj. opolskim wynosiła 18,7 mld zł, co stanowiło 1,9% produkcji przemysłu Polski. Sprzedaż produkcji budowlano-montażowej w opolskim wynosiła 3,2 mld zł, co stanowiło 2,0% tej sprzedaży Polski[25].

Województwo opolskie posiada wysoko rozwinięty przemysł rolniczy, z szybko rosnącym udziałem usług. Najlepiej rozwinięte są środkowe i wschodnie części województwa. Na jego terenie działa Euroregion Pradziad z siedzibą w Prudniku. Posiada różnorodny przemysł, m.in. paliwowo-energetyczny (Opole, Kędzierzyn-Koźle, Zdzieszowice), chemiczny (Kędzierzyn-Koźle, Opole, Grodków), elektromaszynowy, w tym metalowy (Ozimek, Zawadzkie, Prudnik), maszynowy (Opole, Brzeg, Praszka, Kędzierzyn-Koźle, Nysa, Krapkowice, Kluczbork, Bodzanów), środków transportu (Praszka), metalurgiczny (Ozimek, Zawadzkie), mineralny, w tym cementowo-wapienniczy (Chorula, Strzelce Opolskie, Opole, Tarnów Opolski), spożywczy (Opole, Kędzierzyn-Koźle, Brzeg, Namysłów), meblarski (Kluczbork, Opole, Prudnik, Głuchołazy, Dobrodzień, Pludry, Paczków), skórzano-obuwniczy (Krapkowice, Strzelce Opolskie, Prudnik, Korfantów, Nysa, Głuchołazy), celulozowo-papierniczy (Krapkowice, Bodzanów, Głuchołazy, Kolonowskie), odzieżowy i dziewiarski[26].

Na terenie województwa brak większych złóż surowców mineralnych, z wyjątkiem skalnych, do których należą wapienie, margle, granity, bazalty. Eksploatowane są w większych ilościach w środkowej części województwa, Kotlarni i Górach Opawskich (kopalnia szarogłazu w Dębowcu koło Prudnika)[26].

Przedsiębiorstwa | edytuj kod

 Z tym tematem związana jest kategoria: Polskie przedsiębiorstwa w województwie opolskim.

Obecnie najważniejszymi przedsiębiorstwami w województwie opolskim są: Grupa Azoty ZAK w Kędzierzynie-Koźlu, ArcelorMittal Poland Oddział w Zdzieszowicach (największy producent koksu w Polsce), Huta Małapanew w Ozimku (najstarsza huta działająca w Polsce), Kler w Dobrodzieniu, Przedsiębiorstwo Wyrobów Cukierniczych „Odra” w Brzegu (jedno z największych polskich przedsiębiorstw cukierniczych), biuro podróży Itaka w Opolu, Spółdzielnia „Pionier” w Prudniku i Elektrownia Opole.

Nieistniejące już przedsiębiorstwa, które działały na terenie województwa to między innymi Zakłady Przemysłu Bawełnianego „Frotex” w Prudniku (największy producent wyrobów włókienniczych w Europie), Zakład Samochodów Dostawczych w Nysie, Śląskie Zakłady Przemysłu Skórzanego „Otmęt” w Krapkowicach i Agromet-Pionier w Strzelcach Opolskich.

Bezpieczeństwo publiczne | edytuj kod

W województwie opolskim działa centrum powiadamiania ratunkowego, które znajduje się w Opolu i które obsługuje zgłoszenia alarmowe kierowane do numerów alarmowych 112, 997, 998 i 999[27].

Ochrona przyrody | edytuj kod

Na terenie województwa opolskiego znajduje się 36 rezerwatów przyrody. Pełna lista rezerwatów woj. opolskiego.

Poza tym istnieją 4 parki krajobrazowe:

Honorowi Obywatele Województwa Opolskiego | edytuj kod

Lista osób którym nadano tytuł Honorowy Obywatel Województwa Opolskiego[28]:


Transport | edytuj kod

Transport drogowy | edytuj kod

Droga krajowa nr 40 w Głuchołazach Droga krajowa nr 41 w Prudniku Droga krajowa nr 94 w Skorogoszczu

Według danych na dzień 31 grudnia 2018, na terenie województwa opolskiego było 10 504,8 km dróg publicznych, w tym: 779,5 km dróg krajowych (z czego 66,4 km autostrad i 285,6 km dróg ekspresowych), 995,5 km dróg wojewódzkich, 3 890,0 km powiatowych i 4 839,8 km gminnych[29].

 Główny artykuł: Drogi wojewódzkie w województwie opolskim.

Transport kolejowy | edytuj kod

Dworzec Opole Główne

W województwie opolskim znajduje się 798 km eksploatowanych linii kolejowych (14. miejsce w kraju), z czego 362 km to linie jednotorowe, natomiast 436 km – dwu- i więcej torowe. 440 km linii kolejowych jest zelektryfikowanych (stan na dzień 31 grudnia 2013)[30]. W 2017 roku statystyczny mieszkaniec województwa opolskiego jechał 5,3 raza pociągiem[31].

W województwie znajduje się 30 czynnych dworców kolejowych, 3 z nich są wpisane do rejestru zabytków (stan na dzień 31 października 2014)[32].

SA137

Województwo opolskie jest właścicielem 22 pojazdów szynowych: 11 spalinowych i 11 elektrycznych.

Sport | edytuj kod

Do najbardziej utytułowanych klubów piłkarskich należą: Odra Opole, Włókniarz Kietrz, Małapanew Ozimek, MKS Kluczbork, Start Namysłów oraz Chemik Kędzierzyn-Koźle. Kluby te zajmują najwyższe lokaty w tabeli wszech czasów I ligi, a opolska Odra grała ponadto w Ekstraklasie.

Najwyżej utytułowanym klubem siatkarskim jest ZAKSA Kędzierzyn-Koźle (PlusLiga), a koszykarskim Pogoń Prudnik (I liga).

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b c d e f Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-11-25] .
  2. ↑ Urząd Statystyczny w Opolu, opole.stat.gov.pl [dostęp 2019-11-21] .
  3. ↑ Przyłączono do niego m.in. Dobrodzień, który w przeszłości znajdował się w powiecie lublinieckim.
  4. ↑ Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa (Dz.U. z 1950 r. nr 28, poz. 255).
  5. ↑ Atlas historyczny Polski, Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa-Wrocław 1985, tabl. 53., ​ISBN 83-7000-016-9​.
  6. ↑ Stanisław Rospond, Polszczyzna Śląska, 1970, s. 160.
  7. ↑ Ustawa z dnia 28 maja 1975 r. o dwustopniowym podziale administracyjnym Państwa oraz o zmianie ustawy o radach narodowych (Dz.U. z 1975 r. nr 16, poz. 91).
  8. ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507 .
  9. ↑ Raport o stanie lasów w Polsce 2012, Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2013, s. 78, ISSN 1641-3229 .
  10. ↑ geoportal.gov.pl. geoportal.gov.pl. [dostęp 2013-07-27].
  11. ↑ „Praszka jest jedną z najstarszych osad w dawnej ziemi wieluńskiej”, w: UMiG Praszka. Rys historyczny.
  12. ↑ „Tereny gminy [Rudniki] historycznie wchodziły w skład ziemi wieluńskiej”, w: Gmina Rudniki.
  13. ↑ RenataR. Pysiewicz-Jędrusik RenataR., AndrzejA. Pustelnik AndrzejA., BeataB. Konopska BeataB., Granice Śląska, Wrocław: Rzeka, 1998, ISBN 83-911532-0-7, OCLC 43216062 .
  14. ↑ Tereny wchodzące w skład księstwa nyskiego w: Historia biskupiego księstwa nyskiego.
  15. ↑ Mariusz Kowalski. Morawianie (Morawcy) w Polsce. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”. 5, s. 115–131, 2016. 
  16. ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 24 września 2014 r. ws. przeciętnej stopy bezrobocia w kraju oraz na obszarze powiatów (M.P. z 2014 r. nr 0, poz. 853).
  17. ↑ Ranking zadłużenia samorządów 2014 r., wspolnota.org.pl.
  18. ↑ Danuta Berlińska. 1999. Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości. Opole: Stowarzyszenie Instytut Śląski i Państwowy Instytut Naukowy-Instytut Śląski w Opolu; Tomasz Kamusella. 2001. Podstawowe parametry do konstrukcji historii regionu Śląsk Opolski (s 10-24). 2001. Śląsk Opolski. No 3.
  19. ↑ Niemcy w województwie opolskim w 2010 roku: pytania i odpowiedzi: badania socjologiczne członków Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców na Śląsku Opolskim. 2011. Gliwice i Opole: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej.
  20. ↑ (Art. 3.) Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. (Dz.U. z 1998 r. nr 96, poz. 603).
  21. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2014, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 12 stycznia 2015, s. 625, ISSN 1230-5820 .
  22. ↑ Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 28 listopada 2011 r. (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1099).
  23. ↑ Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-02] .
  24. ↑ Ubóstwo w Polsce w 2011r. Główny Urząd Statystyczny, 2012-05-31. s. 15. [dostęp 2012-06-08].
  25. ↑ Rocznik Statystyczny Województw 2011 (wybrane tablice), Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 stycznia 2012, s. 58–59, ISSN 1230-5820 .
  26. ↑ a b opolskie, województwo, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2020-12-15] .
  27. ↑ Wykaz NKA dla lokalizacji Ab. Służb Alarmowych 112. uke.gov.pl. [dostęp 2014-12-27].
  28. ↑ Honorowi Obywatele Województwa Opolskiego – oficjalna strona samorządu województwa opolskiego.
  29. ↑ GUS, Transport – wyniki działalności w 2018 roku, stat.gov.pl [dostęp 2020-03-23]  (pol.).
  30. ↑ Transport. Wyniki działalności w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 2014, s. 94, ISSN 1506-7998 .
  31. ↑ Mieszkańcy Pomorza najchętniej korzystają z kolei. inforail.pl, 2018-08-08. [dostęp 2018-10-22].
  32. ↑ Czynne dworce kolejowe. 2014-10-31. [dostęp 2014-12-30].
  33. ↑ a b Opole: Kolejny szynobus na torach. inforail.pl, 2009-09-07. [dostęp 2012-09-22].
  34. ↑ Martyn Janduła: Komplet Impulsów w Opolskiem. Są już starania o kolejne pojazdy. rynek-kolejowy.pl, 2017-04-04. [dostęp 2017-04-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-04-04)].
  35. ↑ Opolskie ma dwa kolejne Impulsy. inforail.pl, 2018-03-08. [dostęp 2018-03-11].
  36. ↑ Piotr Synowiec. Opolski SA109-008 wreszcie w ruchu planowym. „Świat Kolei”. 2/2005, s. 4. Łódź: Emi-press. ISSN 1234-5962. 
  37. ↑ Opole: Pesa zakończyła dostawy nowych SZT. InfoRail. [dostęp 2012-04-23].
  38. ↑ SA137-004 dla województwa Opolskiego. inforail.pl, 2012-05-17. [dostęp 2012-09-10].

Bibliografia | edytuj kod

  • Danuta Berlińska. 1999. Mniejszość niemiecka na Śląsku Opolskim w poszukiwaniu tożsamości. Opole: Stowarzyszenie Instytut Śląski i Państwowy Instytut Naukowy-Instytut Śląski w Opolu.
  • Tomasz Kamusella. 2001. Podstawowe parametry do konstrukcji historii regionu Śląsk Opolski (s 10-24). 2001. Śląsk Opolski. No 3.
  • Masnyk Marek. 1989. Ruch polski na Śląsku Opolskim w latach 1922–1939. Opole: Wydawnictwo Instytutu Śląskiego w Opolu.

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (województwo):
Na podstawie artykułu: "Województwo opolskie" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy