Zasada językowa

Zasada językowa w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Zasada językowa, reguła językowa – w językoznawstwie (zwłaszcza w gramatyce generatywnej) formalne sformułowanie zależności między jednostkami lub strukturami językowymi[1], zaczerpnięte z badań rzeczywistych wzorców języka[2][3]. Reguły generatywne stanowią nie tylko opisowy obraz zaobserwowanych zjawisk, ale również predyktywne przedstawienie hipotetycznej relacji między zdaniami, która jest odnoszona do całego systemu językowego i odzwierciedla kompetencję rodowitego użytkownika języka. W ujęciu klasycznym gramatykę postrzega się jako zespół prawideł umożliwiających tworzenie gramatycznych wypowiedzeń. Prawidła te można kategoryzować na podstawie płaszczyzn gramatycznych, w których funkcjonują (np. „reguły składniowe”, „reguły fonologiczne”)[1].

Zasady gramatyczne mają charakter rygorystyczny: ich naruszenie prowadzi do jednoznacznej niepoprawności bądź niedopuszczalności wyrażenia (np. „wysoka stół”)[4]. Przy naruszeniu zasad semantycznych (leksykalnych) mówi się zaś często o niezrozumiałości wyrażenia (np. „metalowa zawiść”)[4]. Reguły semantyczne dopuszczają pewną dozę dowolności, m.in. ze względu na powszechność zjawiska metaforyzacji[4].

Zasady a normatywność | edytuj kod

Typowi użytkownicy języka zwykle nie uświadamiają sobie kształtu zasad językowych, ani nie potrafią sprawnie ich formułować[5]. Każda osoba jest jednak w stanie wydawać intuicyjne sądy na temat gramatyczności wypowiedzeń, określać różne wyrażenia jako gramatyczne lub niegramatyczne, kierując się posiadaną wiedzą na temat systemu językowego[6].

Zasady językowe istnieją całkowicie niezależnie od istnienia regulacji językowej[7]. Występują w każdym języku i dialekcie[8], również w językach ludów „prymitywnych”[9]. Lingwistyczne rozumienie określenia „zasada” odróżnia się przy tym od ujęcia tradycyjnego, gdzie jako zasady pojmuje się przepisy normatywne, promujące lub dezaprobujące pewne formy językowe (na podstawie ich zgodności z językiem standardowym lub obranymi ideałami stylistycznymi)[1][10]. W rozumieniu językoznawstwa zasady to wzorce kierujące praktyką językową, formułowane w zgodzie z poczuciem (grupy) native speakerów, nie zaś zewnętrznie narzucane zalecenia preskryptywne[1][3][11][12][13].

Ze względu na zjawisko wariacji językowej zasady mają charakter zmienny[14] i mogą dotyczyć zarówno całokształtu języka, jak i jego konkretnej odmiany[15]. Przepisy normatywne bywają natomiast odwzierciedleniem zasad dialektu o wyższym poważaniu społecznym, a w niektórych przypadkach całkowicie odbiegają od naturalnych reguł języka, przyswajanych w procesie akwizycji[16].

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b c d Crystal 2008 ↓, s. 421.
  2. ↑ EdwardE. Finegan EdwardE., Language: Its Structure and Use, Cengage Learning, 2014, s. 8–9, ISBN 978-1-285-05245-8  (ang.).
  3. ↑ a b Robert LawrenceR.L. Trask Robert LawrenceR.L., Language and Linguistics: The Key Concepts, Taylor & Francis, 2007, s. 247, ISBN 978-0-415-41359-6  (ang.).
  4. ↑ a b c FrantišekF. Čermák FrantišekF., Jazyk a jazykověda: přehled a slovníky, wyd. 4, Praga 2011, s. 89, ISBN 978-80-246-2360-3, OCLC 878145746  (cz.).
  5. ↑ AndrewA. Brook AndrewA., Robert J.R.J. Stainton Robert J.R.J., Knowledge and Mind: A Philosophical Introduction, MIT Press, 2001, s. 37–38, ISBN 978-0-262-26164-7  (ang.).
  6. ↑ AnneA. Lobeck AnneA., KristinK. Denham KristinK., Navigating English Grammar: A Guide to Analyzing Real Language, John Wiley & Sons, 2013, s. 15, ISBN 978-1-118-34023-3  (ang.).
  7. ↑ MateM. Kapović MateM., AnđelA. Starčević AnđelA., DaliborkaD. Sarić DaliborkaD., O preskripciji i preskriptivizmu u Hrvatskoj, [w:] BarbaraB. Kryżan-Stanojević (red.), Jezična politika: između norme i jezičnog liberalizma, Zagrzeb: Srednja Europa, 2016, s. 57, ISBN 978-953-7963-47-7  (chorw.).
  8. ↑ William DelaneyW.D. O’Grady William DelaneyW.D., MichaelM. Dobrovolsky MichaelM., FrancisF. Katamba FrancisF., Contemporary linguistics: an introduction, Longman, 1996, s. 5, 9–11, ISBN 978-0-582-24691-1  (ang.).
  9. ↑ JozefJ. Mistrík JozefJ., Encyklopédia jazykovedy, Obzor, 1993, s. 7, ISBN 978-80-215-0250-5  (słow.).
  10. ↑ ClaytonC. Valli ClaytonC., CeilC. Lucas CeilC., Linguistics of American Sign Language: An Introduction, Gallaudet University Press, 2000, s. 223–225, ISBN 978-1-56368-097-7  (ang.).
  11. ↑ Chisholm 1981 ↓, s. 4.
  12. ↑ AdrianA. Akmajian AdrianA. i inni, Linguistics: An Introduction to Language and Communication, MIT Press, 2001, s. 7, ISBN 978-0-262-51123-0  (ang.).
  13. ↑ SnježanaS. Kordić SnježanaS., Neprimjeren opis jezika, „Znakovi i poruke” (II-1), 2009, s. 107, ISSN 1840-3239  (serb.-chorw.).
  14. ↑ Mary R.M.R. Harmon Mary R.M.R., Marilyn J.M.J. Wilson Marilyn J.M.J., Beyond Grammar: Language, Power, and the Classroom: Resources for Teachers, Routledge, 2012, s. 7, ISBN 978-1-135-65353-8  (ang.).
  15. ↑ AndreaA. Ender AndreaA., AdrianA. Leemann AdrianA., BernhardB. Wälchli BernhardB., Methods in Contemporary Linguistics, Walter de Gruyter, 2012, s. 95, ISBN 978-3-11-027568-1  (ang.).
  16. ↑ KristinK. Denham KristinK., AnneA. Lobeck AnneA., Linguistics for Everyone: An Introduction, Cengage Learning, 2009, s. 10–11, ISBN 978-1-4130-1589-8  (ang.).

Bibliografia | edytuj kod

Na podstawie artykułu: "Zasada językowa" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy