Zagórzany (powiat gorlicki)

Zagórzany (powiat gorlicki) w encyklopedii

Zagórzany – wieś w Polsce, położona (263 m n.p.m.) w województwie małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Gorlice. Leży nad potokiem Moszczanka.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.

Spis treści

• 1 Integralne części wsi
• 2 Historia
• 3 Zabytki
• 4 Osoby związane z Zagórzanami
• 5 Zobacz też
• 6 Przypisy
• 7 Linki zewnętrzne

Integralne części wsi | edytuj kod

Historia | edytuj kod

Przypuszczalnie lokowana w XIII wieku, pierwsza wzmianka pochodzi z 1319. Stanowiły własność zakonu benedyktynów z klasztoru tynieckiego w powiecie bieckim województwa krakowskiego w końcu XVI wieku^[5]. Po kasacji dóbr klasztornych przez władze austriackie, Zagórzany zostały zakupione przez Wielopolskich z Kobylanki, następnie drogą koligacji rodzinnych przeszły w posiadanie Skrzyńskich.

Nowy właściciel Tadeusz Skrzyński wybudował tutaj w latach 1834–1839 dwór w stylu neogotyckim według projektu arch. Franciszka Lanciego. Zamek został odnowiony w roku 1900, a w latach 1928–1929 rozbudowany (według projektu Juliusza Nagórskiego). W zamku Tadeusz Skrzyński założył szkołę dla zubożałych szlachcianek, w której wykładał poeta i geograf Wincenty Pol. Tam też napisał część swoich utworów. Przebywał tu także w czasach swojej młodości i malował Artur Grottger. W czasie II wojny światowej zamek został zniszczony i zdewastowany, po 1945 wyremontowany. Od 1950 mieścił się w nim państwowy dom dziecka.

Obecnie zamek jest malowniczą opustoszałą ruiną. Wokół ruin dawny park krajobrazowy, założony w I połowie XIX wieku, ze starym drzewostanem i romantycznym mostkiem. Otacza go zniszczone, neogotyckie ogrodzenie z bramą i kordegardą z okresu budowy zamku.

Niedaleko parku znajduje się monumentalne mauzoleum Skrzyńskich, zaprojektowane przez Mariana Teodora Talowskiego. W mauzoleum spoczywa m.in. hr. Aleksander Józef Skrzyński, były właściciel majątku ziemskiego w Zagórzanach.

Zabytki | edytuj kod

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[6]

• cmentarz wojenny nr 125 z I wojny światowej;
• zespół pałacowy;
  • pałac,
  • 2 budynki gospodarcze,
  • park,
  • kordegarda,
  • ogrodzenie z bramą,
• stodoła plebańska, przeniesiona do skansenu w Szymbarku.

Kościół w Zagórzanach wzniesiony w 1816 r.(w miejscu starego drewnianego) murowany bez wyraźnych cech stylowych, w ostatnich czasach rozbudowany.

Osoby związane z Zagórzanami | edytuj kod

• Witold Taszycki (1898–1979) – historyk języka polskiego, badacz onomastyki i dialektologii.
• Aleksander Skrzyński – polski premier, polityk

Zobacz też | edytuj kod

• Pałac w Zagórzanach
• Piramida w Zagórzanach

Przypisy | edytuj kod

1. ↑ GUS. Bank Danych Lokalnych.
2. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1578 [dostęp 2020-12-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
3. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
4. ↑ GUS. Rejestr TERYT.
5. ↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 102.
6. ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2020-09-30.

Linki zewnętrzne | edytuj kod

• Zagórzany 4(1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 263 .

Na podstawie artykułu: "Zagórzany (powiat gorlicki)" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy